شرایط خدمات و خطمشیهای حفظ حریم خصوصی اغلب به نفع شرکتها است و کاربران را با کنترل محدودی بر دادهها میگذارد.
همهی ما هنگام نصب نرمافزارها و ثبتنام در وبسایتهای مختلف مجبور به قبول کردن متنهایی هستیم که با عنوان شروط ارائه خدمات (Terms of Service) و سیاست حفظ حریم خصوصی (Privacy Policy) شناخته میشوند.
شروط ارائه خدمات نوعی توافق بین کاربران و شرکتها هستند که نشان میدهد دو طرف نسبت به یکدیگر چه حقوق و تعهداتی را دارند. این متنها معمولاً شامل بندهایی دربارهی حقوق مالکیت محتوا، دامنهی مسئولیت حقوقی، حفظ حریم خصوصی، حفاظت از دادهها، سازوکار حل اختلافات و اطلاعات سامانههای پرداخت هستند.
فهمیدن این متون برای کاربرانی که میخواهند از حقوق دیجیتال خود محافظت کنند، ضروری است. اما این متنها و خطمشیها اغلب بسیار طولانی یا مبهم هستند و از واژگان پیچیدهای استفاده میکنند که یک کاربر عادی نمیتواند معنای آن را بفهمد. به همین دلیل، کاربران عادت کردهاند که آنها را خیلی زود و بدون بررسی قبول کنند، درحالیکه اغلب شرکتها در این توافقنامهها نکاتی را میگنجانند که به نفع خود و به ضرر کاربران است.
پژوهشگران وبسایت Website Planet در یک مطالعه به بررسی و ارزیابی میزان رعایت حقوق کاربران در خطمشیهای 57 شرکت پرداختند. این بررسی در سه محور حفاظت از دادههای کودکان، حفاظت از اطلاعات و امنیت سامانههای پرداخت انجام شد. این مطالعه نشان داد که 85 درصد از شرکتها باید توافقنامههایشان را به دلیل نواقص و کاستیهای موجود بهبود ببخشند.
یکی از محورهای این پژوهش، بررسی نحوه تعریف شرکتها از مالکیت محتوای تولیدشده و اشتراکگذاری شده توسط کاربران و رویکرد شرکتها نسبت به استفاده اخلاقی از محتوا از جمله محتوای هوش مصنوعی است. جالب اینجاست که در این زمینه هیچ یک از شرکتها نمرهی قبولی را نگرفتند. 30 شرکت از 57 شرکت (53 درصد) اجازه مالکیت گسترده بر محتوای کاربران را درخواست میکنند و کاربران حداقل کنترل را بر محتوای خود دارند. گوگل، دیزنی، نتفلیکس، تسلا، شیائومی، اینستاگرام، اچپی و اسپاتیفای در زمرهی شرکتهای با عملکرد منفی در این زمینه قرار گرفتند.
همچنین شرکتها چندان عملکرد خوبی در زمینهی حفظ حریم خصوصی و تسهیم اطلاعات با اشخاص ثالث نشان ندادهاند. عملکرد حدود 80 درصد از شرکتهایی که مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند منفی یا ناکافی ارزیابی میشود. 40 درصد از شرکتها شرط میکنند که دادهها را نگهداری کنند و 26 درصد نیز اعلام میکنند که دادهها را با اشخاص ثالث به اشتراک خواهند گذاشت. همچنین پژوهشگران از رسانههای اجتماعی به خاطر اهمال در حفظ اطلاعات کاربران انتقاد کردند.
در زمینهی حل اختلافات و دعاوی حقوقی نیز 38 شرکت عملکرد منفی یا ناکافی داشتند و امکان پیگیری قضایی مؤثر را از کاربران خود میگیرند. در خصوص حفظ اطلاعات پرداختیهای کاربران نیز 61 درصد شرکتها به دلیل رعایت نکردن اقدامات امنیتی مناسب در دستهی قرمز قرار گرفتند. ارزیابی توافقنامههای شرکتها در زمینه حفظ حریم خصوصی دادههای کودکان هم در 93 درصد موارد منفی بود.
بر اساس این مطالعه، توافقنامههای شرکتهایی مانند فیسبوک، گوگل، آمازون، 23andme، تیکتاک و تسلا از نظر کنترل بر دادههای کاربر و حریم خصوصی بدترین نمره را گرفتند. آنها به طور گسترده دادههای کاربر را جمعآوری کرده و با اشخاص ثالث به اشتراک میگذارند. همچنین متن سیاستهای آنها بسیار پیچیده است که باعث میشود کاربران از نظر قانونی محدود شده و از حقوق خود بیاطلاع باشند.