در گذشته استفاده از دیپلماسی رسمی و سنتی بیشتر مورد توجه آمریکا بود، اما امروزه با توجه به قدرت رسانه‌ها در انتقال پیام و تأثیرگذاری آنها بر مخاطبان، پدیده جدیدی به نام "دیپلماسی رسانه‌ای" شکل گرفته است.
به گزارش گرداب به نقل از پایگاه خبری "دنیا الوطن"، امروزه به دلیل انقلاب در حوزه ارتباطات، شاهد تحولات گسترده‌ای در عرصه رسانه‌ها هستیم و نقش رسانه‌ها در دنیای کنونی بر خلاف گذشته بسیار پررنگ شده است.تاثیر رسانه‌ها بر سیاست و دیپلماسی
مسائل زیادی از رسانه‌ها تأثیر پذیرفته‌اند که سیاست و دیپلماسی نیز از جمله این حوزه‌ها هستند، به‌گونه‌ای که تحولات به‌وجود آمده در دیپلماسی و عرصه رسانه‌ها موجب شکل‌گیری پدیده جدیدی به نام "دیپلماسی رسانه‌ای" شده است.
امروزه بیشتر سیاست‌ها از مجرای رسانه‌ها عبور می‌کنند و به دلیل اهمیت نقش رسانه‌ها در شکل‌گیری عقاید و جهت‌گیری‌های سیاسی، بیشتر دولت‌ها از رسانه‌ها برای انتقال پیام خود و اعلام مواضع سیاسی به سایر کشورها استفاده می‌کنند.
توجه آمریکا به رسانه‌ها
در این راستا آمریکا به عنوان یکی از مهمترین بازیگران سیاسی عرصه نظام بین‌الملل همواره از ابزارهای گوناگون برای انتقال پیام خود به مردم و سایر دولت‌ها استفاده کرده است.
در گذشته استفاده از دیپلماسی رسمی و سنتی بیشتر مورد توجه این کشور بود، اما امروزه و با توجه به قدرت رسانه‌ها در انتقال پیام و تأثیرگذاری آنها بر مخاطبان، واشنگتن تمرکز خود را بر استفاده از رسانه‌ها در قالب شبکه‌های ماهواره‌ای، اینترنت، رادیو و ابزارهای متنوع دیگر قرار داده است.
پس از حوادث ۱۱ سپتامبر سیاست رسانه‌ای آمریکا تحرک بیشتری پیدا کرد و سرمایه‌گذاری‌ها در این زمینه افزایش یافت و تمرکز سیاست رسانه‌ای آمریکا بر خاورمیانه به عنوان منطقه بحران‌زا و چالش‌زا برای سیاست این کشور مد نظر قرار گرفت.
یازده سپتامبر و تجدید نظر در سیاستهای رسانه‌ای آمریکا
حوادث ۱۱ سپتامبر و ظهور گروه‌های غیردولتی و بنیادگرا که مخالف با ارزش‌های لیبرالیستی بودند و نظم حاکم جهانی را به چالش می‌کشیدند و در این راستا از رسانه‌ها نیز برای یافتن و جلب طرفدار و همچنین توسعه و گسترش دیدگاه‌های خود استفاده می‌کردند، موجب شد بار دیگر رسانه‌ها مورد توجه دولت آمریکا قرار گیرند و در این خصوص رسانه‌ها بار دیگر اهمیت زیادی در سیاست آمریکا پیدا کردند، با این تفاوت که این بار تمرکز بر خاورمیانه به عنوان منطقه بحران‌زا و چالش‌زا برای صورت گرفت.
آمریکا تلاش داشت از سیاست رسانه‌ای جدید خود 2 هدف از بین بردن افکار عمومی مخالف و مبارزه با تروریسم را محقق کند. تنفر و نگاه منفی مردم منطقه نسبت به آمریکا، متحدان و سیاست‌هایش، پیامدهای منفی بسیاری برای این کشور به همراه داشت. آمریکا به خوبی می‌دانست احساسات ضد آمریکایی نقش تشویق‌کننده خشونت علیه آمریکا را ایفا می‌کند و خصومت‌ها علیه سیاستهای آمریکا را بیشتر کرده است و از آن‌جا که رسانه‌ها به عنوان ابزاری قدرتمند در شکل دادن به افکار عمومی نقش ایفا می‌کنند، به همین دلیل آمریکا سعی دارد، با این ابزار به مبارزه با این تهدیدها بپردازد.
از طرف دیگر افکار عمومی مردم خارج برای آمریکا نیز مهم است. پیشبرد اهداف آمریکا در منطقه خاورمیانه بدون جلب افکار عمومی در جهان اسلام و عرب ممکن نخواهد بود و آمریکا چنانچه نتواند افکار عمومی مردم منطقه را با خود همراه کند، امنیت و منافعش با خطر مواجه خواهد شد.
توجه دیگر باره آمریکا به مهمترین عنصر قدرت نرم
حوادث ۱۱ سپتامبر و حمله این کشور به افغانستان و عراق به بهانه تروریسم، برانگیخته شدن احساسات ضد آمریکایی در افکار عمومی جهان اسلام و تخریب بیش از پیش وجه آمریکا در جهان اسلام را به دنبال داشت و به همین دلیل آمریکا بار دیگر به اهمیت دیپلماسی عمومی و پخش برنامه‌های بین المللی و استفاده از رسانه‌ها به عنوان یکی از عناصر اصلی قدرت نرم در حفظ امنیت ملی خود پی‌برد.
ظاهر شدن "اسامه بن لادن" و موفقیت قابل توجه "القاعده" در گسترش پیام خود در جهان اسلام در گرو رسانه‌ها بود و این موضوعی بود که سیاست‌گذاران آمریکایی به خوبی به آن پی برده بودند؛ در واقع آمریکایی‌ها دریافته بودند که در حال از دست دادن "نبرد روابط عمومی" در کشورهای مسلمان هستند و این‌که این کشور به فعالیت‌های دیپلماسی عمومی و روابط عمومی برای انتقال پیام خود به مردم جهان عرب و اسلام نیاز بسیار دارد، به همین دلیل سرمایه‌گذاری بیشتری در زمینه پخش برنامه‌های بین المللی انجام داد.
اهداف دیپلماسی رسانه‌ای آمریکا در خاورمیانه
با توجه به اهمیت جنگ روابط عمومی و رسانه‌ای جاری در خاورمیانه آمریکا سعی می‌کند با استفاده از رسانه‌ها اهداف زیر را برای خود محقق کند:
- اطلاع رسانی، جذب و تشویق مردم خاورمیانه به منظور حمایت از سیاست‌هایی چون "مبارزه با تروریسم و افکار عمومی مخالف با آمریکا" و بهبود بخشیدن درک از آمریکا، نهادها، ارزش‌ها و مردم آن به منظور کمک به مردم خاورمیانه برای به‌دست آوردن اطلاعات صحیح و افزایش جایگاه آمریکا و به وجود آوردن درک، احترام و اعتماد متقابل جهت عملی کردن همکاری‌ها.
- بهبود وجه ملی و ارتقای منافع ملی.
- تحت تأثیر قرار دادن مخاطبین و القای نظرات سیاسی به آنها.
- به وجود آوردن درک مطلوب از سیاستهای خود در بین مردم و مخاطبین خارجی.
راه‌اندازی یک شبکه تلویزیونی و یک شبکه رادیویی
در این راستا رادیو "ساوا" و تلویزیون "الحره" مشغول به کار شدند تا مکمل دیپلماسی عمومی آمریکا در منطقه خاورمیانه باشند. مخاطب این 2 شبکه نسل جوان عرب هستند که تصمیم‌گیرندگان و رهبران سیاسی آینده کشورهای خود هستند.
هدف اصلی این 2 شبکه کمک به شرح و تبیین جنبه‌های مختلف سیاست خارجی آمریکا و فراهم آوردن اطلاعات درباره خصوصیات اصلی جامعه آمریکایی است که باید مخاطبان مسلمان و عرب مهم از آن اطلاع پیدا کنند.
واشنگتن فقط به این اکتفا نکرد، بلکه برنامه‌های تلویزیونی دیگری مانند "صبح بخیر مصر" و "فصل آینده" نیز راه‌اندازی شدند. این برنامه‌ها تصاویری از آمریکا به عنوان یک جامعه باز و دارای تساهل و تسامح به تصویر می‌کشند، جایی که تمام مذاهب به آئین‌ها و مراسم خود به شکل برابر و مساوی عمل می‌پردازند.
تلویزیون الحره
بر اساس وب سایت رسمی این تلویزیون، "الحره" (به زبان عربی به معنای انسان آزاد) یک شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای مستقل به زبان عربی است که به پخش اخبار و اطلاعات اختصاص داده شده است.
الحره که نام حقوقی "شبکه تلویزیونی خاورمیانه" است، در ۱۴ فوریه ۲۰۰۴ با ۶۲ میلیون دلار فعالیت‌های خود را آغاز کرد و هدف از تأسیس آن مقابله و خنثی کردن تأثیر شبکه‌های خبری پرطرف‌دار جهان عرب از قبیل "الجزیره" و "العربیه" بود.
رویکرد الحره پوشش خبری است و ایده‌ای برای فعالیت‌های ژورنالیستی در خاورمیانه است، در واقع الحره وقایع خبری را به طور کامل و حرفه‌ای پوشش می‌دهد. این شبکه در عین حال که سعی می‌کند، شبیه به شبکه الجزیره عمل کند تا از این طریق بتواند مخاطبان بیشتری را در منطقه جذب کند، اما عملا از الگوی "سی‌ان‌ان" تبعیت می‌کند.
رادیو ساوا
نام رسمی رادیو "ساوا"، شبکه رادیویی خاورمیانه است. ساوا به زبان عربی به معنای "با هم بودن" است. طبق وب سایت رسمی این شبکه، رادیو ساوا یک شبکه رادیویی به زبان عربی است که ۲۴ ساعته در هفت روز هفته فعالیت می‌کند.
رادیو ساوا پخش برنامه‌های خود را از ۲۳ مارس ۲۰۰۲ آغاز کرد. این رادیو سعی می‌کند به طور فعال و موثر با جوانان عرب خاورمیانه از طریق ارائه اخبار روز، اطلاعات و سرگرمی، در موج اف‌ام و موج متوسط ایستگاه‌های رادیویی در سراسر منطقه ارتباط برقرار کند.
رادیو ساوا با بودجه ۳۵ میلیون دلار دفاتر خود را در کویت، قطر، امارات متحده عربی و اردن تأسیس کرد و مرکز پخش برنامه‌های منطقه‌ای آن در دبی واقع شده است.
انتخاب برنامه‌ها بر پایه سلائق مخاطبان
برای جذب شنوندگان جوان عرب زیر ۳۰ سال، محتوای برنامه‌ها بیشتر به صورت موسیقی انتخاب شده است، به‌گونه‌ای که حدود ۵۳ دقیقه در ساعت به‌طور متناوب اقدام به پخش موسیقی‌های پاپ عربی و غربی و در زمان باقی مانده اخبار کوتاه پخش می‌کند.
موسس طرح رادیو ساوا "نورمن پاتیز"، سرمایه‌گذار رسانه‌ای بود که اعتقاد داشت رسانه‌های عربی منطقه در بدتر شدن وجهه می‌کند در جهان عرب نقش عمده‌ای دارند. وی معتقد بود، جنگ رسانه‌ای در جهان عرب از طریق ارائه اخبار غلط، پخش برنامه‌های نفرت‌انگیز از آمریکا و تحریک مسلمانان علیه آمریکا و همچنین سانسور حکومتی به راه افتاده و آمریکا در این مسابقه جنگ رسانه‌ای حضور نداشته است.
شبکه الجزیره بزرگترین حامی سیاستهای آمریکایی
در این خصوص شبکه الجزیره به عنوان یکی از رسانه‌هایی بود که نقش تعیین کننده‌ای در اجرا و حمایت از سیاست خارجی آمریکا نقش مهمی ایفا کرد. از جمله عواملی که موجب شد الجزیره اهمیت بیشتری به‌دست آورد و قادر به جذب مخاطبان در منطقه شود، پخش سخنرانی‌های اسامه بن لادن بود که پس از حوادث ۱۱ سپتامبر اتفاق افتاد، به همین دلیل آمریکا برای مقابله با این شبکه، شبکه تلویزیونی الحره را در منطقه تاسیس کرد.
ناکامی سیاست رسانه‌ای آمریکا
با این حال برخی از کارشناسان رسانه‌ای، درباره موفقیت سیاست رسانه‌ای آمریکا در خصوص تغییر افکار منفی اعراب نسبت به سیاستهای آمریکا ابراز تردید کرده‌‌اند، به خصوص در فضای رسانه‌ای رقابتی که برخی از شبکه‌های ماهواره‌ای اطمینان اعراب را به‌دست آورده‌اند، بی‌طرفی رسانه‌های آمریکایی نمی‌تواند مورد قبول مخاطبان عرب باشد، به ویژه هنگامی که به پوشش مسائل بسیار حساسی مانند سرکوب فلسطینیان از سوی رژیم صهیونیستی می‌پردازند.
بنابراین در حال حاضر و با توجه به شواهد موجود، تحقق هدف اصلی سیاست رسانه‌ای آمریکا در خاورمیانه که بر تغییر نگرش‌ها، ارزش‌ها و آرمان‌های مردم منطقه از یک‌سو و تسخیر اذهان مردم و همراه ساختن آنها با سیاستهای منطقه‌ای آمریکا از سوی دیگر متمرکز است، با مشکلات جدی مواجه است.
منبع: فارس