به گزارش
گرداب، آشنایی و ازدواج اینترنتی در ایران موضوع جدیدی نیست. از حدود دو دهه پیش به فراخور زمان، ایمیل، نرم افزارهای چت، شبکه های اجتماعی مجازی و امروز شبکه های ارتباطی مبتنی بر تلفن همراه هر کدام ابزاری برای پر کردن خلاء ارتباطات اجتماعی در جامعه ای شده اند که میان سنت و مدرنیته گرفتار مانده است. از بین رفتن روش های سنتی آشنایی و ازدواج و عدم جایگزینی آن با روش های منطبق با نیازهای روز جامعه سبب شده تا افراد و گروه هایی از وضعیت موجود استفاده کرده و با شیوه هایی که مطلوب خانواده های ایرانی نیست به موضوع ازدواج جوانان ورود کنند.
حدود یک ماه پیش بود که مدیرکل دفتر ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان با انتقاد از فعالیت کانال های تلگرامی با موضوع همسریابی، تمامی آنها را فاقد مجوز خواند و گفت: ۱۰ کانال تلگرامی در زمینه همسریابی فعالیت دارند که ورود آنها به مسائل تخصصی ازدواج، مشکلات بسیاری را پدید می آورد.
ارسال اطلاعات رایگان، ویرایش ۱۰ هزار تومانکانال های تلگرامی «خواستاگرام آقایان» و «خواستاگرام بانوان»، تنها دو نمونه از کانال هایی هستند که از چند ماه پیش در این نرم افزار موبایلی فعالیت خود را آغاز کرده اند. این کانال ها امروز در مجموع بیش از ۴۰ هزار عضو دارند. اعضایی که به امید پیدا کردن همسر مناسب، عکس و اطلاعات شخصی خود را با دیگران به اشتراک می گذارند. یک پیغام که به طور مداوم در این کانال ها منتشر می شود، اساسنامه ۱۳ ماده ای آن را به اعضا گوشزد می کند. در این اساسنامه آمده است که این کانال تنها در زمینه ازدواج دائم فعالیت دارد و در موضوع ازدواج موقت یا ازدواج افراد متاهل فعالیتی ندارد. در بخش های دیگر اساسنامه بر راستی آزمایی اطلاعات وارده متقاضیان تاکید شده است، اطلاعاتی که از سن و قد و وزن آغاز می شود و تا خصوصی ترین مسائل از جمله اعتقادات مذهبی، سبک زندگی، شغل پدر و مادر و ... را در بر می گیرد.
قرار دادن عکس متقاضی ازدواج در این کانال ها رایگان است اما ویرایش اطلاعات یا حذف عکس ۱۰۰ هزار ریال هزینه دارد. هزینه ای که مشخص نیست برای چه دریافت می شود و ظاهرا فقط به این دلیل است که فرد در اثر عواملی تمایل ندارد عکس وی در فضای مجازی دست به دست شود و در این موقیعت ناچار است پس از متوجه شدن از آثار گذاشتن عکس در این شبکه ها، مبلغ ۱۰۰ هزار ریال و حتی بیشتر را برای حفظ موقعیت اجتماعی و خانوادگی و آبروی خود پرداخت کند.
۳۰ هزار تومان برای هر آشنایی دختر و پسرشیوه آشنایی جوانان برای ازدواج در این کانال هم در نوع خود جالب توجه است. زمانی که یکی از اعضا، اطلاعات پروفایل عضوی دیگر را مشاهده کند و تمایل داشته باشد با وی ارتباط بگیرد، در این مرحله باید مبلغ ۳۰۰ هزار ریال به عنوان هزینه برقراری ارتباط به گردانندگان کانال بپردازد. هزینه ای که برای آشنایی با دیگر افراد، تکرار می شود. به عنوان مثال اگر جوانی بخواهد با ۱۰ فرد متقاضی ازدواج ارتباط بگیرد تا از میان آنها کسی را که به شرایط وی نزدیک تر است برگزیند، باید ۳ میلیون ریال به حساب گرداننده کانال بپردازد تا یک کانال خصوصی با عنوان «اتاق مذاکره» برای آشنایی بیشتر آنها اختصاص یابد.
پشت این کانال های تلگرامی همسریابی، موسسه ای به نام «سایه های ماندگار» قرار دارد که مدیریت آن بر عهده فردی به نام «آرمان داوری» است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص فعالیت کانالهای تلگرامی خواستاگرام به سراغ وی رفتیم.
مدیر موسسه سایه های ماندگار که در زمینه ازدواج جوانان و همسریابی فعالیت دارد به خبرنگار مهر می گوید: ما یک سازمان مردم نهاد هستیم که مجوز فعالیت از وزارت کشور داریم. در اساسنامه نامه موسسه سایه های ماندگار مواردی آمده که یکی از آنها «کمک به جوانان از طریق شبکه جهانی اینترنت» است. این یعنی کار ما از لحاظ حقوقی مورد تایید است.
وی در مورد اخذ مجوز برای انجام فعالیت همسریابی در تلگرام می افزاید: موسسه ما طبق اساس نامه کار می کند و ما از تلگرام به عنوان یک ابزار برای پیشبرد اهداف موسسه استفاده می کنیم. هیچ قانونی از سوی هیچ وزارتخانه یا دستگاهی در مورد تلگرام وجود ندارد که بخواهند فعالیت ما را به استناد آن تحدید کنند.
وزارت ورزش: مجوز ندارند/ مدیر کانال: با وزارت ورزش ارتباط خوبی داریمدر حالی که ناصر صبحی، مدیرکل دفتر برنامه ریزی ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان معتقد است هیچ کانال تلگرامی که در حوزه ازدواج فعالیت می کنند، مجوزی از وزارت ورزش و جوانان ندارد، مدیر تلگرام خواستاگرام در مورد این انتقاد می گوید: اگر وزارتخانه ای متولی ارائه مجوز فعالیت در تلگرام است، بگویند تا اقدام کنیم و آمادگی داریم در چارچوب مدون قانونی عمل کنیم. در خصوص اظهارات مدیرکل دفتر ازدواج و تعالی خانواده باید بگویم که شخصا در جلسات وزارت ورزش شرکت دارم و به طور مکرر به بنده و همسرم که همکار من است زنگ می زنند و ارتباط داریم. وزارت ورزش به جای انتقاد از سامانه های همسریابی، باید چابک تر باشد و راهکار ارائه دهد. باید ایده های جدید را شناسایی و کمک فکری و عملی ارائه دهند.
از میان حدود ۲۰ کانال با فعالیت همسریابی در تلگرام، موسسه تحت مدیریت داوری تاکنون ۳ کانال تلگرامی در زمینه ازدواج راه اندازی کرده است. یکی از آنها مربوط به ارائه آموزش های ازدواج است و دو کانال به فعالیت همسریابی می پردازند. اگرچه از آغاز فعالیت کانال های خواستاگرام تنها ۲ ماه می گذرد اما آمار بیش از ۴۰ هزار عضو نشان گر وجود کاستی هایی در پروسه انتخاب همسر در کشور است. به اعتقاد گرداننده این کانال ها، روزانه حدود هزار نفر به اعضای این کانال افزوده می شود اگرچه مشاهدات نشان می دهد روند افزایش تعداد اعضای این کانال کند شده است.
داوری در توجیه دریافت هزینه برای ویرایش اطلاعات کاربران یا معرفی متقاضیان به یکدیگر می گوید: اداره موسسه ای با این حجم کار هزینه های بالایی دارد و همچنین فرایند راستی آزمایی متضمن هزینه هایی است که باید کاربران بپردازند. از همه اینها گذشته رقم دریافتی ما در مقایسه با هزینه های انجام یک خواستگاری سنتی ناچیز است زیرا انجام یک خواستگاری در دنیای واقعی مشتمل بر خرید گل و شیرینی و میوه و سایر هزینه های جانبی بیش از ۳ میلیون ریال می شود. اگر به جای کانال و انجام نظارت بر روند امور، یک گروه تلگرامی با امکان چت می ساختیم، این هزینه ای نداشت اما نیروی انسانی مخارج خود را دارد.
وی تاکید می کند: با وجود دریافت وجه از متقاضیان، این کانال هیچ سودآوری برای مجموعه ندارد و درصدد جمع آوری آن بودیم اما به دلیل امید به آینده و احتمال سودآوری در گذر زمان، این کانال ها را حفظ کرده ایم زیرا فکر می کنیم در آینده کانال خواستاگرام از کانال های پرطرفدار فارسی می شود.
بر چت های متقاضیان ازدواج نظارت داریممدیر کانال خواستاگرام در رابطه با نظارت موسسه بر نحوه آشنایی جوانان می افزاید: تمام مراحل معرفی و آشنایی جوانان زیر نظر گردانندگان کانال انجام می شود و ما بر تمامی اطلاعات و صحبتهایی که بین طرفین رد و بدل می شود نظارت داریم. وقتی کاگذشته و نفره برای آشنایی متقاضیان در اختیارشان می گذاریم، در واقع ضلع سوم این کانال خصوصی مدیران کانال خواستاگرام هستند که تمامی صحبتها را رصد می کنند و می بینند. اگر درمیان صحبتها مواردی خارج از عرف و اخلاق مطرح شود ورود می کنیم و ضمن تذکر به طرفین، ممکن است آنها را از کانال بیرون کنیم. با همین روش مانع رد و بدل شماره تلفن بین متقاضیان ازدواج می شویم.
داوری در مورد اینکه آیا تاکنون فعالیت های کانال تلگرامی به مرحله ازدواج بین جوانان رسیده است، می گوید: از آنجا که از آغاز فعالیت این کانال بیش از ۶۰ روز نمی گذرد، هنوز برای رسیدن به مرحله ازدواج خیلی زود است. معتقدیم برای ازدواج سالم، مرحله آشنایی باید دست کم ۶ ماه به طول بینجامد. با این حال تا کنون چندین جفت که از طریق تلگرام آشنا شده اند، برای راستی آزمایی و ادامه آشنایی به موسسه مراجعه کرده اند و حدود ۳۰۰ جفت هم آشنایی تلگرامی خود را آغاز کرده اند.
علاوه بر انتقادات معاونت ساماندهی جوانان وزارت ورزش و جوانان به فعالیت سایت ها و کانال های همسریابی، بسیاری از کارشناسان مسائل جوانان نیز فعالیت این کانال ها را ناشی از نگاه ابزاری به جوانان و ازدواج می دانند.
فعالیت خواستاگرام علمی نیستاحمد رحیمی، عضو هیات مدیره کانون مددکاران در این زمینه می گوید: استفاده از فضای مجازی در ترویج و کمک به ازدواج جوانان را نباید صفر و صدی ببینیم. از سویی کاربرد فضای مجازی در تمامی امور به روندی جهانی تبدیل شده و کشور ما از این موضوع مستثنی نیست و از سویی دیگر اینترنتی شدن آشنایی و ازدواج جوانان موجب نگرانی عمیق خانواده ها و ترس از تزلزل بنیان های نظام خانوادگی شده است. جامعه به سمت تکامل پیش می رود و در این مسیر باید چالش های فضای مجازی برای جوانان آموزش داده شود. اگر فضاهای آشنایی اینترنتی از طریق کارشناسان زبده و مجرب و ذی صلاح اداره شود که به آزمون های شخصیت شناسی و روان شناسی مسلط باشند، آسیب های همسریابی اینترنتی و مجازی کمتر می شود.
رحیمی که مصاحبه وی با مدیر کانال تلگرامی خواستاگرام روی یکی از شبکه های ازدواج این موسسه قرار داده شده است، در خصوص فعالیت کانال های همسریابی در تلگرام معتقد است: با بررسی هایی که در زمینه فعالیت این کانال ها داشته ایم خیلی بحث علمی و اصولی در آن شاهد نیستیم. جوانان در استفاده از خدمات این کانال ها باید مراقب باشند و در ابتدای امر، مجوز فعالیت آنها را درخواست کنند و از سازمان های مسئول نیز استعلامات مورد نیاز را انجام دهند. همچنین جوانان باید در ارائه اطلاعات به این کانال ها نهایت احتیاط را داشته باشند. هر کسی فضایی را در اینترنت برای همسریابی تاسیس کرده باید جواز به روز داشته باشد و پروانه خود را به نمایش بگذارد. همچنین باید نظارت دستگاه ها روی این کانال ها قوی باشد نه براساس روابط و باید بین مجوز و مرامنامه انطباق وجود داشته باشد.
وی در مورد هزینه های ویرایش اطلاعات و معرفی افراد در کانال های تلگرامی می افزاید: دریافت وجه از سوی این کانالها برای معرفی افراد به یکدیگر، این شائبه را به وجود می آورد که هدف نهایی از فعالیت این کانالها کسب درآمد باشد.
شأن جوانان در کانال های همسریابی از بین می رودسیدحیدر مرتضوی، قائم مقام موسسه تبیان نیز با انتقاد از سایت ها و شبکه های غیر مجاز که در زمینه همسریابی فعالیت دارند معتقد است: شیوه فعالیت این سایت ها و کانال های تلگرامی به نحوی است که شأن جوانان به ویژه دختران در آن به بدترین شکل از بین می رود.
مرتضوی به خبرنگار مهر، می گوید: رعایت همه شئون دینی، اخلاقی و علمی اساس فعالیت سامانه های همسریابی است که چنین شرایطی در هیچ یک از کانال های همسریابی دیده نمی شود. اینکه فرد متقاضی ازدواج به ناچار خصوصی ترین اطلاعات شخصی و خانوادگی را در معرض دید هزاران نفر افراد غریبه قرار دهد یک اقدام غیرحرفه ایست که می تواند زمینه بروز سوء استفاده هایی را سبب شود.
در شرایطی که هنوز دستگاه ذی ربط در خصوص ارائه مجوز به سایت ها و کانال های همسریابی مشخص نیست، روز به روز شاهد گسترش همسریابی اینترنتی هستیم. وزارت ارشاد که مسئول ارائه مجوز به تمامی سایت های اینترنتی است، در زمینه مجوز سایت های همسریابی تعلل می کند و از سویی وزارت ورزش و جوانان به عنوان متولی اصلی مسائل ازدواج جوانان هیچ اختیاری در برخورد یا کنترل فضاهای مجازی همسریابی ندارد. مدیرکل دفتر ازدواج وزارت ورزش و جوانان به خبرنگار مهر، می گوید: در زمینه برخورد با سایت ها و شبکه های همسریابی وظیفه قانونی نداریم اما نهادهای نظارتی باید به موضوع سایت های همسریابی ورود کنند زیرا بیشتر این سایت ها و کانال ها نه از دستگاه های مسئول مجوزی دارند و نه از افراد دارای صلاحیت استفاده می کنند و این از مشکلات اساسی ما در ساماندهی سایت های همسریابی است.
