تلگرام بر لبه تیغ؛

نرم افزار دوست داشتنی ایرانی ها رام می شود؟!/ 6 سناریو برای آینده "تلگرام"

تاریخ انتشار : ۱۷ خرداد ۱۳۹۵

پيش از اين سيدمحمدرضا آقاميري، عضو کارگروه فيلترينگ تاکيد کرده بود اگر تلگرام سرور خود را به ايران نياورد در رقابت با شبکه‎‎هاي اجتماعي ديگر حذف خواهد شد. البته وي از عبارت فيلتر تلگرام استفاده نکرد و گفت تلگرام حتما بايد به خواسته‎‎هاي ما تمکين کند، در غير اين صورت مسدود نخواهد شد اما گرفتار سرنوشت شبکه‎‎هاي اجتماعي قبلي خواهد شد که فيلتر نشدند ولي حذف شدند!

به گزارش گرداب، خبر کوتاهي که دوباره بحث‎ها را براي انتقال سرور پيام‌رسان‎‎هاي تلفن همراه به داخل کشور داغ کرد: «در جلسه شوراي عالي فضاي مجازي تصويب شد شبکه‎‎هاي پيام‌رسان برخط فعال کشور بايد ظرف يکسال ذخيره‎سازي داده‎‎هاي خود را در داخل انجام دهند». اهميت اين جلسه‎ که يکشنبه هفته پيش برگزار شد به چند دليل بود. اول اينکه با حضور حسن روحاني برگزار شد. از سوي ديگر در اين جلسه حمايت و ارائه تسهيلات به شبکه‎‎هاي پيام‌رسان بومي براي رقابت با شبکه‎‎هاي برخط خارجي تصويب شد. به‎نظر مي‎رسد اين جلسه را بايد مهم‎ترين سياست‎گذاري رسمي و بالادستي در خصوص حفظ اطلاعات و ميراث ديجيتال ملي قلمداد کرد. اما مهم‎ترين و آخرين دليل اين است که عالي‎ترين شوراي کشور در خصوص فضاي مجازي بالاخره حاضر به موضع‎گيري مشخص و زمان‌دار در خصوص انتقال ندادن اطلاعات ايرانيان به خارج از کشور شد.

پيش از اين به هيچ عنوان شاهد اعلام موضع صريح و جدي مسئولان دولتي در خصوص تقويت ظرفيت‎‎هاي فناوري ملي و محدود کردن خدمات شرکت‎‎هاي خارجي نبوديم. چنان‌که خود وزير ارتباطات نيز گفت: «هيچ‌گاه درباره انتقال سرور تلگرام به داخل کشور صحبت نکردم». اين سخنان پيش از آغاز جلسه شوراي عالي فضاي مجازي توسط محمود واعظي بيان شد اما حاوي يک هشدار هم بود: مبادا مسئولان دولتي سياست يک بام و دو هوا را در پيش بگيرند! چگونه ممکن است وزير ارتباطات از دستور جلسه شوراي عالي فضاي مجازي مطلع نباشد و پيش از جلسه اين‎گونه اعلام موضع کند اما خروجي اين جلسه، مصوبه‎اي روشن و بدون ابهام در خصوص لزوم ذخيره اطلاعات در داخل کشور باشد. آيا راهي براي ذخيره اطلاعات جز انتقال سرور اين پيام‌رسان وجود دارد؟

به‎نظر مي‎رسد جدا از انتقال سرور مي‎توان به دو روش فکر کرد. روش اول اينکه قبل از ارسال پيام به سرور تلگرام اقدام به جمع‎آوري و ذخيره اطلاعات کرد که اين روش مصداق هک و درز اطلاعات است و عملا ممکن نيست. روش دوم هم اينکه تلگرام در بازه‎‎هاي زماني مشخص يک بکاپ يا نسخه از اطلاعات را به ايران منتقل کند. به‎نظر مي‎رسد شرکت تلگرام در اين خصوص حساسيت بالايي داشته باشد چراکه وجهه و اعتبار خود را قرباني اين داد و ستد عيان با مسئولان يک کشور ديگر نمي‎کند. پس واضح و مبرهن است که براي عملياتي کردن اين مصوبه هيچ راهي جز انتقال سرور تلگرام به داخل کشور نيست.

* فيلتر تلگرام آري يا نه؟

پيش از اين سيدمحمدرضا آقاميري، عضو کارگروه فيلترينگ تاکيد کرده بود اگر تلگرام سرور خود را به ايران نياورد در رقابت با شبکه‎‎هاي اجتماعي ديگر حذف خواهد شد. البته وي از عبارت فيلتر تلگرام استفاده نکرد و گفت تلگرام حتما بايد به خواسته‎‎هاي ما تمکين کند، در غير اين صورت مسدود نخواهد شد اما گرفتار سرنوشت شبکه‎‎هاي اجتماعي قبلي خواهد شد که فيلتر نشدند ولي حذف شدند!

اما با مصوبه جديد شوراي عالي فضاي مجازي راه بر هرگونه عذر و بهانه‎اي بسته مي‎شود چراکه نمي‎توان در برابر اجرا نکردن قانون و تخلف از آن ساکت نشست. سناريو‎هاي آينده تلگرام را مي‎توان به چند دسته تقسيم کرد.

اول: رايزني وزارت ارتباطات و شرکت تلگرام منجر به انتقال سرور به داخل کشور خواهد شد. تلگرام به فعاليت خود ادامه مي‎دهد اما توسط نهاد‎هاي آمريکايي مرتبط با آزادي اطلاعات و رعايت حريم خصوصي کاربران، تحريم و تحقير خواهد شد.

دوم: تلگرام از انتقال سرور به ايران خودداري مي‎کند. در داخل کشور بازي چند طرفه‎اي از سوي مسئولان شکل مي‎گيرد و نهاد‎هاي دولتي سعي بر شانه خالي کردن از زير بار مسئوليت خواهند داشت. هدف از اين وضعيت به حاشيه راندن مصوبه‎اي است که خود روحاني رياست جلسه آن را برعهده داشته است! فضاسازي رسانه‎اي و سياسي به‎سمتي پيش مي‎رود که فيلتر کردن تلگرام به حاشيه برود.

سوم: تلگرام از انتقال سرور به ايران خودداري مي‎کند. مسئولان سعي مي‎کنند با انتقال بخشي از اطلاعات عملا بهانه را از دست منتقدان بگيرند و بگويند به ذخيره‎سازي اطلاعات در داخل اقدام مي‎کنند. کل اطلاعات مندرج در سرور‎هاي تلگرام منتقل نشده و امکان نظارت روزامد بر اطلاعات وجود ندارد اما راه توجيه باز خواهد بود.

چهارم: تلگرام از انتقال سرور به ايران خودداري مي‎کند. با توجه به مصوبه شوراي عالي فضاي مجازي، کارگروه فيلترينگ اقدام به فيلتر تلگرام و حذف اين شبکه از گردونه رقابت مي‎کند.

پنجم: نهاد‎هاي مسئول با تقويت و حمايت از يک پيام‌رسان داخلي سعي مي‎کنند فضا را براي مهاجرت از تلگرام آماده کنند. در اين صورت آوردن يا نياوردن سرور تلگرام موضوعيتي نخواهد داشت. تلگرام به حاشيه خواهد رفت و دولت عملا خواسته خود را با اتکا به توان داخلي رفع خواهد کرد.

ششم: شرکت تلگرام براي از دست ندادن بازار ايران اقدام به راه‌اندازي يک اپليکيشن جديد مي‎کند. اين اپليکيشن در يک قرارداد با مسئولان ايراني در داخل کشور ميزباني سرور خواهد داشت. برنامه‌نويسي و پشتيباني اين نرم‌افزار توسط شرکت تلگرام صورت خواهد گرفت اما داده‎‎هاي آن در ايران ذخيره خواهد شد. به‎نظر مي‎رسد اين روش به لحاظ صرفه اقتصادي مورد نظر شرکت تلگرام خواهد بود.

* مولفه تاثيرگذاري به‌نام انتخابات 96

هميشه تصميمات مهم در کشور متاثر از فضاي انتخاباتي بوده است هر چند که اين تاثيرات کم و اندک باشد. انتخابات رياست جمهوري سال 96 همه سناريو‎هاي ممکن را تحت تاثير قرار خواهد داد. برخي سعي خواهند کرد به بهانه انتخابات هر طور که شده از شدت و سرعت انجام مصوبه شوراي عالي فضاي مجازي بکاهند و اجرايي شدن آن را به تاخير بيندازند. از سوي ديگر دولت ممکن است هر اقدامي در اين حوزه را به کم شدن محبوبيت و آرا مردم مرتبط بداند و عملا خود را از فرايند عملياتي کردن کنار بکشد و به وظايف قانوني خود عمل نکند. لذا بايد توجه داشت که امکان بهره‌برداري‎‎هاي سياسي و جنجال‎سازي در اين مورد وجود دارد. واقعا بايد تاسف خورد که ميراث ديجيتالي کشور و انبوه ديتاي ملي به علل اين‎چنيني در اختيار کشور‎ها و شرکت‎‎هايي قرار بگيرد که هيچ اطميناني نسبت به آنان نيست. براساس اين اطلاعات ملي و گسترده مي‎توان پروژه‎‎هاي عمليات رواني و اطلاعاتي عليه کشور طراحي کرد و امنيت ملي را به خطر انداخت.

منبع:هفته نامه پنجره