Gerdab.IR | گرداب

فضای مجازی، تهدید یا فرصت؟ / آسیب‌های فرهنگی اجتماعی فضای مجازیِ رها شده

فضای مجازی، تهدید یا فرصت؟ / آسیب‌های فرهنگی اجتماعی فضای مجازیِ رها شده
تاریخ انتشار : ۱۷ مرداد ۱۴۰۰

فضای مجازی ول و رها شده تهدیدات متعددی در عرصه فرهنگی و اجتماعی را به دنبال داشته است که در این گزارش به برخی از آسیب‌ها و تهدیدات اشاره می‌شود.

به گزارش گرداب؛ در دنیای امروز که عصر ارتباطات نام گرفته است، رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی به واسطه سرعت، تداوم و وسعت جهانی به مثابه جزء لاینفک ارتباطات اجتماعی در نظر گرفته می‌شود؛ به گونه‌ای که تصور دنیای بدون رسانه برای ما غیر ممکن است. تحولات عظیم در حوزه فناوری‌های نوین ارتباطی و صنایع اطلاعاتی، فرصت و تهدیدات متعدد را در پی داشته است که در این گزارش به تبیین تعدادی از آسیب‌ها و تهدیدات فضای مجازی در عرصه فرهنگی و اجتماعی می‌پردازیم. این آسیب‌ها و تهدیدات عبارت است از:

۱- ایجاد تغییر در حوزه فرهنگی و سبک زندگی

کارشناسان معتقدند که ابزار‌های ارتباطی اگر چه انسان‌ها را وارد فضای اجتماعی بزرگتری در محیط مجازی می‌کند و ارتباطات آن‌ها را توسعه می‌دهد، اما در عمل و در زندگی واقعی، مواجه با یک نوع «تفرّد» و کاهش مسئولیت اجتماعی در بین مردم به خصوص جوانان هستیم. این اتفاق از سوی دیگر باعث ایجاد گسست در تداوم تربیت سنتی و خانوادگی جامعه می‌شود که در آینده می‌تواند چالش‌های هویتی به وجود بیاورد و یا ابزاری برای تخریب و نفوذ فرهنگی در دست نظام سلطه قرار گیرند و فرهنگ‌های بومی را در معرض نابودی قرار دهد.

۲- تخریب چهره و شخصیت‌های معروف و تاثیرگذار

امروزه به جهت عدم کنترل و عدم مسئولیت پذیری کاربران فضای مجازی مشاهده می‌شود که با تولید و پخش شایعات مختلف، به راحتی کمپین‌هایی علیه شخصیت‌های مورد اعتماد جامعه در حوزه‌های مختلف راه اندازی و باعث تخریب چهره آن‌ها می‌شود و همین طور این اتفاق در حوزه‌های اقتصادی باعث تحریم مصرف یک کالای خاص می‌شود که اهداف پشت پرده آن غالبا بر مبلغان کمپین‌ها پوشیده است و افراد عادی بدون تحقیق و اطلاع از صحت آن‌ها را بازنشر می‌کنند.

۳- تقویت عصبیت‌های بیجای قومی و قبیله‌ای

در این زمینه باید گفت به طور معمول اجتماعات قومی چه در قالب مجازی و چه به صورت واقعی به همبستگی‌های قومی منجر می‌شود و روح جمعی در میان اعضای شبکه ایجاد می‌کند. ولی چنانچه عصبیت‌های قومی در قالب فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی افزایش یابد، می‌تواند هویت ملی را کمرنگ و متاثر از هویت قومی سازد. گاه اجتماعی قومی می‌تواند به دلیل مطالبی که ممکن است یک سویه و به حمایت از قومیتی خاص مورد بحث قرار گیرد باعث اختلافات قومی و شکاف قومیت‌های مختلف با یکدیگر شود. علاوه بر این با توجه به باز بودن شبکه‌های اجتماعی، گروه‌های بیگانه می‌توانند با نفوذی سازمان یافته به درون این شبکه ها، مطالبات و خواسته‌های اقوام را هدایت کنند. حتی به راحتی می‌توانند به اختلافات درونی قومیت‌ها دامن بزنند و باعث تفرقه و واگرایی آن‌ها از یکدیگر شوند.

۴- به خطر افتادن حریم خصوصی و حقوق افراد جامعه

متاسفانه در سال‌های اخیر که مواجه با رواج بی رویه و بدون تعهد بسیاری از کاربران در عرصه فضای مجازی هستیم، بسیاری از مواقع دیده می‌شود که حریم خصوصی افراد مورد هجمه ودستبرد قرار می‌گیرد و آبرو و حیثیت افراد به راحتی مورد خدشه قرار می‌گیرد. این اتفاق علاوه بر تبعات بسیار شدید در زندگی فردی افراد جامعه، یک نوع ناامنی و ترس را در روابط اجتماعی افراد عادی به وجود آورده و بی اعتمادی جمعی را گسترش می‌دهد.

۵- وقوع جرایم مالی و کلاهبرداری‌های کلان در فضای مجازی

در این خصوص می‌توان به ظهور جرائم رایانه ای، کلاهبرداری‌های کلان از طریق شبکه‌های مجازی، فروش مواد مخدر و ... اشاره کرد. رواج جرایم مربوط با ابزار‌های الکترونیکی به اندازه‌ای گسترده شده است که نیروی انتظامی برای مقابله با آن اقدام به تشکیل واحد ویژه‌ای تحت عنوان پلیس فتا کرده است و دادستانی تهران، دادسرای ویژه‌ای برای رسیدگی به جرایم رایانه‌ای تشکیل داده است.

چنانچه ملاحظه می‌شود در کنار فرصت‌های متعدد فضای مجازی، آسیب‌ها و تهدیدات فراوانی را می‌توان برای فضای مجازی برشمرد؛ لذا باید گفت چنانچه کنترل و مدیریت صحیحی در فضای مجازی داشته باشیم، در این صورت است که فرصت‌های زیادی برای ما به ارمغان خواهد داشت و راه رشد و توسعه را در تمام زمینه‌ها تسریع خواهد کرد و بالعکس در صورت عدم مهار و رها شدگی این فضا، دچار آسیب‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی خواهیم شد که به برخی از آن‌ها در این گزارش اشاره شد و این آسیب‌ها تنها بخشی از تهدیدات ناشی از ول بودن فضای مجازی است و در سطح کلان حتی می‌توان حاکمیت سیاسی یک کشور را به مخاطره اندازد.