کودکان به چه قیمتی باید سرگرم شوند؟

به گزارش گرداب، سازمان بهداشت جهانی (WHO) در دستورالعمل اخیر خود اعلام کرده است که کودکان کمتر از پنج سال نباید مدت زمان زیادی را صرف تماشای تلویزیون، استفاده از تلفن همراه، تبلت و انجام بازی‌های رایانه‌ای کنند. لازم است خواب خوبی داشته باشند و مدت زمان بیشتری را بازی کنند تا در سلامت کامل باشند.

این در حالی است که برخی والدین از اینکه کودکانشان می‌توانند برخی از بازی‌ها را دانلود و نصب کنند، لذت می‌برند و احساس خوشحالی و رضایت می‌کنند و آن را به حساب باهوش بودن فرزندشان می‌گذارند، غافل از اینکه استفاده زودهنگام و زیاد از این ابزار، فرزندشان را پرخاشگر می‌کند.

تهمینه امیریان - روانشناس کودک - درباره پیامدهای استفاده کودکان از موبایل و تبلت می‌گوید: استفاده از این ابزار موجب می‌شود تعامل مثبتی که باید بین پدر، مادر و کودک باشد، روی ندهد و موجب عدم تمرکز و افزایش پرخاشگری کودک شود، به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی به نقش بازی در سلامت کودکان تاکید می‌کند.

او ادامه می‌دهد: وقتی کودک از ابزارهایی که نباید، استفاده می‌کند، ارتباطی که باید با محیط داشته باشد، از بین می‌رود و این امر موجب نداشتن تمرکز دیداری و کاهش کیفیت شنیداری او می‌شود. هر چه کودک با محیط ارتباط بهتری بگیرد موجب تمرکز بیشتر او می‌شود.

این روانشناس اضافه می‌کند: ما در اولین برخورد با کودکان چهار یا پنج ساله، مدت زمانی را که صرف تماشای تلویزیون یا استفاده از گوشی تلفن همراه و تبلت می‌کنند، بررسی می‌کنیم زیرا خوراکی که رسانه به کودک می‌دهد نقش مهمی دارد، برای مثال من تماشای کارتون‌های «پاندای کونگ‌فو کار» یا «باب اسفنجی» را برای کودکان نامناسب می‌دانم زیرا تحقیقات نشان می‌دهد کارتون «باب اسفنجی» موجب کُندذهنی کودکان می‌شود و هوش آنها را پایین می‌آورد یا کارتون «پاندای کونگ‌فو کار» موجب افزایش پرخاشگری آنها می‌شود.

امیریان می‌گوید: تدوین کارتون‌ها، بیزینسی است و اسلایدهایی که کنار هم قرار می‌گیرند تا کودکان بتوانند برنامه را تماشا کنند به دلیل جذابیت زیاد نور و رنگ‌ها، لذت‌بخش است در حالی که کارتون‌های قدیمی آنقدر نور پخش نمی‌کردند. این امر موجب پرخاشگری کودک می‌شود به همین دلیل تماشای زیاد برنامه‌های تلویزیونی برای کودکان ممنوع است.

او با بیان اینکه در حال حاضر، کارتون‌ها یا جنبه بیزنس - آموزشی و یا جنبه تجاری صرف دارند، ادامه می‌دهد: کارتون‌های بیزینس - آموزشی کودک را یکجانشین می‌کنند تا به او یکسری مسائل را آموزش دهند. کارتون‌های تجاری هم برای آنکه به فروش برسند، ساخته می‌شوند. برای مثال کارتون «شِرک» برای لذت بردن بزرگسالان ساخته شده که به بهانه کودکان روانه بازار شده است و مفاهیم ازدواج را به همراه دارد و در نهایت پندآموزی که برای کودک مناسب باشد، ندارد.

این روانشناس بیان می‌کند: من حتی برنامه‌های کودک در شبکه‌های ماهواره‌ای مثل «جِم جونیور» را برای کودکان ممنوع می‌دانم و در نهایت و به شرط آنکه مادر نتواند با کودک کار کند، شبکه پویا را معرفی می‌کنم چون تدوین کارتون‌های این شبکه به نسبت شبکه‌های خارجی کمتر است، ارتباطی که مجری با کودکان می‌گیرد بیشتر است و از همه مهم‌تر فرهنگ این برنامه‌ها با جامعه‌ای که ما در آن زندگی می‌کنیم همخوانی دارد. اما کودکان فقط ۴۵ دقیقه صبح یا بعد از ظهر و به عنوان جایزه امکان تماشای برنامه‌های این شبکه را دارند.

امیریان می‌گوید: آموزش صرف به کودکان کافی نیست و باید روی بیماری‌های آنها کار شود زیرا خانواده‌ها یکسری مشکلاتی دارند که آن را به کودکان هم منتقل می‌کنند.

این روانشناس معتقد است: مادرانی که خلاق نیستند، اجازه استفاده از ابزارهای الکترونیک یا تماشای تلویزیون را به فرزندانشان می‌دهند. ما به مادران این چنینی فرزندپروری آموزش می‌دهیم یعنی مشکلات بچه‌ها را بررسی می‌کنیم و به مادرها آموزش می‌دهیم قوانین را به فرزندانشان آموزش دهند یا لوازم کافی مثل کتاب قصه و اسباب‌بازی که با روحیه کودک سازگار است، در اختیارشان بگذارند تا بتوانند فرزندشان را سرگرمشان کنند.

امیریان بیان می‌کند: خانواده باید قبل از ورود هر ابزاری به خانه برای آن قانون بگذارد. برخی از مادرها می‌گویند فرزندشان در گوشی فرد دیگری عکس‌ها یا فیلم‌های نامناسب دیده‌ است. ما باید قبل از هر چیزی فرهنگ استفاده از ابزارها را داشته باشیم. در یک دهه ماهواره آمد که بسیاری از بچه‌ها تحت تاثیر آن به بلوغ زودرس رسیدند. در حال حاضر بسیاری از خانواده‌های مراجعه‌کننده می‌گویند که ماهواره‌شان را بسته‌اند چون متوجه شده‌اند شبکه‌های امثال جِم تی‌وی به درد کودکانشان نمی‌خورد.

او اضافه می‌کند: برخی از برنامه‌ها مثل «عمو پورنگ» یا «خاله قاصدک» را همه‌ی بچه‌ها می‌بینند که من هم به خانواده‌ها توصیه می‌کنم اجازه دهند کودکانشان این برنامه‌ها را ببینند چون به این واسطه می‌توانند در کار گروهی مهد کودک یا مدرسه درباره آن برنامه صحبت کنند و موضوعی برای گفت‌وگو داشته باشند. گرچه معتقدم برخی برنامه‌های کودک تولیدی شبکه‌های خودمان هم استرس‌زا و بی‌محتوا هستند با این حال به خانواده‌ها می‌گویم که به فرزندانشان اجازه دهند این برنامه‌ها را ببینند تا بتوانند با کودکان دیگر ارتباط بگیرند.

این روانشناس درباره اینکه خانواده‌ها بدون استفاده از این ابزارها چگونه می‌توانند فرزندانشان را سرگرم کنند، پیشنهاد می‌دهد: مادر می‌تواند با فرزندش غذا درست کند زیرا بسیاری از بچه‌ها دوست دارند در کارهای خانه با مادرشان شریک شوند. یا او را با شعر، کتاب قصه، بردن به پارک سرگرم کند. از طرفی مادری که خلاق است، می‌تواند از هر ابزاری برای کودکش سرگرمی درست کند. ما معتقدیم مادر باید در اختیار فرزندی که بدنیا آورده باشد. مادری که یک گوشی تلفن دست فرزندش می‌دهد تا او را سرگرم کند و خودش به کارها و مشکلاتش برسد، مادرِ در اختیاری نیست و در نهایت فرزند پرخاشگری تربیت می‌کند. زیادی وقف بچه‌شدن و زیادی نسبت به آن بی‌اهمیت بودن خوشایند یک مادر نیست. ما می‌گوییم مادر می‌تواند حدود یک ساعت با کودک بازی کند و سپس باید به کودک یاد دهد خودش سرگرم شود.