Gerdab.IR | گرداب

ما در این گزارش سعی خواهیم کرد تا در یک بررسی تفصیلی، به مقایسه وضعیت فناوری های فین تک در سطح ایران و جهان بپردازیم. با این حال لازم است پیش از پرداختن به اصل موضوع، برای فهم دقیق مطالب مطروحه در متن گزارش، باز هم در مورد چیستی و ماهیت فین تک ها بحث کنیم.

حوزه های فعالیت فین تک ها

سابقه فین تک ها به بیش از یک دهه می رسد و فعالیت آنها پنج حوزه اصلی را شامل می شود:

1-فین تک های پشتیبان: فین تک های پشتیبان با استفاده از توان مالی خود اقدام به پشتیبانی از کسب و کار های مالی می نمایند. فعالیت هایی نظیر سازماندهی و جمع آوری اطلاعات مالی، سرمایه گذاری، تامین منابع مالی، مشاوره در حوزه های مالی (دریافت ها و پرداخت ها) و غیره از جمله فعالیت های این فین تک ها می باشد که بسته به نیروی کار و سرمایه آنها انجام می پذیرد. شرکت های کوچک و متوسط غالباً به عنوان موتور محرکه اصلی اقتصاد و اشتغالزایی شناخته می شوند، با این حال آنها هنوز هم با مشکلی به نام منابع مالی مطمئن دست و پنجه نرم می کنند. بحران مالی جهانی سال 2007-2008، مقررات سخت گیرانه تری برای وام دادن موسسات بزرگ به شرکت های فناوری محورِ کوچک و متوسط(SMEs) ایجاد کرد و البته فرصتی مناسب برای رشد فین تک های پشتیبان.

2-فین تک های واسطه ای: فین تک های واسطه ای با برقراری ارتباط بین بنگاه های کوچک، بنگاه های بزرگ و جامعه در حوزه های مختلف بیمه ای و مالی فعالیت دارند. در حقیقت این فین تک ها با تمرکز بر روی افراد جامعه هدف بنگاه های اقتصادی و بیمه ای را به منابع اطلاعات مورد نیازشان مرتبط می کنند.

3- فین تک های فعال در حوزه بیمه و بانکداری: این نوع فین تک ها بعضاً با عنوان«اینشور تک» نیز شناخته می شوند و به ارائه خدمات مختلفی در حوزه بیمه و مسائل مالی آن می پردازند. ساخت برنامه های نرم افزاری مورد نیاز شرکت های بیمه تا تربیت مدیران و نیروی انسانی ماهر و حتی تبلیغات جهت شرکت های بیمه ای از جمله حوزه های فعالیت این فین تک ها می باشد. در پاره ای از موارد این استارت آپ ها در زمینه تامین منابع مالی بیمه ای نیز فعالیت می نمایند. برخی از این شرکت ها در زمینه تولید نرم افزار ها و سخت افزار های جدید بسته به نیاز بانک ها و موسسات مالی فعالیت دارند و در کنار آن خدمات مختلفی را به این موسسات و مشتریان شان ارائه و پیشنهاد می دهند. بر اساس نتایج تحقیقی که در دسامبر 2015 منتشر شده ، میزان رضایت مشتریان از خدمات فین تک، 8 درصد بیشتر از بانک ها بوده است.

4-فین تک های مشاوره ای و میانجیگر: فین تک های مشاوره ای و میانجیگر با بررسی تجارت در ابعاد گوناگون راه حل های مورد نیاز بخش های تجاری و مشتریان را یافته و در این بین با گذر از بازار های سنتی کسب و کار و مشتری، به کمک فضای مجازی و بازار یابی خلاقانه، ارتباط بین مشاغل (تجارت ها) با همدیگر، مشاغل با مشتریان و مشتریان با همدیگر را فراهم می آورند.

5-فین تک های خدماتی: فین تک های خدماتی در زمینه ارائه خدمات مالی به اشخاص حقیقی، شرکت های کوچک و سایر استارت آپ های نوپا فعالیت دارند و همچون وکیل، کارهای مالی اشخاص را انجام می دهند. این شرکت ها با استفاده از برنامه نویسان برنامه ها و اپلیکیشن های مالی و حسابداری را بسته به سفارش مشتریان آماده سازی و پشتیبانی می نمایند.

فین تک و چشم انداز در حال تحول

برای آگاهی از وضعیت فعلی و روندهای اصلی صنعت فین تک در جهان آینده، مراجعه به نتایج پژوهش شرکت اسنتور با عنوان «فین تک و چشم انداز در حال تحول»، مفید خواهد بود. شرکت آمریکایی اسنتور(Accenture) یک شرکت مادرتخصصی مشاوره در حوزه های دیجیتال، تکنولوژی و اجراست که پردرآمدترین شرکت مشاوره حال حاضر جهان به حساب می آید. اسنتور با تکیه بر تخصص مشورتی خود توانسته است نقشی کلیدی را در هدایت و راهبری صنعت فین تک در سطح جهان بر عهده بگیرد. چنانکه چهار آزمایشگاه اصلی صنعت فین تک در سطح جهان، توسط این شرکت تاسیس شده است. بنابراین، سخن اسنتور در زمینه صنعت فین تک، بیش از هر مرجع دیگری معتبر بوده و مستند به دانشی عمیق در این حوزه خواهد بود. این شرکت از 14 سال قبل تا کنون به صورت مداوم در لیست شرکت های شگفت انگیز معرفی شده از سوی فورچون حضور داشته و با به خدمت گرفتن 373 هزار کارمند، در 200 شهر و 120 کشور جهان شعبه دارد. مسئله قابل توجه دیگر آنکه 94 شرکت از لیست صدتایی فورچون و 80 درصد از شرکت های حاضر در لیست 500 تایی این مجله معتبر، از مشتریان کنونی اسنتور محسوب می شوند!

بر پایه نتایج پژوهش اسنتور؛ سرمایه گذاران، شرکت های خصوصی و دیگر بازیگران، حجم بی سابقه ای از پول را به سمت استارت آپ های فین تک در سراسر جهان هدایت کرده اند. به صورتی که از سال 2010 تا کنون، بیش از 50 میلیارد دلار در حدود 2500 شرکت، سرمایه گذاری شده است. بر پایه تحقیق اسنتور، طی پنج سال گذشته، سرمایه گذاری در صنعت فین تک، بیشتر بر ارائه خدمات پرداخت در حوزه خرده فروشی آنلاین، متمرکز بوده است. بر پایه آمار ارائه شده از سوی اسنتور، در دو حوزه اروپا و آسیا-اقیانوسیه، میزان سرمایه گذاری در حوزه فین تک، در سال 2015 با یک رشد 75 درصدی مواجه شده و به 22.3 میلیارد دلار رسیده است.

حوزه آسیا-اقیانوسیه رشد بیشتری را تجربه کرده است و با رشد چهار برابری سرمایه گذاری نسبت به سال 2014 مواجه بوده است. 78 درصد از این سرمایه ها به سمت صنعت بانکداری، 9 درصد به سمت شرکت های مدیریت دارایی و یک درصد به صنعت بیمه سرازیر شده اند. آسیا-اقیانوسیه در حال حاضر با اختصاص حدود 19 درصد از فعالیت های تامین مالی جهانی به خود، پس از حوزه آمریکای شمالی، بزرگترین منطقه سرمایه گذاری در حوزه فین تک به شمار می رود.

چین با اختصاص 45 درصد سرمایه گذاری ها به خود، حرف اول را در این منطقه می زند و پس از آن، هند با جذب 38 درصد از سرمایه 4.3 میلیارد دلاری سال 2015، در جایگاه دوم قرار گرفته است. شهرهای بمبئی، بنگلور، توکیو و پکن، مراکز اصلی گسترش استارت آپ های فین تک در این منطقه به شمار می روند. ارائه خدمات پرداخت، با اختصاص 38 درصد سرمایه های جذب شده به خود، محبوب ترین بخش صنعت فین تک در حوزه آسیا-اقیانوسیه شناخته می شود. ایجاد جدیدترین شعبه از آزمایشگاه های فناوری خدمات مالیِ (فین تک) اسنتور در هنگ کنگ، نمود بارز ظرفیت های گسترده فین تک در شرق آسیا است. هدف اصلی آزمایشگاه نوآوری فین تک، ارائه برنامه های آموزشی یک ساله برای کارآفرینان و شرکت های نوپا در این عرصه است. بهره گیری از مدیران ارشد شرکت های پیشرو جهانی، راهبرد اعلام شده از سوی اسنتور برای دوره های سه ماهه ارائه شده از سوی این آزمایشگاه ها به حساب می آید. اسنتور اولین سری از این آزمایشگاه ها را در سال 2010 و در شهر نیویورک ایجاد نمود. سال 2012، پروژه در لندن آغاز شد، سپس هنگ کنگ و ایرلند نیز در سال 2014، پذیرای آزمایشگاه های اسنتور شدند. اسنتور مدعی است بیش از 50 موسسه مالی مختلف در اجرای این پروژه در سطح جهانی با او همکاری می کنند.

همانگونه که انتظار می رود، در حوزه شرق آسیا باید برای سنگاپور یک حساب ویژه باز کرد. بانک مرکزی سنگاپور، در سال 2015 اقدام به راه اندازی یک برنامه ابتکاری در حوزه فین تک نموده و با تشکیل یک گروه اطلاعاتی برای جذب استارت آپ ها از سراسر جهان برنامه ریزی می کند. سنگاپور البته خود نیز تعداد قابل توجهی استارت آپ فین تک را در خود جای داده است. برای مشاهده اطلاعات مربوط به 30 استارت آپ بزرگ سنگاپور در حوزه فین تک ها می توانید به این (لینک) مراجعه نمایید. شما همچنین برای دریافت لیست کاملی از کتب مرجع منتشر شده در حوزه فین تک و آگاهی از رویدادهای مهم این حوزه در سطح بین المللی می توانید به ترتیب به (اینجا) و (اینجا) مراجعه نمایید. ذکر نام و مشخصات استارت آپ های فین تک فعال در شرق آسیا، طبیعتاً از عهده این گزارش خارج است. با این حال، معرفی یکی از موسسات عمده ارائه دهنده وام آنلاین در هنگ کنگ و چین، خالی از جذابیت نخواهد بود. WeLab در سال 2013 راه اندازی شده و هم اکنون بین 400 تا 75000 دلار وام به اشخاص حقیقی وام بدون ضامن اعطا می کند. این استارت آپ، در سری اول پذیرش سرمایه در ژوئن 2014، توانست 20 میلیون دلار جذب کند و در سری دوم پذیرش سرمایه، 160 میلیون دلار جذب نمود. بر این اساس، WeLab در رده دوم بزرگترین جذب سرمایه سری دوم در تاریخ حیات فین تک ها قرار گرفته است. Wolaidai، شعبه چینی WeLab است که به دانشجویان و کارگران حقوق بگیر، وام شخصی بدون ضامن ارائه می کند.

بر اساس برآورد آسنتور، صنعت فین تک کم کم به آستانه بلوغ خود نزدیک می شود. یکی از نشانه های این مدعا، وجود بیش از 94 شرکت فین تک با حجم معاملاتی بیش از 50 میلیون دلار در سال 2015 بوده است. نتایج پژوهشی مشابه نشان می دهد که سرمایه گذاری جهانی در فناوری مالی بین سال های 2008 تا 2014 بیش از 12 برابر شده و از 930 میلیون دلار به بیش از 12 میلیارد دلار رسیده است. بر اساس اعلام شهرداری لندن بیش از 40 درصد از نیروی کار پایتخت بریتانیا در حوزه خدمات فناوری و مالی شاغل اند! شرکت های فندینگ سیرکل (FundingCircle)، ناتمگ (Nutmeg) و ترانسفروایز (TransferWise) از شرکت های مهم ارائه خدمات فناوری مالی در لندن به شمار می روند. در ایالات متحده نیز طبیعتاً چندین استارت آپ فین تک فعال هستند. شرکت های Affirm، Betterment، Behalf، Clearwater Analytics، Fundera، IEX، Lending Club، Money.net، Plaid، Prosper، Robinhood، SoFi، Square، Stripe، Wealthfront و GreenSky LLC از جمله شناخته شده ترین فین تک های فعال در ایالات متحده به شمار می روند. علاوه بر این، بانک های بزرگ آمریکا مانند گلدمن سکز، مورگان استنلی، سیتی، و بانک آمریکا سرمایه گذاری های گسترده و بعضا مشترکی را بر روی شرکت های استارت آپ فناوری مالی آغاز کرده اند.

در اتحادیه اروپا در سال 2014 حدود 1/5 میلیارد دلار در شرکت های فعال در فناوری مالی سرمایه گذاری شده که شرکت های فعال در لندن مقصد بیش از 539 میلیون دلار از این پول ها بوده است. 306 میلیون دلار سهم شرکت های آمستردامی و 266 میلیون دلار نیز در کمپانی های خدمات مالی در استکهلم سوئد سرمایه گذاری شده است. بعد از لندن، پایتخت سوئد بالاترین میزان سرمایه گذاری مالی را در کل اتحادیه اروپا دارد.

در زمینه تحقیقات آکادمیک پیرامون صنعت فناوری مالی اما بدون شک باید به انجمن علمی داده های مالی اشاره نمود. انجمن مذکور توسط تعدادی از فعالان دانشگاهی در حوزه های هوش مصنوعی، یادگیری ماشینی و فناوری پروسه درک زبان پایه گذاری شده است. این انجمن با هدف ایجاد یک بستر پژوهشی برای پر کردن خلاء ایجاد شده بین فعالیت های اقتصادی فناورانه و علم مدرنِ داده کاوی و یادگیری ماشینی ایجاد شده و به ارائه خدمات مشاوره ای در این حوزه می پردازد. شما می توانید برای دریافت اطلاعات دقیق تر پیرامون این مرکز، اعضا، اهداف و پایه گذاران اولیه آن به این (لینک) مراجعه نمایید.

سال 2015، فوربس برای اولین بار به معرفی لیست 50 تایی برجسته ترین شرکت های فین تک جهان پرداخته است. شما می توانید برای دیدن اطلاعات مربوط به این شرکت ها به این (لینک) مراجه نمایید.

گزارش مجله فورچون از گسترش فین تک در لایه های مختلف اجتماع

پژوهش علمی دیگری که می توان از نتایج آن برای بررسی وضعیت صنعت فین تک در سطح جهان بهره برد، تحقیقات وزارت خزانه داری انگلیس در این زمینه است. لزوم توجه به نتایج ارائه شده در این تحقیق که در فوریه 2016 منتشر شده است، معلول روش منحصر به فردِ به کار برده شده در روند انجام آن است. محققان وزارت خزانه داری انگلیس معتقدند یک اکوسیستم عملیاتی فین تک، باید حائز چهار ویژگی مشخص و متمایز باشد:

1-استعداد: «در دسترس بودن استعداد کارآفرینی» و «دسترسی به خدمات مالی و تکنیکی (در هر دو سطح داخلی و خارجی) در زمان حاضر و آینده»، مهم ترین ویژگی های بررسی شده در این شاخص به حساب می آید.

2-سرمایه: در دسترس بودن منابع مالی برای استارت آپ ها (تا 5 میلیون یورو) و حجم رشد آنها (بین 5 تا 100 میلیون یورو)، در کنار میزان دسترسی سرمایه صرف شده به بازارهای عمومی، از مهم ترین ویژگی های بررسی شده در این شاخص است.

3-سیاست: این شاخص، خود شامل «نحوه حمایت قانونی دولت از مدل های کسب و کار نوآورانه و بازیگران تازه وارد عرصه فین تک»، «برنامه های دولت برای گسترش بخش فین تک، افزایش رقابت در این عرصه، جذب فین تک های خارجی و افزایش امنیت سایبری» و نهایتاً «سیاست های حمایت مالیاتی دولت از سرمایه گذاران و شرکت های فعال در این عرصه» می شود.

4-تقاضا: میزان تقاضای موجود در سه سطح مصرف کنندگان عمومی، شرکت ها و نهادهای مالی، مسائل مورد بررسی در این شاخص می باشند.

نتایج این تحقیق، نهایتاً کشور انگلستان را به عنوان بهترین اکوسیستم موجود برای فعالیت فین تک ها در سطح جهان معین کرده است. پس از انگلستان، به ترتیب؛ کالیفرنیا، نیویورک، سنگاپور، آلمان، استرالیا و هنک کنگ در رده های بعدی این فهرست قرار گرفته اند. کالیفرنیا در شاخص استعداد و سرمایه در رده نخست قرار گرفته و انگلستان از لحاظ سیاست های دولتی حائز رتبه اول شده است. این در حالی است که نیویورک دارای بیشترین تقاضا بوده است. در نهایت اما انگلستان در مجموع تمامی عوامل، حائز بهترین اکوسیستم برای توسعه صنایع فین تک شناخته شده است. «حجم بازار مالی هر منطقه»، «میزان سرمایه گذاری انجام شده در بخش فین تک» و «تعداد کارمندان مشغول به فعالیت در این بخش» نیز، از دیگر مسائل مورد بررسی در گزارش خزانه داری انگلستان بوده است. بر این اساس، در زمینه تعداد کارمندان فعال در بخش فین تک، کالیفرنیا، انگلستان و نیویورک به ترتیب با 74، 61 و 57 هزار نفر در صدر قرار گرفته اند.

دانلود PDF مربوط به پژوهش خزانه داری انگلیس

سنگاپور با تنها 7 هزار کارمند فعال در این بخش، در انتهای فهرست قرار دارد و هنک کنگ با 8 هزار، استرالیا با 10 هزار و آلمان با 13 هزار کارمند بالاتر از سنگاپور قرار گرفته اند. پرحجم ترین بازار مالی فین تک را انگلستان (با 6.6 میلیارد یورو) و بیشترین حجم سرمایه گذاری در این صنعت را منطقه کالیفرنیا (با 3.6 میلیارد یورو) به خود اختصاص داده اند. بر اساس نتایج این پژوهش، موقعیت راهبری انگلستان در صنعت فین تک از طریق عواملی چون «سرعت بخشیدن به سیاست های نوآورانه توسط دیگر رقبا»، «ظهور مناطق نوظهور فعال در زمینه فین تک» و «پدیدار شدن غول پرتحرکِ چین» تهدید می شود. در عرصه اتخاذ سیاست های نوآورانه، سنگاپور و استرالیا به ترتیب با اختصاص 100 و 500 میلیون یورو به اجرای طرح هایی ملی در این زمینه، پیشتاز هستند. از طرفی اسرائیل با تمرکز بر فعالیت های مرتبط با امنیت سایبری، بنلوکس (نام یک اتحادیه همکاری در اروپا شامل کشورهای بلژیک، هلند و لوکزامبورگ) با تمرکز بر عرصه خدمات پرداخت و استونی با تمرکز بر حوزه هویت مالی، منطقه های نوظهور فین تک در سال های آینده به شمار آمده اند.

وضعیت فین تک در ایران

در ايران نيز تلاش براي سرمايه گذاري در حوزه فين تك از چند سال قبل توسط برخي شركت ها آغاز شده است. به نظر مي‌آيد به دليل عدم انتشار ميزان سرمايه گذاري و يا حتي انعكاس تلاش هاي انجام شده در اين زمينه در كشور نتوان به آمار صحیح و دقیقی در مورد سرمايه گذاري‌هاي انجام شده در فين تك در كشور اشاره كرد. آنچه عجالتاً می توان اظهار کرد، این است که فاصله تا شکوفا شدن ظرفیت واقعی فین تک ها در اقتصاد ایران، بسیار زیاد است. از جمله موارد سرمايه­ گذاري ­هاي انجام شده در ايران مي­توان به تشكيل شركت­هاي شتاب­دهنده براي پرورش ايده ­هاي نوپا در عرصه فين­تك، ايجاد بورس ايده و همچنين ايجاد شركت­ هاي سرمايه­ گذاري خطر پذير و صندوق­ هاي سرمايه­ گذاري خطر پذير اشاره نمود.

با این حال، مسدود شدن چند استارت آپ فعال حوزه فین تک در شهریور ماه امسال، تا حدی توانست خلاء های اساسی موجود در این عرصه را پیش روی همگان قرار دهد. شرکت شاپرک به عنوان عالی ترین نهاد متولی در حوزه پرداخت الکترونیکی، پس از بالا گرفتن انتقادها در زمینه انسداد اپلیکیشن های فین تک، نامه نگاری مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در این زمینه را علت اصلی فیلتر شدن فین تک ها دانست. محمد گرکانی نژاد، رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی کشور اما به فاصله کوتاهی این خبر را تکذیب کرده و اظهار داشت: «درباره مسئله فین تک ها هم حرف ما این بوده که بانک مرکزی اول ضوابط را مشخص کند و مشخص شود که فین تک ها اساسا کسب و کار اینترنتی هستند یا نه و بعد از روشن شدن این موضوع اگر نتیجه این شد که این شرکت ها در قالب کسب و کارهای اینترنتی دسته بندی می شوند، ما ارایه نماد اعتماد به آنها را بررسی و آغاز می کنیم.»

گرگانی نژاد همچنین گفته بود: «نوآوری و فناوری دارای خصلتی است که به سرعت در حال رشد است و به‌طور معمول سریع‌تر از حوزه مقررات و رگولاتوری پیش می‌رود. تناسب وضع قوانین و مقررات مناسب و توسعه کسب وکارها بزرگ‌ترین بحث در این زمینه است. سرویس‌های مالی و پولی مشخصا در لایه پیاده‌سازی و حوزه رگولاتوری بانک مرکزی قرار دارد و این درمورد اکثر «فین‌تک» هم صدق می‌کند... متصل کردن لایه استارت‌آپ‌های حوزه مالی و پولی به نماد اعتماد کار درستی نیست.ما به اپلیکیشن‌های موبایلی در حال حاضر نماد نمی‌دهیم.»

چندی بعد رضا الفت نسب دبیر انجمن صنفی کسب و کار اینترنتی نیز طی گفتگویی اظهار داشت: «قانون و بانک مرکزی، تکلیف شرکت های فین تک را مشخص نکرده اند»

این ناهماهنگی ها و کمبود قوانین (خرد و کلان) در این حوزه در حالی است که در بند هشتم حکم انتصاب اعضای شورای عالی فضای مجازی «احراز جایگاه و سهم مناسب برای اقتصاد دانش‌بنیان در فضای مجازی در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کشور و برنامه‌ریزی همه‌جانبه برای بهبود شرایط کسب و کار مرتبط با فناوری‌های مجازی و بهره‌گیری از فرصت‌های اشتغال‌زایی و نیز رونق محتوا، خدمات و تجارت در این عرصه» از وظایف این شورا برشمرده شده است. همچنین در بند 10 همین حکم «تدوین و تصویب نظام‌های امنیتی، حقوقی، قضایی و انتظامی مورد نیاز در فضای مجازی.» بر عهده این شورا قرار داده شده است.

لذا با توجه به ظرفیت گسترده فضای مجازی در تاثیرگذاری بر شاخص های مختلف اقتصاد کشور، نیاز است شورای عالی فضای مجازی و سایر نهادهای مسئول از جمله بانک مرکزی با انجام وظایف محوله، فعالیت های مالی و اقتصادی در فضای مجازی را تسهیل، گسترده و البته شفاف کنند. به نظر می رسد لازمه عرض اندام قوی تر کشور در این حوزه، بیدار شدن نهادهای مسئول در حوزه های مرتبط از خواب زمستانی و تطبیق دادن خود با الزامات فضای مجازی است.

منابع و مآخذ:

https://www.accenture.com/us-en/insight-fintech-evolving-landscape

http://fortune.com/citigroup-fintech/

https://en.wikipedia.org/wiki/Accenture

https://fdsaglobal.org/about/

http://fdsaglobal.org/

http://www.nicholding.net/gnews.html?M=NEWS&MC=SHOWNEWS&m_id=1019&cntid=37

http://fintechtrigup.ir/

http://www.sbstp.ir/

https://en.wikipedia.org/wiki/Financial_technology

http://fintechww.com/

https://h2.vc/reports/fintechinnovators/2016

http://daneshbonyan.isti.ir/index.aspx?siteid=3&pageid=1243&newsview=16033

https://www.gov.uk/government/publications/uk-fintech-on-the-cutting-edge

http://www.fintechinnovationlabapac.com/index.html