نکته ای که در این میان وجود دارد این است که فضای مجازی با تمام ابزارهایی که اعم از فیلم و عکس و متن و ... دارد، گستره تاثیرگذاری بالایی دارد اما عمق اثر گذاری آن کم است.
به عنوان بخش ابتدایی گفتگو بفرمایید که حضور روحانیون در فضای مجازی و تبلیغ از طریق دنیای وب تا چه حد اهمیت دارد؟
در ابتدا باید بگویم که قطعا حضور روحانیت در فضای مجازی یک ضرورت به شمار می رود و این مسئله را نیز مقام معظم رهبری نیز در سال 91 در جمع روحانیون بیان کرده و فرمودند " امروز این ابزار نو که آمده، اگر شما بتوانید پیام خود را به هزاران مخاطبی که در سراسر دنیا وجود دارند برسانید و این کار را انجام ندهید، روز قیامت قطعا خداوند بابت آن از شما سوال خواهد کرد." در تاریخ اسلام هیچگاه چنین ابزاری در اختیار نیروهای اسلام نبوده اما الان این فرصت به وجود آمده است. بنابراین در اصل حضور روحانیت در فضای مجازی شکی نیست.
کیفیت و کمیت حضور در فضای مجازی توسط روحانیت چگونه باید باشد؟
اینکه روحانیون ما چقدر و چگونه در فضای مجازی باید حضور داشته باشند مورد بحث است. در خصوص میزان حضور در این فضا، متاسفانه ما شاهد هستیم که برخی از دوستان تمام زندگی خود را صرف حضور در فضای مجازی کرده اند و این یک امر غلط و اشتباه است. آنچه که در فضای مجازی حاکم بوده و جریان دارد بسیار متفاوت از واقعیت اجتماع است، چراکه همه مردم در فضای مجازی حضور ندارند و زندگی همه مردم نیز فضای مجازی نیست. برخی به این دو مولفه توجه نداشته و چشم خود را نیز بر ضعف های فضای مجازی بسته اند. کار طلبگی یعنی سر کار داشتن با روح مردم و معنویت. فضای مجازی در انتقال معنویت و تبادل روحی بسیار ضعف دارد. امروز ما زیارت امام حسین(ع) را به صورت آنلاین هم می توانیم انجام دهیم، از طرف دیگر به صورت حضوری نیز می توانیم آن حضرت را زیارت کنیم. اما تفاوت این دو با یکدیگر بسیار است. یک روحانی قطعا باید در کنار بهره گیری از فضای مجازی، به ارتباطات خود در مسجد و هیئت و منبر نیز بپردازد. بنابراین در مورد کمیت حضور در فضای مجازی باید میزان حضور در این فضا مشخص باشد. در مورد کیفیت حضور در فضای مجازی نیز مسائل گوناگونی وجود دارد. کیفیت حضور در وب را نباید تنها در حضور در شبکه های اجتماعی خلاصه کرد. فضای مجازی شامل بازی های آنلاین، سایت های داخلی، شبکه های بومی، نیز می شود. امروز یک جوان بیشتر از طریق تلفن همراه با وب ارتباط برقرار می کند. بنابراین حضور در فضای مجازی به اپلیکیشن های تلفن همراه نیز مربوط می شود.
لازمه های تبلیغ در فضای مجازی چیست؟
یک روحانی در انتخاب محل تبلیغ خودش باید دقت کند. ما حق نداریم از هر وسیله ای برای تبلیغ اسلام استفاده کنیم. یعنی هدف وسیله را به هیچ وجه توجیه نمی کند. رهبر معظم انقلاب یک جمله ناب دارند و می گویند که "باید مخاطب خودتان را پیدا کنید." این بدان معنا نیست که ما نگاه کنیم ببینیم یک عده دور هم جمع شده اند و ما هم وارد جمع آنان شویم. بلکه مخاطب را باید ساخت. پیامبر اکرم(ص) وقتی تبلیغ اسلام را آغاز کرد در بتخانه تبلیغ نکرد. هیچیک از پیامبران هم تبلیغ خود را از مکان های فساد و فحشا آغاز نکردند. نجات مردم از این مکان ها وظیفه اصلی است اما باید مخاطب را ساخت و مکان تبلیغ را شناخت. امروز می بینیم که باراک اوباما در پیام نوروزی سال 91 خود می گوید " فیس بوک و گوگل پلاس را به زبان فارسی مجهز کردیم و از شما می خواهیم که در آن به فعالیت بپردازید. هر چند در جاهای دیگر شما را تحریم می کنیم اما در این شبکه ها شما تحریم نیستید." در واقع آنها از رسانه برای رساندن پیام خود استفاده می کنند.
آیا امروز روحانیت جامعه ما آمادگی تبلیغ در فضای مجازی را دارد؟
یک طلبه در همان سال اول طلبگی خود که قادر به تبلیغ اسلام نیست. اما اینکه چنین فردی به یکباره وارد تمام دوائر تبلیغی شود قطعا خطا رخ خواهد دهد. برای همین موضوع نیز حوزه علمیه نظام آموزش تبلیغ دارد. اخیرا در موضوعات چند رسانه ای نیز ورود شده و روحانیت به سمت آشنا شدن با تبلیغ در فضای مجازی حرکت می کند. یک طلبه، هم روش تبلیغ را باید بداند و هم دانش تبلیغ را باید داشته باشد. دانش به معنای آشنا شدن با قرآن، آیات، روایات و تسلط به کتاب های معتبر نوشته شده است. نوع حرف زدن در فضای مجازی نیز یک امر مهم است که متاسفانه آموزش های لازم در این زمینه انجام نشده است. در این بین، اکثریت روحانیون نیز نسبت به شبهاتی که در فضای مجازی مطرح می شود قادر به پاسخگویی نیستند.
شما به عنوان یکی از روحانیونی که در فضای مجازی فعال هستید، چه تجربیاتی از میزان اثربخشی تبلیغ در فضای مجازی دارید؟
تجربه من در این فضا باعث شده که با جدیت از مبنای مقام معظم رهبری دفاع کنم. در تاثیرگذاری ابزارهای نوین که شکی نیست و نمی توان این اثرات را کتمان کرد. نمونه های بارز آن نیز ماجرای مرحوم مرتضی پاشایی، حادثه مهاباد و اسیدپاشی های اصفهان است. آمار لایک ها و پست ها نشان دهنده میزان تاثیرگذاری شبکه های اجتماعی و فضای مجازی در دنیای فعلی است. نکته ای که در این میان وجود دارد این است که فضای مجازی با تمام ابزارهایی که اعم از فیلم و عکس و متن و ... دارد، گستره تاثیرگذاری بالایی دارد اما عمق اثر گذاری آن کم است. یعنی تمام آلودگی هایی که فرد به واسطه حضور در فضای مجازی با آن مواجه می شود با خواندن یک کتاب مفید یا گوش دادن به یک منبر مناسب از بین می رود. یا از سوی دیگر با فرارسیدن ایام ماه مبارک رمضان یا ماه محرم می بینیم که موارد مورد جستجو تغییر می کند. اینجاست که مشخص می شود فضای حقیقی بر فضای مجازی اثر بیشتری دارد و نقش و جایگاه روحانیت در فضای حقیقی اینجاست که مشخص می شود. بنابراین هیچ تبلیغی جای گفتگوی مستقیم و سخنرانی از بالای منبر را نمی گیرد.
بنابراین از نظر شما تبلیغ صرفا از طریق فضای مجازی کافی نیست؟
قطعا تبلیغ صرفا از طریق فضای مجازی ناقص است، همانگونه که تبلیغ صرفا در فضای حقیقی نیز به تنهایی کافی نیست؛ اما تاثیرگذاری حقیقی از مجازی بیشتر است. در گفتگوی مستقیم روح و جان مبادله می شود اما در فضای مجازی فرد فکر و ذهن متمرکزی ندارد و ممکن است یک نگاه به تلویزیون داشته باشد و یک نگاه هم به آنچه در شبکه های اجتماعی می گذرد. این در حالی است که در گفتگوی مستقیم فکر و ذهن کامل درگیر طرف مقابل است. در گفتگوی مستقیم تبادل عاطفه نقش دارد این در حالی است که نقش عاطفه و محبت در فضای مجازی بسیار کمرنگ است. این تجربه را بنده شخصا در نقش یک روحانی کاربر فضای مجازی نیز تجربه کرده ام و آنگونه که می توانم بر افراد از طریق یک جلسه منبر تاثیر بگذارم، از طریق فضای مجازی بسیار کمتر است.