به گزارش
گرداب، تلگرام بنا به تبلیغات رسانه‌ای خود، اعتقاد به حفاظت فراقانونی از اطلاعات کاربران دارد و همین موضوع است که تلگرام را به بهشتی برای خلافکاران تبدیل کرده است تا جایی که برخی از کارشناسان بر این باور هستند که ساختار طراحی تلگرام به همین منظور و برای حمایت از رفتارهای مجرمانه طراحی شده است. در اثر گمنامی مخاطبان و عدم توانایی پیگیری قضایی، جرایم مختلفی در تلگرام در حال انجام است که از بین آنها به این موارد می‌توان به کلاهبرداری اینترنتی، تروریسم، شایعه‌پراکنی، تهمت زدن و هتک حیثیت، فریب و باج‌خواهی اشاره کرد که در ادامه به طور مختصر به آنها می‌پردازیم. به گفته رئیس پلیس فتا حدود نیمی از جرایم سایبری کشور در تلگرام رخ می‌دهد که بخش مهمی از این جرایم به دلیل گمنامی است.
1- کلاهبرداریبیشترین جرایم اتفاق افتاده در فضای مجازی کلاهبرداری اینترنتی است. کلاهبرداری الکترونیکی به ندرت در سایت‌های رسمی که رسما تایید شده‌اند اتفاق می‌افتد. اما در مقابل کانالهای تلگرامی مستعد خرید و فروش کلاهبردانه و غیرمجاز هستند که به سادگی و با تبلیغات گسترده افراد زیادی را به دام انداخته و متاسفانه امکان پیگیری آنها وجود ندارد. فرض کنید از یکی از کانالهای پر تعدادی که در تلگرام وجود دارد خرید کرده‌اید یا خدماتی را دریافت کرده‌اید و از کالا یا خدمات دریافتی راضی نباشید. چه کاری از شما بر می‌آید؟ امکان دسترسی به فروشنده ندارید و نهادهای قضایی هم به این سادگی نمی‌توانند پیگیر شکایت شما باشند.
ناشناس بودن مسئولین کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی از یک سو و اعتماد مردم به این پیام‌رسان از سوی دیگر موجب شده است که آمار کلاهبرداری در تلگرام روند صعودی سریعی داشته باشد.
سرهنگ مرتضوی رئیس پلیس فتای اصفهان در مصاحبه‌ای در مهر 96 گفت: در چند ماه اخیر شاهد گسترش تبلیغ در تلگرام، استفاده مردم از شبکه اجتماعی تلگرام و تبلیغ در تلگرام بوده‌ایم و به تبع آن، حجم جرائم و کلاهبرداری‌های مالی از طریق گروه‌های تبلیغ در تلگرام ایجاد شده و در این شبکه رو به رشد بوده است.
وی اظهار داشت: چنین مسائلی بویژه در سال گذشته در شبکه‌های اجتماعی دیگر مانند وایبر و واتس‌آپ کمتر وجود داشت اما از امسال که مردم به استفاده از شبکه تلگرام روی آوردند حجم کلاهبرداری‌های مالی از طریق این فضای مجازی افزایش یافت. در یکی از این کلاهبرداری‌ها، فردی ناشناس با عضویت در یک گروه، ابتدا با ترفندهایی، اعتماد دیگر اعضای گروه را جلب و سپس با بهانه فروش امتیاز وام خود از یکی دیگر از اعضای گروه حدود 750 میلیون ریال کلاهبرداری کرد. رئیس پلیس فتای اصفهان گفته که فرد مالباخته تاکنون این فرد کلاهبردار را از نزدیک ندیده بود.
2- تروریسمگمنامی بی‌قید و شرط کاربران در تلگرام موجب شده که این شبکه پیام‌رسان به بستری برای رفتارهای تروریستی تبدیل شود. در حالی که شبکه‌های بزرگ اجتماعی رویکرد سختی درباره مطالب خشونت‌آمیز و تروریستی در سایت‌های خود دارند، تلگرام رویکرد بسیار سهل‌انگارانه در این باره دارد و جزو آخرین شبکه‌هایی بود که کانالهای مربوط به داعش را مسدود نمود.
پس از رخ دادن حملات تروریستی کشور روسیه و فرانسه، مشخص شد که نیروهای تروریستی برنامه‌ریزی و هماهنگی خود را از طریق تلگرام انجام می‌دهند. به همین منظور روسیه درخواست انتقال برخی سرور‌های این پیام‌رسان به این کشور و امکان دسترسی روسیه به اطلاعات کاربران روسی را از تلگرام کرد. اما پیام‌رسان تلگرام از همکاری با نهادهای امنیتی این کشور خودداری کرد.
همچنین در تیر ماه 96 و با افزایش یافتن حملات تروریستی در جنوب شرق آسیا در سال گذشته و استفاده نیروهای تروریستی داعش از این پیام‌رسان، کشور اندونزی به دلیل نگرانی از استفاده از این برنامه برای تسریع تبلیغات تروریستی، اقدام به مسدود کردن این نرم‌افزار کرد. ایران نیز در سال 96 تجربه مشابهی داشت و چند کانال بدون هیچ محدودیتی مردم را به اغتشاش و رفتارهای ضد اجتماعی ترغیب می‌کردند و تلاش مدیران رده بالای کشور در توقف این روند ثمری نداشت و نهایتا به فیلتر شدن موقت تلگرام منجر شد.
3- شایعهسازیاز آنجایی که تلگرام هیچ همکاری با نهادهای رسمی ندارد، مراجع رسمی قابل شناسایی نیستند و اخبار کذب از طریق کانالهای تقلبی به سادگی در جامعه منتشر می‌شود و صحت سنجی این اخبار برای مخاطبان عادی بسیار دشوار خواهد بود. همین موضوع زمینه انتشار بیش از پیش شایعات در جامعه را فراهم می‌کند. حتی اگر شایعات پس از مدتی تکذیب شوند، متن شایعه انتشار وسیع‌تری داشته است و تاثیر خود را بر جامعه خواهد گذاشت به عنوان مثال اخیرا رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد که التهاب بازار ارز از تلگرام کلید خورده است.
در سطح شخصی نیز اگر کسی با سوء استفاده از تصویر و نام فرد دیگری اقدام به تشکیل یک کانال کرده است و در آن محتواهای نامناسب و دروغ منتشر کند بدون همکاری سرویس دهنده، نمی‌توان اقدامی انجام داد و تلگرام در این زمینه هیچ‌گونه همکاری با نهادهای قضایی انجام نمی‌دهد.
4- باجگیرییکی از جرایم رایج که در تلگرام اتفاق می‌افتد باجگیری و تهدید است. ناآگاهی برخی اقشار جامعه نسبت به مسائل ایمنی و در اختیار گذاشتن اطلاعات و تصاویر خصوصی با دیگران سبب می‌شود فرصت سوء استفاده تبهکاران فراهم شود. این موضوع در همه شبکه‌های اجتماعی مشترک است و برای مقابله با آن باید بر آگاه‌سازی جامعه درباره حریم خصوصی و عدم اعتماد به ملاقات‌های آنلاین تاکید شود. با این حال امکان پیگیری این موارد نیز موجب کاهش شدید این رفتارهای خلاف قانون خواهد شد.
5- فروش محصولات قاچاق و غیرمجازسالمترین کسب و کار غیرمجاز در تلگرام، فروش اجناس قاچاق است که ضرر اقتصادی فراوانی را برای تولیدکننده داخلی و حتی فروشندگان رسمی کشور ما به همراه دارند. اما از آنجا که مدیران کانالهای تلگرام امکان شناسایی ندارند، خرید و فروش به این موارد محدود نشده و هرگونه اقلام ممنوعه و نیز خدمات و محصولات غیرمجاز، به سادگی در تلگرام انجام می‌شوند و اغلب این افراد راه ارتباط خود را صرفا یک آیدی تلگرام اعلام می‌کنند. تصاویر زیر برخی کانالهای تلگرامی مربوط به توزیع و فروش مشروبات الکلی و اسلحه را نشان می دهد:
6- فروش مواد مخدردر برخی کانال‌ها و گروه‌های تلگرام انواع مختلف مواد مخدر گل (ماری جوانا)، LSD، کوکائین، و ... به فروش می‌رسد. جالب اینجاست که برخی از این جرائم به صورت طولانی مدت و بدون هیچ مشکلی در حال انجام هستند. به عنوان مثال در تصویر زیر یکی از گروه‌های مروج مواد مخدر در تلگرام مشاهده می‌شود که طی 6 ماه انتهایی سال 1396 در این زمینه فعال بوده و طی این مدت هیچ برخوردی نیز با آن صورت نگرفته است.
اتفاق نظر جهانی در مقابله با قانون‌گریزی تلگرامدر اغلب کشورهای به لحاظ اقتصادی توسعه یافته، سرویس‌ها و خدمات بزرگ بر بستر فضای مجازی نسبت به فعالیت‌هایی که در مرز جغرافیایی کشورهای انجام می‌دهند مسئول هستند و در صورتی که کاربران رفتارهای مخالف با قانون انجام می‌دهند، با آنها برخورد قانونی خواهد شد. در ادامه به چهار مورد از این قوانین و اقدامات اشاره خواهد شد:
_ طبق قانون شایستگی ارتباطات در آمریکا بهره‌برداری نادرست منافی عفت و زشت از تسهیلات ارتباطی ضوابط محتوایی تعیین شده است و در صورت نقض این قانون پرداخت 250 هزار دلار جریمه و یا زندانی شدن به مدت کمتر از دو سال تعیین شده است.
- مطابق قانون رسانه‌ای راه دور در کشور آلمان، اپراتورهای ارائه دهنده خدمات اینترنت و پلتفرم، در مقابل محتوای ارائه شده بر بستر آنها، مسئول‌اند البته این مسئولیت به معنی این نیست که ISP وظیفه نظارت فعالانه بر محتوای سرویس‌دهندگان را دارند. بلکه چنانچه از انتشار غیرقانونی بر روی بستر خود آگاهی یابند. به طور قانونی در مقابل انتشار آن مسئول می‌باشند.
- در جولای سال 2013 نیز بر اثر فشار دیوید کامرون، نخست وزیر انگلستان، شرکت‌های گوگل و ماکروسافت متعهد شدند که با دولت بریتانیا برای حذف برخی محتواها از جمله پورنوگرافی کودکان همکاری کنند.
- همچنین مطابق گزارشی از پروژه «رایانه، اخلاق و سیاست اجتماعی» که در دانشگاه استنفرود انجام شده است، گوگل بنا به درخواست دولت‌ها، محتوای نتایج جستجو را در کشورهای مختلف فیلتر نموده است. به عنوان مثال به درخواست دولت تایلند در این کشور محتوای مربوط به «پادشاه تایلند»، در کشور آلمان محتوای مربوط به «نتونازی» و در ترکیه «یوتیوب» را از نتاریج جستجوهایش حذف کرده است.
اما تلگرام اساس سیاست خود را گمنامی کاربران برای دور زدن قوانین کشورها بنا کرده است و البته مشکل همکاری نکردن تلگرام با نهادهای قضایی و انتظامی تنها منحصر به ایران نیست. تلگرام در کشورهایی مانند عربستان، چین، عمان به طور کامل فیلتر است و امکان دسترسی کاربران به آن کاملا مسدود می‌باشد و اخیرا کشورهای روسیه و اندونزی نیز این پیام‌رسان را فیلتر کرده‌اند. اقدامات تلگرام باعث شد تا خانم «ترزا می» نخست وزیر انگلستان در نشست داووس در سال گذشته مشخصا به تلگرام اشاره کرده و این پیام‌رسان را «خانه مجرمان و تروریست‌ها» بخواند.
تلگرام در ادامه سیاست‌های پنهانکارانه خود و در اقدامی در حال ایجاد سرویسی است تا جلوی هرگونه فیلترینگ را بگیرد. این همه اقدامات در حالی از سوی تلگرام دنبال می‌شود که اغلب افراد عادی جامعه از شبکه‌های پیام‌رسان برای استفاده‌های روزمره، سرگمی و دریافت اخبار استفاده می‌کنند و اطلاعات آنها نه نیازی به رصد دارد و نه امکان رصد همه آنها وجود دارد. اما عده بسیار محدودی که از این گمنامی افراطی بهره می‌برند، خلافکاران و بر هم زنندگان نظم جامعه هستند.
