بعد از انقلاب دوم دیجیتال و تاثیرات تکنولوژیک آن، تغییرات گسترده ای در جوامع بوجود آمد. عمده این تغییرات در راستای آسان تر کردن زندگی و افزایش رفاه مردم صورت گرفت. سه حوزه دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک و یادگیری الکترونیک نیز در همین راستا به وجود آمدند.
گروه اقتصادی؛ اگر بخواهیم تعریف دقیقی نسبت به انواع متاخر خدمات
بروکراتیک و اداری در سطح اقتصادی و اجتماعی برای شهروندان و به تعبیر بهتر
کاربران اینترنتی داشته باشیم باید اشاره مختصری به انقلاب اول و دوم دیجیتال داشته باشیم.
از سال 1937 به بعد تلاش هایی برای پردازش هرچه سریع تر اطلاعات انجام شد که هم برای دولت ها کم هزینه تر و آسان تر بود و هم رفاه شهروندان را در سطوح مختلف به وجود آورد. به تعبیری اگر بخواهیم انقلاب اول دیجیتال را در جمله ای کوتاه خلاصه کنیم باید بگوییم، انقلاب اول دیجیتال زمانی رخ داد که کدها از فرم آنالوگ و دستی به حالت عددی و رقمی درآمدند. برای مثال نامه نگاری های گذشته به پست های الکترونیک و ایمیل های دو طرفه مبدل می شود.
مثال ملموس تر آن برای همگان فرم ثبت نام آزمون مقطع کارشناسی است. در گذشته افراد برای ثبت نام و ارسال فرم شرکت در آزمون به باجه های پست رجوع کرده و آن ها را به سازمان سنجش ارسال می کردند؛ اما در سال های اخیر این روند کاملا تغییر کرده و به واسطه اینترنت هزینه های زمانی و مالی این حوزه کاهش پیدا کرده است.
انقلاب اول دیجیتال از سال 1937 تا سال 1991 ادامه پیدا می کند. انقلاب دوم دیجیتال از سال 2000 شروع می شود و پیش بینی شده تا سال 2020 وارد انقلاب سوم دیجیتال خواهیم شد.
در تعریف انقلاب دوم نرم افزاری شدن داده های دیجیتالی مدنظر
است. یعنی آوردن داده ها به رفتار روزانه افراد و اتومات شدن رفتارهای فردی و
اداری در سطوح مختلف اداری و خدماتی کشورها. در واقع انقلاب دوم دیجیتال بیش از
بیش رفاه را برای افراد جامعه به ارمغان آورد.
با این توضیحات کوتاه به سراغ برخی از پدیده های نوظهورتر خواهیم رفت که در انقلاب دیجیتال دوم و به تبع آن انقلاب دیجیتال سوم کاربرد بسیاری پیدا کرده و خواهند کرد. مسئله ای که این روزها نیز جامعه را به خود وابسته کرده و اختلال در آن نظم کلی جامعه را به کل بر هم خواهد زد؛ باید بدانیم این وابستگی هر روز در حال افزایش است.
اتصال به شبکه ملی اطلاعات به عنوان بستری که از سرعت و امنیت به مراتب بالاتری از وضعیت فعلی برخوردار است، در این راه شتاب ما را در همگام سازی شاخص های اینترنتی با جوامع پیشرفته بیشتر خواهد کرد.
سه حوزه ای که در این مطلب به آنها اشاره شده، عبارت است از: دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک و یادگیری الکترونیک.
دولت الکترونیک
ارتقای تکنولوژیک و استفاده و به کارگیری فناوری در سطوح مختلف دولت به منظور ارائه خدمات به افراد جامعه را می توان از مهمترین شاخص ها در تعریف دولت الکترونیک دانست. مهم ترین نتیجه ای که دولت الکترونیک در بر دارد افزایش رضایت مردم و آسانی در به انجام رساندن امور روزمره است.
در این بخش به مبانی کلی و اولیه دولت الکترونیک اشاره می کنیم.
وجوه مختلفی را برای دولت الکترونیک در نظر می گیرند اما در حالت کلی می توان سه پایه اصلی را برای دولت الکترونیک در نظر داشت.
در هر یک از این وجوه شاهد تبادل اطلاعات و همکاری در سه سطح هستیم:
سطح اول شامل تمامی سازکارهای نظام بروکراتیک دولت در مواجه با کارکنان دولتی و افراد ذی ربط به دولت به صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام می شود.
در سطح دوم شاهد ارتباط دولت و تجارت به صورت الکترونیکی و اینترنتی آن هستیم.
سطح سوم و به تعبیری مهم ترین نقش آفرینی دولت در مواجه با افراد و شهروندان است که شامل تمامی خدمات و تسهیلات پرداختی و ساز و کارهای اداری از طرف دولت به شهروندان می باشد. در واقع مهم ترین بخش دولت الکترونیک معطوف به میزان فعالیت های شهروندان در راستای امور روزمره خود همانند، پرداخت قبوض، پر کردن فرم های دولتی، انجام فعالیت های بانکی و... است.
دو موضوع دیگری که در ادامه به آنها اشاره می شود یعنی تجارت الکترونیک و یادگیری الکترونیک، بصورت کامل با دولت الکترونیک در ارتباط هستند؛ یعنی بدون راه اندازی دولت الکترونیک حضور موثر در حوزه های تجارت الکترونیک و یادگیری الکترونیک کم رنگ تر خواهد بود.
تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک را می توان به تمامی کارها و فعالیت های تجاری اطلاق کرد که با ابعاد اینترنتی و در بستر وب انجام می شود. در این نوع مبادله تجاری، فروشنده و خریدار در بستر فضای مجازی با یکدیگر در ارتباط هستند. تجارت الکترونیک موجب افزایش سرعت در ارائه خدمات، خرید و فروش محصولات مورد نظر، انتقال وجه، انتقال محصول، آشنایی دو طرف مبادله و در نهایت کاهش هزینه های تجارت سنتی می شود. همانطور که گفته شد، تجارت الکترونیک صرفا به مبادله مالی حاصل از خرید و فروش محصولات محدود نمی شود و تمامی فرآیندهای مرتبط با تجارت از جمله، مشاوره، ارائه خدمات پس از فروش و سایر جنبه های تجاری را نیز شامل می شود.
تجارت الکترونیک رابطه مستقیمی با رشد فناوری اطلاعات در کشورها دارد. همانطور که پیش تر نیز اشاره شد، بسترهای لازم برای این نوع از تجارت ملزم به اجرایی شدن دولت الکترونیک است. همچنین باید زیرساخت های نوینی را برای آن درنظر گرفت.
یادگیری الکترونیک
آموزش الکترونیک نوعی از آموزش است که در هر مکان و هر زمان
برای افراد قابل دسترس و ارزان باشد. به عبارت ساده آموزش الکترونیک برای ما امکان
یادگیری خارج ار فضای دانشگاه و محیط اکادمیک را فراهم می کند.
یکی از مهم ترین ایده های یادگیری الکترونیک تحقق آرمان "فرصت های آموزشی برابر" برای همگان است که تا حدی توانسته به آن دسترسی پیدا کند؛ با این وجود مبحث یادگیری الکترونیک نتوانسته به طور کامل در کشور های مختلف عملیاتی و اجرا شود. البته به این سطح از یادگیری نیز نقدهای بسیاری وارد شده و عده معتقد هستند یادگیری و آموزش مجازی در صورتی مفید خواهد بود که بصورت مکمل با یادگیری و آموزش حضوری مورد استتفاده قرار بگیرد.
دو سطح اصلی از یادگیری الکترونیک وجود دارد:
1- یادگیری فردی بر مبنای علاقه شخصی: در این حالت فرد بر اساس علاقه خود موضوعی را که به آن علاقه دارد، انتخاب می کند و از طریق جستجو در فضای وب و پرسیدن سوالات خود به صورت غیرحضوری از اساتید، مراحل یادگیری را پشت سر می گذارد.
2- یادگیری جمعی در کلاس های مجازی: مهم ترین ویژگی یادگیری جمعی را می توان در گفتگوهای چند نفره صورت چت و ویدیو چت دانست. در این موقعیت تمام افراد بصورت همزمان در بستری مشخص حاضر شده و به تبادل نظر درباره موضوعات مورد بحث در کلاس مشغول می شوند. در این موقعیت، همانند کلاس های حضوری، کلاس مجازی نیز توسط یک استاد آگاه و مسلط به موضوع مدیریت می شود و برای رسیدن به نتیجه صحیح بحث ها جهت دهی می شوند.
به این صورت که افراد بر اساس یک موضوع یک گرد همایی مجازی را به وجود می آورند و به وسیله یک مدیر که معمولا استاد آن رشته و یا آگاه ترین و مسلط ترین فرد به موضوع می باشد اداره می شود.
