خانواده نقش مهمی در ایجاد دانش استفاده از رسانه در کودکان دارد. کودکانی که در خانواده مسائل اعتقادی و ارزشی و خلق وخوی رفتاری خود را پیدا می‌کنند، دائماً در حال یادگیری و تجربه مسائل جدیدی هستنند و از والدین دوستان و رسانه‌های برای پیدا کردن جواب سوال های خود استفاده می‌کنند.
گروه فرهنگ و جامعه گراب؛ سواد رسانه‌ای به عنوان مجموعه مهارت‌هایی است که به مخاطبان امکان می‌دهد تا ضمن دسترسی و خلق انواع پیام‌های ارتباطی به بازشناسی مالکیت، ثروت و انگیزه‌ها و ارزش نهفته در پیام‌ها دست پیدا کنند و با رویکردی انتقادی به تنظیم رژیم مصرف انواع پیام‌های ارتباطی بپردازند، باید در حوزه‌ها و سطوح مختلفی مورد توجه قرار گیرد. یکی از این حوزه‌ها و شاید مهم‌ترین آن، خانواده است. توجه به سواد رسانه‌ای در خانواده یعنی جایی که کودکان در آن اولین اصول زندگی را یاد می‌گیرند، اهمیت بسیاری دارد. خانواده نقش مهم در ایجاد این دانش در کودکان امروز و فردای افراد جامعه دارد. کودکانی که در خانواده مسائل اعتقادی و ارزشی و خلق و خوی رفتاری خود را پیدا می‌کنند، دائماً در حال یادگیری و تجربه مسائل جدیدی هستنند و از والدین، دوستان و رسانه‌های برای پیدا کردن جواب سوال های خود استفاده می‌کنند.
والدین اصلی‌ترین معلمان سواد رسانه‌ای
امروز به علت تغییر سبک زندگی و افزایش وسایل ارتباطی، رسانه‌ها سهم قابل توجهی از اوقاعت فراغت کودکان را به خود اختصاص داده‌اند. رسانه‌ای که دارای ابعاد مثبت و منفی فراوانی است و اگر راهنما و سواد استفاده از این گونه وسایل نباشد، تأثیرات مخربی درشخصیت کودکان بر جای می‌گذارد. مسئولیت آگاه‌سازی و راهنمایی افراد در استفاده از رسانه در سال‌های اولیه زندگی و کودکی بر عهده والدین است و از طرف دیگر کودکان استعداد عجیبی در تقلید کردن از بزرگ‌ترها دارند و پدر و مادرها به‌عنوان کسانی که بیشترین نزدیکی را به کودکان دارند، دائماً مورد تقلید قرار می‌گیرند. والدین همیشه الگوی رفتاری فرزندان خویش محسوب می‌شوند و از این روست که آنها باید نقش خود را در زندگی و تأثیر بر رفتار کودک خود درک کنند و به‌سادگی از این مسئله عبور نکنند.
این امر در کشور ما ایران، به‌طور قطع خیلی خاص‌تر از دیگر کشورهاست. این مسئله به این علت است که ما معتقدیم مهم‌ترین و مقدس‌ترین نهاد در نزد ما خانواده است و هر چیزی که مخل به خانواده باشد، باید با آن مقابله کرد و نقطه اصلی این امر رسانه‌های زیادی هستند که در آن سوی مرزها برای ما برنامه تهیه و پخش می‌کند و مهم‌ترین هدفشان تهی کردن کودکان و جوانان از اعتقاد و نابودی نهاد خانواده است. پس والدین برای حضور در این صحنه نبرد در ابتدا باید خود را به سواد رسانه‌ای مجهز کنند تا بتوانند یک برنامه مفید و خوب را از برنامه‌ای که مضر است تشخیص بدهند تا با دیدی انتقادی به یک رسانه نگاه کنند، زمان بندی مناسب را برای دیدن برنامه‌ها و فعالیت‌های دیگر رعایت کنند و به افراط و تفریط در استفاده کردن از آن دچار نشوند.
والدین باید بدانند که رسانه به‌عنوان والدین مجازی و شبانه روزی، به ایفای نقش و رقابت با والدین و افراد دنیای حقیقی می‌پردازد و ذهن کودکان را از بینش‌های مورد نظر خود پر می‌کنند. از این رو، برای والدین این یک وظیفه است که بر نحوه مصرف رسانه‌ای کودکان خود نظارت داشته باشند و اگر نظارت‌ها و سواد فهمیدن اهداف این برنامه‌های رسانه‌ای نباشد و کودکان در برابر برنامه‌های نامناسب قرار گیرند، مطمئنا تأثیرات مخربی را در ذهن کودکان ما بر جای خواهد گذاشت.
مطلب دیگر، دیدن برنامه‌های تلویزیون به‌صورت خانوادگی است که باعث می‌شود به‌واسطه هنجارهایی که در خانواده حاکم است مخصوصاً هنجارهای دینی، مذهبی و سنتی برداشت و ادارک کودک متفاوت و مثبت باشد نسبت به آن چیزی که در تنهایی کسب خواهد کرد. از سوی نیز این امر، نوعی وسیله و زمانی مناسب را برای انتقال ارزش‌ها و هنجارهای خانواد فراهم می‌کند و کمک موثری در کاهش شکاف نسلی بین والدین و فرزندان می‌کند. با این مقدمه می‌توان فهمید که در هر عصری تعلیم و تربیت وابسته به والدین، معلمین و انسان‌هایی است که مسئولیت آن را برعهده دارند و نیز تابع کیفیت فرهنگی است که در چارچوب آن، این فعالیت صورت می‌گیرد. اگر کمبودی در نسل این کوکان که جوانان وجامعه‌سازان آینده هستند، به وجود آید، ناشی از مسیری است که به‌وسیله والدین، مربیان و به‌طورکلی نسل پیش از آنها ترسیم شده است.
چه کنیم؟!
پس والدین باید نقش خود را در تربیت و آموزش سواد رسانه‌ای، بیش‌ازپیش برعهد بگیرند و با توجه به شرایط و مزیت خاص سنین کودکی که خیلی از مطالب را با اشتیاق، شور و حافظه‌ای ماندگار می‌پذیرند، به فرزندان خود آموزش دهند و با استفاده از راه‌کارهایی چند که در ذیل مطرح می‌شود فرزندان خویش را برابر هجوم آسیب های رسانه ای تقویت کرده و به آنها سواد استفاده از رسانه‌ها را بیاموزند:
1) تقوای رسانه: بحث تقوا که در منابع دینی و ارزشی ما تأکید فراوانی بر آن شده است، مصداق بارزی در اینجا نیز پیدا می‌کند. والدین نباید به خود اجازه دیدن هر برنامه و استفاده از هر رسانه‌ای را بدهند. همچنان که در بالا ذکر شد، کودکان دائماً درحال تقلید از شما هستند و در نتیجه اگر از برنامه‌ای با محتوای نامناسب استفاده کردند، به نوعی قبح و زشتی این دست برنامه‌ها را نزد کودک و فرزند خود شکسته‌اند و این اجازه را به کودکان خود برای استفاده از این برنامه داده‌اند.
2) زمان‌بندی: برنامه‌ها را برای استفاده خود وکودکانتان زمان‌بندی کنید. این باعث می‌شود که کودکان پای برنامه‌هایی بنشینند که مناسب سن و سالشان است.
3) تماشای دسته جمعی: خانوادگی به تماشای بعضی از برنامه‌های رسانه بنشینید. با این کار کودکان شما از دیدن برنامه‌ها لذت می‌برند و ادارک متفاوتی خواهند داشت. آنها همچنین یاد می‌گیرند که چه برنامه‌هایی برای دیدن با هنجارهای خانواد سازگار است. البته باید توجه داشت که اگر در جمع خانواده به فیلم‌هایی نگاه کنید که داری صحنه خشن، جنسی و... هستند و با اخلاق متضاد هستند، به نوعی کودکان خود را برای دیدن این گونه برنامه‌ها دارای مجوز می‌بینند.
4) برای کودکانمان توضیح دهیم: بعضی از برنامه‌ها را برای کودکان خود با زبان ساده تفسیر کنید. این کار تأثیر شگرفی در ایجاد سواد رسانه‌ای و آگاه شدن فرزندانتان از رسانه‌ها دارد. همچینن این کار باعث رشد تفکر انتقادی آنها خواهد شد؛ تفکری که اگر ایجاد شود، کودکان پیش از هر برنامه‌ای، از خود خواهند پرسید: من چرا باید این برنامه را نگاه کنم؟
5) توجه به شرایط: پرهیز والدین از دیدن برنامه‌هایی که شرایط دیدن برای آن برنامه فراهم نیست، می‌تواند موثر باشد. شاید این برنامه کاربردی و مفید نیز باشد اما به هر علتی باعث ایجاد تخیلات و تفکرات منفی در دیگر اعضای خانواده می‌شود. پس زمان و وقت مناسب برای دید آن برنامه را پیدا کنید.
6) نظارت: نظارت بر محتوای برنامه‌ها و بازی‌هایی که کودکان با آن مشغول هستند و همراهی کودکان در خرید و انتخاب بازی‌های رایانه‌ای، گام موثری در ایجاد سواد رسانه‌ای است.
7) آشناسازی با رسانه‌ها: آشنا شدن با نحوه استفاده از رسانه‌ها مخصوصاً وسایل ارتباطی هوشمند، بسیار مهم است. در این حوزه یک شکاف آگاهی بین والدین و فرزندانشان وجود دارد؛ یعنی اینکه سواد استفاده از رسانه‌های دیجیتال کودکان برخی اوقات از والدین آنها بیشتر است که این امر باعث سخت‌تر شدن کنترل فرزند می‌شود. پس والدین باید برای آشنا شدن با این وسایل تلاش بیشتر را انجام دهند. والدین علاوه بر آن، تکنیک‌ها و روش‌های استفاده صحیح را از رسانه را بیاموزند به فرزندان خود انتقال دهند.
باید بدانیم که فرزندان اگر کار یا رفتاری انجام می‌دهند، همان کار یا رفتاری است که والدینشان در گذشته به شکل دیگر انجام داده‌اند. پس خوب رفتار کردن و آگاه بودن والدین، مهم‌ترین علت برای فرزندان آگاه و هوشمند است.