رسانه‌های اجتماعی نقشی حیاتی در تغییر زندگی مردم دارند. این امر به ویژه در مورد مردم فلسطین اشغالی و ساکنان غزه، صادق است. برای فلسطینی‌ها رسانه‌های اجتماعی، پلی به دنیای بیرون از سرزمین محاصره شده آنهاست.
به گزارش گرداب به نقل از خیرگزاری ایرنا، در حالی که جنگ در نوار غزه در جریان است، رسانه‌های اجتماعی راه نجاتی برای رساندن صدای مردم غزه به دنیا هستند. اما پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی در راستای حمایت از رژیم صهیونیستی، محدودیت‌هایی برای کاربران خود اعمال کردند. دریافت اطلاعات در غزه به طور فزاینده‌ای دشوار و خدمات اینترنت و برق نیز قطع شده است. روز جمعه ۲۰ اکتبر (۲۸ مهر ۱۴۰۲) رژیم صهیونیستی اعلام کرد دسترسی غزه به اینترنت را قطع می‌کند.
حامیان مردم فلسطین نیز اعلام کردند پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام که ابزار ارتباطی مهم در غزه است، محتوای آن‌ها را به صورت سایه‌ای (shadow) محدود و یا پست‌ها را بر اساس الگوریتمی، اولویت‌بندی می‌کنند که پیدا کردن آن را سخت‌تر می‌کند.
متا (مالک اینستاگرام) با انکار وقوع این اتفاق، این مسائل را «یک نقص» می‌خواند، اما این پدیده سال‌هاست در این پلتفرم وجود داشته و در رخداد‌های مشابه دیگر نیز تکرار شده است.
متا پنجشنبه (۲۷ مهر) اعلام کرد ۷۹۵ هزار پست عربی و عبری را در پلتفرم‌های مختلفش در سه روز اول درگیری حذف و چند هشتگ از جمله طوفان‌الاقصی را ممنوع کرده است «لورا آلباست (Laura Albast)» سردبیر ارشد استراتژی دیجیتال در موسسه مطالعات فلسطین تاکید دارد، جمع‌آوری حساب‌های کاربری دسته اول و مستندسازی و به‌روز رسانی‌های زنده برای کار آن‌ها ضروری است.
او می‌گوید: «پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی این امکان را برای من فراهم می‌کنند؛ متاسفانه از آنجایی که بسیاری از محققان، روزنامه‌نگاران و خانواده‌ها برای مستندسازی و بررسی به رسانه‌های اجتماعی متکی‌اند، ما به غول‌های بزرگ فناوری اعتماد کرده‌ایم.»
«دبورا براون (Deborah Brown)» محقق ارشد و مدافع حقوق دیجیتال در پویش گروه دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید: «این محدودیت‌ها حتی تماس با عزیزان، به دست آوردن اطلاعات حیاتی درباره مکان پیدا کردن دارو، غذا، راه‌های امن که همگی محدودند را بسیار سخت می‌کند. همچنین به طور جدی توانایی خبرنگاران و ناظران حقوق بشر را برای مستندسازی تخلفات مختل می‌کند.»
متا پنجشنبه (۲۷ مهر) اعلام کرد ۷۹۵ هزار پست عربی و عبری را در پلتفرم‌های مختلف خود در سه روز اول درگیری حذف کرده است. همچنین چندین هشتگ در اینستاگرام از جمله #طوفان_الأقصی را ممنوع کرد.
این شرکت تعریفی از «حمایت اساسی» از حماس ارائه نکرده است در عوض بسیاری از حساب‌های فیس‌بوک و اینستاگرام را سانسور یا تعلیق و در نتیجه کاربران را از ارسال و به اشتراک‌گذاری محتوا محروم می‌کند؛ بنابراین بسیاری از کاربران اکنون شکایت دارند که متا مغرضانه عمل کرده است و با کاهش دسترسی به پست‌هایشان، صدا‌های طرفدار فلسطین را سرکوب می‌کند؛ حتی اگر قوانین پلتفرم‌ها را زیر پا نگذارند.
به گزارش سادا سوشال (Sada Social) مرکز نظارت و مستندسازی نقض دیجیتالی محتوای فلسطینی، از آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی به ۴۴۵۰ درخواست دادستانی اسرائیل برای حذف محتوای فلسطینی پاسخ داده‌اند. این مرکز از بیانیه‌هایی مانند «از دریا تا رودخانه (From Sea to River)» به عنوان نمونه‌ای از آنچه پلتفرم‌های متا به عنوان «یهودستیزی» می‌دانند نام برد.
از آغاز جنگ اسرائیل علیه غزه، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی به ۴۴۵۰ درخواست دادستانی اسرائیل برای حذف محتوای فلسطینی پاسخ داده‌اند
کشتار به سبک شبکه‌های اجتماعی
در شبکه‌های اجتماعی اثبات ممنوعیت سایه‌ای (shadow_bannig) سخت است، اما کاربران در سرتاسر جهان می‌گویند هر پستی حاوی محتوای فلسطینی باشد و یا اشاره‌ای به غزه داشته باشد، بازدید و تعامل کمتری دارد.
در برخی موارد، کاربران اینستاگرام اجازه نداشتند روی پست‌های دیگر نظر بدهند و پیامی با این مضمون «ما فعالیت‌های خاصی را برای محافظت از جامعه خود محدود می‌کنیم. بر اساس استفاده شما، این اقدام تا تاریخ (..) برای شما در دسترس نخواهد بود. اگر فکر می‌کنید اشتباه کردیم به ما بگویید.»
«مولی کرابپل (Molly Crabapple)» هنرمند و نویسنده مستقر در نیویورک، پستی از برنامه تلویزیونی خبری «دموکراسی اکنون» را به اشتراک گذاشت که توزیع تسلیحات اسرائیل به شهرک‌نشینان در کرانه باختری را پوشش می‌دهد. او در مدت یک روز اخطاری دریافت کرد که در آن نوشته شده بود: «حساب شما را نمی‌توان به غیر از دنبال‌کنندگان نشان داد.» در این اعلامیه آمده بود: حساب او در کاوش (explore)، جست‌وجو (search)، کاربر پیشنهادی (suggestion)، حلقه‌ها (reels) و ... ظاهر نمی‌شود. کرابپل می‌گوید: «این یک تلاش خطرناک برای سانسور اطلاعات است.»
در ۱۹ اکتبر (۲۷ مهر ۱۴۰۲) اینستاگرام به دلیل درج کلمه «تروریست» در بیو (معرفی) ترجمه خودکار کاربران فلسطینی عذرخواهی کرد. متا پیش از این نیز متهم شده بود که در سال ۲۰۲۱ در جریان درگیری‌های خشونت‌آمیز پلیس با معترضان فلسطینی، صدای فلسطینیان را از طریق ممنوعیت سایه‌ای (shadow_banning) سانسور کرده است. بعد‌ها در یکی گزارش مستقل مشخص شد این پلتفرم محتوا‌هایی به زبان عربی را بیشتر از محتوای به زبان عبری محدود کرده است.
مونا شتایا (Mona Shtaya) یکی از همکاران موسسه تحریر برای سیاست خاورمیانه متخصص در حقوق دیجیتال که در کرانه باختری مستقر است می‌گوید، اگرچه این پدیده جدید نیست، اما در لحظات افزایش تنش، به موضوعی حاد تبدیل می‌شود. او می‌گوید: «این «اشکال فنی» تنها زمانی اتفاق می‌افتد که تشدید تنش‌ها در فلسطین وجود داشته باشد. سانسور زیادی بر محتوای فلسطینی وجود دارد.»
سانسوری که سال‌هاست قد می‌کشد
موسسه مطالعات فلسطین در یک گزارش تائید کرد نقض دیجیتالی محتوای فلسطینی به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
در سال ۲۰۱۶ نزدیک به ۲۰۰ صفحه و حساب فلسطینی به ویژه در جریان عملیات چاقوکشی (stabbing operations) در کرانه باختری و اورشلیم مورد هدف قرار گرفت. موارد نقض در سال ۲۰۱۷ به ۲۸۰ مورد در یوتیوب و فیس‌بوک از جمله ممنوعیت انتشار، بستن حساب‌ها و حذف صفحات افزایش یافت.
تا سال ۲۰۱۸ این مرکز ۵۰۰ مورد تخلف علیه محتوای فلسطینی به ویژه مواردی که توسط روزنامه‌نگاران در فیس‌بوک ارسال شده بود، ثبت کرد. در سال ۲۰۱۹ تخلف‌ها به بیش از ۱۰۰۰ مورد افزایش یافت که ۹۵۰ مورد آن در فیس‌بوک بود. این تخلف‌ها شامل حذف، تعلیق یا ممنوعیت صفحات و حساب‌های شخصی بود که اغلب از عبارات خاصی مانند «حماس»، «جهاد»، «شهید» و ... به عنوان بهانه‌ای برای سانسور استفاده می‌کردند.
در حالی که خاموشی‌ها و مسدودکردن حساب‌های کاربری حامیان غزه در سراسر جهان، کار بشردوستانه در این منطقه را با مشکل مواجه کرده، شبکه‌های اجتماعی از نشان‌دادن آنچه که در غزه در حال وقوع است خودداری می‌کنند
مرکز عربی برای پیشرفت رسانه‌های اجتماعی (Arab Centre for Social Media Advancement) در سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۲۰۰ تخلف از جمله بسته‌شدن حساب، محدودیت‌های ارسال و پخش زنده و محدودیت‌های دسترسی به پست و پیگیری حساب را ثبت کرد. این تخلف‌ها به طور قابل توجهی در جریان رویداد‌های محله «شیخ جراح» در ماه مه ۲۰۲۱ (اردیبهشت ۱۴۰۱) افزایش یافت و ۵۰۰ گزارش بین ۶ تا ۱۹ مه (۱۶ تا ۲۹ اردیبهشت) ثبت شد.
در حالی که خاموشی‌ها و مسدودکردن حساب‌های کاربری، کار بشردوستانه در غزه را با مشکل مواجه می‌کند، آن‌ها از نشان دادن آنچه که در غزه در حال وقوع است خودداری می‌کنند. به گفته دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل، تعداد کشته‌شدگان غزه اکنون (۲۹ مهر) از ۴۲۰۰ نفر فراتر رفته و بیش از یک میلیون نفر آواره شده‌اند، اما با مختل شدن جریان اطلاعات، ثبت جنایات جنگی و نقض حقوق بشر برای مردم خارج از غزه دشوار است.
راه‌های رساندن صدای غزه به عدد کاربران شبکه‌های اجتماعی
بسیاری از فعالان حامی فلسطین در رسانه‌های اجتماعی هنگام بیان آزادانه و به اشتراک‌گذاری مطالب در مورد جنگ اسرائیل در نوار غزه با موانعی مواجه می‌شوند، اما این محدودیت‌ها مانع از آن نمی‌شود که تاکتیک‌هایی برای دور زدن این الگوریتم‌های مغرضانه پیدا نکنند. جنایات وحشتناکی که نیرو‌های رژیم صهیونیستی روزانه علیه غیرنظامیان فلسطینی در غزه مرتکب می‌شوند، محکومیت‌های گسترده‌ای را به دنبال داشته است و بسیاری را در سراسر جهان بر آن داشته است تا همبستگی خود را با فلسطینی‌ها نشان دهند و جنایات اسرائیل را مستند کنند.
الگوریتم‌های رسانه‌های اجتماعی و دستورالعمل‌های پلتفرم‌ها، فعالیت‌های آنلاین حامیان فلسطین را مختل کرده است؛ برخی از کاربران شروع به ارسال نکات و ترفند‌هایی در مورد شیوه دور زدن این مشکل کرده‌اند. از زمانی که درگیری خونین بین رژیم صهیونیستی و نیرو‌های مقاومت فلسطین در این ماه به جنگ تبدیل شد، تولیدکنندگان محتوا حامی فلسطین در شبکه‌های اجتماعی به طور فزاینده‌ای از ترفند «algospeak» - مجموعه‌ای از عبارات، املای خاص و کلمات رمز - برای جلوگیری از حذف یا سرکوب پست‌های خود توسط پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.
کاربران شبکه‌های اجتماعی طرفدار فلسطین برای فرار از الگوریتم‌های رسانه‌های اجتماعی از املای مخفی و کلمات رمزی استفاده می‌کنند. کاربران از کلمات ساختگی «terrier» به جای ترور استفاده می‌کنند و املای نام کشور فلسطین و کلمه فلسطینیان را به صورت رمزگذاری شده «P*les+in ۱ ans» در صفحه‌های شبکه‌های اجتماعی خود تغییر می‌دهند تا از محدودیت‌های محتوایی غول‌های شبکه‌های اجتماعی فرار کنند.
«رتبون دی‌بایز (Rathbone DeBuys)» کاربر ۳۷ ساله تیک‌تاک برای ارسال ویدئو‌هایی در انتقاد از اسرائیل در درگیری با حماس، به استراتژی‌های جدیدی برای جلوگیری از شناسایی و حذف محتوا توسط غول رسانه‌های اجتماعی روی آورد. او در زیرنویس ویدئوهایش از شکلک‌های «تریر (terrier)» و «ویولون (Violin)» به جای کلمات «تروریست (Terrorist)» و «خشونت (Violence)» استفاده می‌کند.
او در متن ویدئوهایش که میلیون‌ها بار دیده و لایک شده است، یک «سلب مسئولیت» اضافه کرده و می‌گوید این پست فقط برای اهداف «آموزشی» است. به گفته دی‌بایز، تغییر زیرنویس‌ها ممکن است باعث شود ویدئو به عنوان نقض قوانین تیک‌تاک در برابر لفاظی‌های نفرت‌انگیز یا محتوای خشونت‌آمیز پرچم‌گذاری شود.
کاربران شبکه‌های اجتماعی طرفدار فلسطین برای فرار از الگوریتم‌های رسانه‌های اجتماعی، از املای مخفی و کلمات رمزی استفاده می‌کنند
کاربران پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی نیز یکدیگر را تشویق می‌کنند تا روش‌های اثبات نشده‌ای را برای فریب الگوریتم به کار ببرند. در برخی موارد کاربران ممکن است پست خود را با جمله «من در کنار اسرائیل ایستاده‌ام» شروع کنند تا در مورد حمایت خود از فلسطینی‌ها صحبت کنند. دیگران در حال یافتن راه‌های خلاقانه برای املای کلمات انتقادی درباره درگیری به دو زبان عربی و انگلیسی هستند.
یکی از کاربران مصری شبکه‌های اجتماعی که با آرمان فلسطین همدردی می‌کند، می‌گوید: «ما شروع به حذف نقطه‌ها در پست‌های عربی کردیم و برای جلوگیری از انتقام‌جویی به شرط ناشناس ماندن صحبت می‌کنیم. ما حروف انگلیسی را با حروف عربی مخلوط می‌کنیم.».
اما همیشه چنین ترفند‌هایی کارساز نیست. چند روز پیش دی‌بایز گفت، تیک‌تاک صدا را از ویدئوی طنزی که پست کرده بود و در آن، جانشین اعضای نیر‌های دفاعی اسرائیل دستور حمله به غزه را می‌داد، حذف کردند. به گفته او، تیک‌تاک پس از اینکه این ویدئو هزاران بازدید را به خود اختصاص داد، صدا را حذف کرد و گفت این صدا دستورالعمل‌های انجمن شرکت را نقض می‌کند. پس از ارسال پرسش‌های روزنامه «واشنگتن‌پست» به تیک‌تاک در مورد این ویدئو، صدا بازیابی شد.
دی‌بایز که حساب‌هایش در گذشته هشداری دیگری درباره نقض قوانین تیک‌تاک و اینستاگرام را دریافت کرده، می‌گوید: «رسانه‌ها می‌توانند این واقعیت را که نیرو‌های دفاعی اسرائیل در حال قتل‌عام مردم غیرنظامی غزه هستند پنهان کنند، اما ساختن ویدئویی در مورد آن حتی به صورت طنز درباره آنچه که در حال رخ دادن است در تیک‌تاک تابو است.»
