شبکه‌های اجتماعی پس از گذراندن یک دوره رشد و شکوفایی اکنون به محفلی برای جمع آوری اطلاعات، جاسوسی و انتشار اخبار جعلی تبدیل شده و دولت‌ها در برخی نقاط دنیا تصمیم به مسدودسازی آن‌ها گرفته اند.
به گزارش گرداب، بیش از یک دهه از شکوفایی پیام رسان‌های آنلاین و پلتفرم‌های اشتراک گذاری محتوا می‌گذرد. در این مدت پلتفرم‌های کوچکی که کسی تصور نمی‌کرد زیاد دوام بیاورند، به غول‌های بزرگی تبدیل شدند که قدرت تأثیرگذاری بر همه چیز و همه کس را دارند. این پلتفرم‌ها چنان در زندگی روزمره نفوذ کرده اند که گسستن از آن‌ها برای بسیاری از کاربران غیرممکن به نظر می‌رسد. می‌توان با کمک این پلتفرم‌ها پیام‌های مختلفی را در قالب یک پست یا پیام ساده برای انبوهی از کاربران در سراسر جهان نمایش داد. اما همیشه این پیام‌ها مفید نیستند. آنچه که کارشناسان فناوری در اوایل ظهور شبکه‌های اجتماعی بیم آن را داشتند، اکنون به وقوع پیوسته و زندگی و تفکر افراد را تحت الشعاع قرار داده است.
این پلتفرم‌ها به مکانی برای دستیابی به سود‌های کلان اطلاعات کاربران را جمع آوری می‌کنند یا تبلیغات فراوانی به آن‌ها نشان می‌دهند که سلامت ذهنی کاربران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این موارد شبکه‌های اجتماعی به مکانی برای ترویج اخبار دروغ، فعالیت گروه‌های تروریستی، جاسوسی از کاربران و کلاهبرداری تبدیل شده اند.
برخی از کشورها نیز در فصول انتخاباتی سعی می‌کنند با استفاده از این پلتفرم‌ها روی نتایج تأثیر بگذارند یا با ترویج نفرت و اخبار دروغ رقبایشان را از میدان به در کنند؛ بنابراین تعجبی ندارد که برخی کشورها تصمیم به مسدودسازی این پلتفرم‌ها بگیرند. فقط یکی از دلایل گفته شده، کافی است تا دولت یک کشور برای حفاظت از شهروندانش پلتفرمی را حتی به مدت کوتاه مسدود کند. جالب آنکه این روند در سال جاری سرعت گرفته است.
آنچه در زیر می‌خوانید اقدامات برخی کشورها برای مسدود سازی شبکه‌های اجتماعی از اوایل سال جاری ۱۴۰۳ تاکنون بوده است:
هلند از اطلاعات کارمندان دولتش حفاظت می‌کند
رگولاتور حریم خصوصی هلند (AP) به سازمان‌های دولتی توصیه کرده تا زمانیکه مشخص نشده چه اتفاقی برای داده‌های خصوصی کاربران در صفحات فیس بوک دولت می‌افتد، از این پلتفرم استفاده نکنند. آید ولفسن مدیر AP در بیانیه‌ای اعلام کرد: افرادی که از صفحات دولت در فیس بوک بازدید می‌کنند باید مطمئن باشند که داده‌های خصوصی و حساس شأن ایمن است.
الکساندرا ون هافلسن وزیر دیجیتالی سازی هلند نیز اعلام کرد متا (شرکت مادر فیس بوک) باید قبل از تابستان شیوه برطرف کردن نگرانی‌های دولت درباره ایمنی داده‌ها را مشخص کند. درغیراینصورت ما مجبور می‌شویم در راستای توصیه صورت گرفته، استفاده از فیس بوک را متوقف کنیم.
فیلترینگ ایکس به دلیل عدم پیروی از دولت پاکستان
بالاخره پس از چند ماه گمانه زنی فیلتر شدن توئیتر در پاکستان به طور رسمی اعلام شد. وزارت کشور پاکستان اعلام کرد به دلایل امنیتی از زمان برگزاری انتخابات در فوریه ۲۰۲۴ میلادی دسترسی به پلتفرم ایکس را مسدود کرده است. پیش از این و از زمان فوریه، کاربران پاکستانی از مشکلاتی هنگام استفاده از ایکس خبرداده بودند. اما دولت هیچ بیانیه رسمی در این زمینه منتشر نکرده بود.
اما در نهایت در آوریل سال جاری میلادی وزارت کشور پاکستان در بیانیه‌ای نوشتاری به دادگاه عالی اسلام آباد به تعطیلی ایکس اشاره کرد. وزارتخانه در بیانیه ارسالی به دادگاه نوشته است: در اینجا ذکر این نکته بسیار مناسب است که عدم پایبندی ایکس به دستورات قانونی دولت پاکستان و رسیدگی به نگرانی‌های مربوط به سو استفاده از پلتفرم خود، اعمال ممنوعیت را ضروری می‌کند. طبق بیانیه، ایکس تمایلی به حل مشکلات نداشته است. تصمیم برای ممنوعیت ایکس در پاکستان براساس منافع امنیت ملی، حفظ نظم عمومی و حفاظت از یکپارچگی کشور گرفته شده است.
دسترسی به ایکس از زمان انتخابات ملی پاکستان در ۸ فوریه ۲۰۲۴ میلادی مسدود مانده است.
نقض قانون رقابت ترکیه تردز را به تعطیلی کشاند
متاپلتفرمز اعلام کرد به طور موقت پلتفرم تردز را از ۲۹ آوریل در ترکیه تعطیل می‌کند. این اقدام برای پیروی از دستور موقت رگولاتور رقابت این کشور انجام می‌شود. ماه گذشته رگولاتور رقابت ترکیه اقدامی موقت علیه متا وضع کرد تا هنگام تحقیق درباره سواستفاده احتمالی شرکت از موقعیت برتر خود در بازار، مانع اشتراک گذاری داده‌ها بین اینستاگرام و تردز شود. در دسامبر ۲۰۲۳ میلادی این رگولاتور تحقیقی درباره نقض احتمالی قانون رقابت توسط شرکت متا به وسیله مرتبط کردن اینستاگرام و تردز آغاز کرد. مقامات اعلام کردند اقدام موقت تا زمان تصمیم گیری نهایی رگولاتور رقابت پابرجا می‌ماند، زیرا داده‌های به دست آمده و ادغام شده از طریق این دو اپلیکیشن ممکن است قانون رقابت را نقض و خسارت غیرقابل جبرانی در بازار ایجاد کنند.
رگولاتور رقابت ترکیه به طور جداگانه جریمه‌ای روزانه به مبلغ ۴.۸ میلیون لیره (روزانه ۱۴۸ هزار دلار) برای متا وضع کرد که بخشی از تحقیقات جداگانه درباره نوتیفیکیشن‌هایی است که این شرکت درباره اشتراک گذاری داده‌های کاربران برای آن‌ها می‌فرستاد.
ایلان ماسک در برزیل دردسر درست کرد
یک قاضی دادگاه عالی در برزیل تحقیقی درباره ایلان ماسک را آغاز کرده، زیرا وی اعلام کرد حساب‌های کاربری در پلتفرم ایکس که قاضی دستور مسدودسازی آن‌ها را داده را دوباره فعال می‌کند.
به این ترتیب درگیری میان مالک ایکس و مقامات برزیلی تشدید شد. ماسک دستور آلکساندر دی موارئس قاضی دادگاه عالی مبنی بر مسدودسازی برخی حساب‌های کاربری را به چالش کشید. او اعلام کرد پلتفرم ایکس این ممنوعیت را لغو می‌کند، زیرا غیرقانونی است و از مورائس خواست تا استعفا دهد.
مورائس هم اکنون مشغول تحقیق درباره شبه نظامیان دیجیتالی است که به گسترش اخبار جعلی و نفرت پراکنی در دوران رئیس جمهور سابق کشور دامن زده بودند. وی از سوی دیگر تحقیقی درباره تلاش برای کودتا از سوی همین رئیس جمهور را رهبری می‌کند.
ماسک در پلتفرم ایکس مورائس را به خیانت وقیحانه و مکرر علیه قانون اساسی و مردم برزیل متهم کرد. او نوشت: این قاضی جریمه‌های سنگین وضع می‌کند، کارمندان ما را به دستگیری تهدید می‌کند و دسترسی به ایکس را در برزیل قطع می‌کند. درنتیجه ما احتمالاً درآمدمان در برزیل را از دست بدهیم و مجبور شویم دفترمان را در آنجا تعطیل کنیم. اما اخلاق مهم‌تر از سود است. پس از آن مورائس با افزودن ماسک به تحقیقات خود اعلام کرد یک بررسی درباره اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی را رهبری می‌کند و تحقیقی درباره ایجاد مانع در اجرای عدالت را آغاز خواهد کرد. طبق بیانیه قاضی، اگر این پلتفرم از دستور مسدود سازی برخی حساب‌های کاربری پیروی نکند حدود ۱۹۷۴۰ دلار به ازای هر روز تخلف جریمه می‌شود.
پس از این رویداد یک دادگاه برزیلی مهلتی ۵ روزه به ایکس داد تا دلیل سرپیچی از دستورات جهت مسدودسازی برخی حساب‌های کاربری را توضیح دهد.
طالبان فیس بوک را فیلتر می‌کند
دولت طالبان در افغانستان طرحی برای محدود یا مسدودسازی دسترسی به فیس بوک در این کشور نهایی کرده است. سخنگوی وزیر ارتباطات طالبان اعلام کرد شبکه اجتماعی آمریکایی بر خلاف اصول دولت طالبان عمل می‌کند و دسترسی کارمندان دولتی به پلتفرم مذکور را محدود کرده است. به گفته او دولت افغانستان اعلام نکرده که فیس بوک به طور کامل مسدود می‌شود، بلکه فعالیت‌هایی در حال انجام است تا شیوه محدودسازی مشخص شود. او در این باره افزود: هنگامیکه دولت یک کشور نمی‌تواند از پلتفرم سود ببرد، احتمالاً این بستر کارآمد نیست.
به گفته این مقام دولتی محدودیت‌های برنامه ریزی شده برای فیس بوک شامل فیلتر کردن محتوای مخالف با اعتقادات فرهنگی و اعتقادی افغانستان است.
بسیاری از جوانان این کشور مدت زمان زیادی را در فیس بوک می‌گذرانند که این امر روی تحصیلات آن‌ها تأثیر می‌گذارد و همچنین آن‌ها را در معرض محتوایی قرار می‌دهد که با اعتقادات اجتماعی و فرهنگی کشور تضاد دارد.
فیلترینگ تلگرام در اسپانیا به دلیل انتشار بی مجوز محتوا
پس از آنکه ۴ رسانه بزرگ اسپانیا (مدیاست، آترس مدیا، موی استار و اجیدا) با شکایتی مدعی شدند تلگرام محتوای تولیدی آن‌ها را که تحت حفاظت قانون کپی رایت نیز است، بدون اجازه خالقان آن‌ها منتشر می‌کند، سانتیاگو پدراز قاضی دادگاه اسپانیایی با ممنوعیت موقت این پلتفرم موافقت کرد.
این در حالی بود که برخی تهیه کنندگان سرویس‌های موبایل از زودتر از موعد اعلام شده این پیام رسان را مسدود کردند. قاضی دادگاه از شرکت مالک تلگرام خواسته بود اطلاعات خاصی در چهارچوب این پرونده را ارسال کند. اما پس از آنکه تلگرام به درخواست‌های پدراز پاسخی نداد، وی نیز دستور به ممنوعیت پلتفرم داد. به گفته منابع حقوقی این ممنوعیت موقت و قرار بود فقط چند روز طول بکشد.
البته اسپانیا تنها کشوری نیست که تلگرام را مسدود کرده است. برخی کشور‌های دیگر نیز برای جلوگیری از پخش شدن محتوای انتقادی مجبور شده اند آن را مسدود کنند. چین در سال ۲۰۱۵ میلادی این پیام رسان را مسدود کرد. علاوه بر آن تایلند، پاکستان، ایران و کوبا نیز به دلایل مشابه این پلتفرم را مسدود کرده اند.
تلاش نمایندگان آمریکایی برای مسدودسازی تیک تاک
سنای آمریکا لایحه‌ای را تصویب کرد که بایت دنس، مالک تیک تاک را وادار می‌کند کسب و کارش در این کشور را تا ۹ ماه دیگر واگذار کند یا با ممنوعیت روبرو خواهد شد. اکنون لایحه مذکور به رئیس جمهور ارسال می‌شود تا آن را امضا کند. در پی نگرانی‌ها درباره امکان دسترسی چین به داده‌های شهروندان آمریکایی یا نظارت بر آن‌ها از طریق تیک تاک، لایحه مذکور روز شنبه در مجلس نمایندگان آمریکا تصویب شد. این در حالی است که پیش از آن بایدن اعلام کرده بود چنین لایحه‌ای را امضا می‌کند تا به قانون تبدیل شود. این قانون به بایت دنس ۲۷۰ روز مهلت می‌دهد تا تیک تاک را واگذار کند. تیک تاک که مدعی است هیچ گونه اطلاعاتی را با دولت چین به اشتراک نگذاشته، معتقد است قانون جدید به ممنوعیتی منجر می‌شود که آزادی بیان کاربران آمریکایی را نقض می‌کند.
با توجه به آنکه در سال جاری چند انتخابات مهم در کشور‌های مختلف انجام می‌شود، و اینکه عاملان بد و هکر‌ها سعی می‌کنند از این بستر‌ها برای تأثیرگذاری بر رأی دهندگان استفاده کنند، به نظر می‌رسد امسال را باید سال ممنوعیت شبکه‌های اجتماعی دانست. علاوه بر آن قدرت بی حد و مرز پلتفرم‌های اجتماعی و فعالیت‌های آنان نیز دردسرساز شده، بنابراین نظارت بر آن‌ها سختگیرانه‌تر خواهد شد و دولت‌ها بیش از پیش سعی می‌کنند از تمامیت خود در فضای دیجیتال دفاع کنند.
