پرونده: متاورس چیست؟

به گزارش گرداب - اگر اهل دنبال کردن داستان‌های علمی تخیلی باشید، احتمالاً مشاهده کرده‌اید در بعضی از این داستان‌ها، جهانی مجازی توصیف می‌شود که افراد از طریق دستگاه‌هایی به آن متصل می‌شوند و اکثر فعالیت‌های خود را در آن جهان مجازی انجام می‌دهند. چنین جهان مجازی را متاورس (Metaverse) یا فراواقعیت می‌خوانند.

این واژه از ترکیب پیشوند Meta (به معنی فراتر) و واژۀ Universe (به معنی جهان) ساخته شده است و منظور جهانی مجازی است که مستقل از افراد و دارای تداوم است. چنین جهان مجازی دیگر صرفاً فراری از واقعیت نیست، بلکه جایگزین آن است و با جهان واقعی هم‌پوشانی دارد.

این واژه را نخستین بار نیل استفانسون (Neal Stephenson)، در رمان علمی تخیلی خود Snow Crash به کار برد. متاورس در این داستان به عنوان یک جهان تخیلی توصیف شده است که افراد در آن به‌طور کامل از محدودیت‌های مادی و اجتماعی رها شده‌اند و از امکان‌هایی نامحدود برای تخیل و خلاقیت در برابر افراد قرار گرفته است. واژۀ آواتار نیز با این رمان علمی تخیلی معروف شد. آواتار شخصیتی مجازی است که کاربر در جهانی مجازی از خود به نمایش می‌گذارد.

بهترین مثال برای متاورس یا فراواقعیت، دنیای ماتریکس (Matrix)، مربوط به فیلمی با همین عنوان است. ماتریکس فی‌الواقع چیزی جز یک برنامه همگانی کدنویسی شده نیست. افراد از طریق دستگاه‌هایی به آن متصل می‌شوند و در حالی که بدن‌شان بی‌حرکت متصل به دستگاه است، در دنیای برنامه‌نویسی‌شدۀ ماتریکس شروع به فعالیت و حتی زندگی می‌کنند.

به‌طور خلاصه متاورس را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: مجموعه‌ای از دنیا‌های مجازی، یک «کهکشان دیجیتالی» که ما از طریق یک دستگاه خاص به آن دسترسی داریم.

اینترنت + واقعیت مجازی (VR)

اما باید گفت شکلی از متاورس هم‌اکنون نیز حضور دارد و ما به خوبی با آن آشناییم. شبکه جهانی وب (The World Wide Web) که توسط سِر تیم برنرز لی (Sir Tim Berners Lee) در سال ۱۹۹۱ ابداع شد، پروتکلی معیار برای هدایت وب در میان مرورگرهاست.

قبل از وب، اینترنت بیشتر سرور‌هایی ثابت بود که هیچ رابط کاربری و یا شیوۀ ساده برای دسترسی و تعامل با آن‌ها وجود نداشت. از این‌رو می‌توان عصر اینترنت را به دو بخش تقسیم کرد: قبل از شبکه جهانی وب و بعد از آن.

امروزه بسیاری از فعالیت‌های روزمره انسان‌ها از طریق متصل شدن به اینترنت انجام می‌پذیرد. اینترنت می‌تواند مثال ملموسی برای فهمیدن عملکرد متاورس باشد. اینترنت شامل یک مجموعه عظیم از جهان‌های دیجیتالی است که مستقل از افراد حضور دارد و حرکت آن هیچ‌گاه متوقف نمی‌شود؛ افراد برای اتصال به اینترنت نیاز به یک دستگاه دارند.

اینترنت و جهان دیجیتالی‌ای که عرضه می‌کند، باعث شکل‌گیری انسان متفاوتی شده است. انسانی که می‌تواند بدون بیرون آمدن از اتاقش، با افرادی در قاره‌های مختلف صحبت کند، دوره‌های آموزشی بگذراند، روابط عاطفی برقرار کند، پول در بیاورد و خود را سرگرم کند.

از این‌رو باید گفت هم‌اکنون نیز زندگی ما به جهان دیجیتال گره خورده است. این جهان دیجیتال که از طریق فضای وب به ما عرضه می‌شود را می‌توان متاورس دوبعدی خواند. اما معمولا وقتی از متاورس صحبت می‌کنیم، منظورمان نسخۀ بعدی اینترنت، جایگزین آن و یا متاورس سه بعدی است.

گسترش نفوذ اینترنت و ظهور فناوری‌های واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR)، در کنار فراگیر شدن بحران‌های ارتباطی در میان انسان‌ها از جمله اصلی‌ترین دلایلی است که باعث شکل‌گیری متاورس خواهد شد.

عکس: تعداد هدست‌های VR از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ به میلیون واحد

برخلاف تصور‌ها هنگامی که اولین هدست‌های VR یا واقعیت مجازی عرضه شدند، نتوانستند نقش مهمی در بازار به عهده بگیرند. کارشناسان تصور می‌کردند که همانند فراگیر شدن سریع تلویزیون و یا نمونۀ متاخرتر تلفن‌های هوشمند، فناوری VR با ورود به بازار به زودی همه‌گیر خواهد شد، اما این اتفاق رخ نداد. اما باید گفت این مسئله بیشتر بدین خاطر است که هنوز ظرفیت‌های عظیم VR به بهره‌برداری نرسیده است.

عکس: سه آمار کلیدی درباره واقعیت مجازی: موانع اصلی آن، صنایعی که مورد استفاده قرار می‌گیرد و مزایای آن در محیط کار

همانطور که دوران اینترنت را به دو دوره قبل از فضای وب و بعد از تقسیم کردیم، می‌توان تاریخ واقعیت مجازی (VR) را نیز به دو دورۀ قبل از متاورس و بعد از آن تقسیم کرد.

باید گفت اکنون ما در دوره قبل از متاورس قرار گرفته‌ایم. راه‌هایی که برای تجربه واقعیت مجازی در برابر ما قرارگرفته است، محدود هستند و از یکدیگر مجزا می‌باشند. به‌طور مثال در پلتفرم VR هنوز راهی برای انتقال درون پلتفرمی میان نرم‌افزار‌ها وجود ندارد؛ هنوز معادل لینک و یا پیوند که از طریق امکانات خود واقعیت مجازی کار کند، وجود ندارد.

مفهوم متاورس به معنای این است که بتوان تجربه‌ای جامع و کامل از واقعیت مجازی ارائه کرد؛ تجربه‌ای که علاوه بر منحصر به فرد بودن، بتواند فراگیر باشد. اما برای رسیدن به متاورس چه راه‌هایی وجود دارد؟ به‌طور کلی در حال حاضر سه راه برای رسیدن به متاورس ارائه می‌شود:

۱- تکامل یافتن شبکه‌های اجتماعی و ایجاد فضای اجتماعی (Social Space) با بهره‌گیری از واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR). فیسبوک در این مسیر با Facebook horizon پیشگام است.

۲- ۲- استفاده از موتور ساخت بازی‌های ویدیویی و ارائۀ محصولی جامع و جهان باز که بتواند چیزی فراتر از یک بازی باشد. در این مسیر بازی فورتنایت (Fortnite) پیشگام است، اما بازی‌های دیگری، چون Roblox نیز در این مسیر تلاش می‌کنند. هنوز هیچ‌کدام از این بازی‌ها نتوانسته‌اند تجربۀ عمیقی از بازی کردن همراه با فناوری واقعیت مجازی (VR) ارائه کنند.

۳- ۳-تکامل یافتن مرورگر‌های وب فعلی و فراهم شدن تجربه مرورگری VR که در این مسیر شرکت موزیلا با Mozila Hubs و WebVR پیشگام است.

در این میان رقابت اصلی بر سر به دست آوردن فناوری واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) به‌طور بهینه است.

رقابت غول‌های فناوری

متیو بال (Matthew Ball) سرمایه‌گذار و مدیر راهبردی سابق Amazon Studios متاورس را «جدیدترین هدف بزرگ غول‌های فناوری دنیا» می‌خواند. در حال حاضر باید گفت هیچ فناوری‌ای که بتواند به معنای دقیق کلمه متاورس باشد، عرضه نشده است؛ اما ابرشرکت‌های فناوری در حال عرضه محصولات خود در این زمینه هستند.

به‌طور مثال فیسبوک با همکاری شرکت Oculus در حال آماده‌سازی جهان واقعیت مجازی کاربر محور خود با نام Facebook horizon می‌باشد. نسخۀ آزمایشی این محصول در حال حاضر ارائه شده است. فیسبوک به دنبال رقابت با بازی‌های پرفروش واقعیت مجازی (VR) نیست.

بلکه Facebook horizon فضایی است که افراد می‌توانند در آنجا جمع شوند و به فعالیت‌هایی که دوست دارند بپردازند. سیاست‌های انحصارگرایانه و حذف رقیب از سوی شرکت فیسبوک، در طی سال‌های اخیر انتقادات فراوانی را برانگیخته است.

از سوی دیگر شرکت گوگل نیز در حال آماده‌سازی زیرساخت‌های خود برای متاورس است. گوگل به‌خصوص در سال‌های اخیر یکی از پیشگامان حوزه واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) بوده بوده است.

از جمله اقدامات زیرساختی گوگل در این راستا می‌توان به سرویس Google Lens که امکان جستجوی تصویری از طریق دوربین را فراهم کرده است و سرویس Google earth VR که به‌طور مثال امکان پرواز بر فراز مناطق مختلف جهان را فراهم کرده است، اشاره کرد. گوگل در زمینه ساخت هدست‌های واقعیت مجازی (Google Daydream View) نیز تجربیاتی دارد.

گوگل با داشتن کیت توسعه نرم‌افزار (SDK) مخصوص واقعیت افزوده (AR) با نام ARCore و همچنین با دارا بودن امکانات زیرساختی بسیار، محتمل‌ترین گزینه‌ای است که می‌تواند نسخه‌ای موفق از متاورس عرضه کند و یا از آن پشتیبانی کند.

در سال‌های اخیر شرکت‌های مایکروسافت، اپل، آمازون، سامسونگ، هوآوی، گروه سرمایه‌گذاری علی‌بابا، اینتل و سونی نیز سرمایه‌گذاری‌های وسیعی در حیطۀ واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) انجام دادند.

اما رقابت بر سر توسعه یک متاورس، تنها به این غول‌های فناوری محدود نمی‌شود؛ امروزه بازی‌های ویدیویی نیز به عنوان یکی از محتمل‌ترین گزینه‌ها در ایجاد متاورس شناخته می‌شوند.

گروهی از متخصصان مانند متیو بال، مدیر سابق آمازون، معتقدند که بازی‌های ویدیویی هستند که پیشگام ارائه متاورس خواهند بود.

____________________________

منابع: 

https://venturebeat.com/۲۰۱۷/۰۴/۰۹/a-primer-on-the-metaverse-the-next-iteration-of-the-internet/
https://venturebeat.com/۲۰۱۹/۱۲/۲۱/snow-crash-inspired-the-metaverse-and-now-its-becoming-an-hbo-show/
https://en.wikipedia.org/wiki/Tim_Berners-Lee
https://www.vrfocus.com/۲۰۱۸/۰۵/the-metaverse-the-road-to-digital-freedom/
https://s۳.mordorintelligence.com/virtual-reality-market/virtual-reality-market_۱۶۰۲۱۴۷۳۴۸۳۲۳_VR_headsetsd.webp
https://www.bbc.com/news/business-۵۰۲۶۵۴۱۴
https://financesonline.com/uploads/۲۰۱۹/۱۰/virtual-reality-statistics-۱۰۲۴x۱۰۲۴.png
https://www.vrfocus.com/۲۰۱۸/۰۵/the-metaverse-the-road-to-digital-freedom/
https://support.mozilla.org/en-US/kb/view-virtual-reality-firefox-webvr
https://www.matthewball.vc/all/themetaverse
https://www.oculus.com/facebook-horizon/
https://venturebeat.com/۲۰۲۰/۰۹/۱۸/will-facebook-horizon-be-the-first-step-toward-the-metaverse/
https://arvr.google.com/vr/
https://www.matthewball.vc/all/themetaverse