امروزه سرگرمی بسیار اهمیت پیدا کرده است. افراد مشغله‌های روزانه فراوان دارند و کمتر فرصتی برای آموزش مسائل دارند. ازاین‌رو، سرگرم‌آموزی برای رسانه‌ها راهی برای ارائه محتوا به مخاطبان است که هم آنها را آسوده سازد و هم به آنها آموزش دهد.
چرا سرگرمی و آموزش برای رسانه‌ها مهم است؟
تولیدگران محتوا برای آموزش در رسانه انگیزه‌های گوناگونی دارند که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:1. پدیده‌های جدید: در دنیای کنونی، پدیدارشدن ابعاد مختلف و جنبه‌های نوین در زندگی، باعث شده است انسان‌ها با پدیده‌های بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شوند. برای مواجه صحیح با این پدیده‌های جدید، آموزش رویارویی درست با آنها وظیفه‌ای است که بر عهده رسانه‌هاست.
2. برد و گستره رسانه: از سویی دیگر، رسانه‌ها گستره عظیمی از مخاطبان را در اختیار خود دارند و چون از ویژگی پخش همزمان و گسترده بهره می‌برند، می‌توانند محتوای خود را در اختیار آنها قرار دهند. این امکان مهم، این توانایی را در رسانه‌ها برجسته‌تر کرده و آموزش یکی از کارکردهای رسانه شده است.
3. انتقال و تثبیت فرهنگ: همچنین، آموزش یکی از نیازهای دیرینه و بنیادین انسان است؛ برای مثال انسان نیازهای مربوط به زندگی و فرهنگ را در بستر نهاد خانواده و بعدها نهاد آموزش برطرف می‌سازد. انسان‌ها در بستر فرهنگی خود فعالیت می‌کنند و برای حضور موثر در دنیای اجتماعی خود لازم دارند تا با ارزش‌ها و ابعاد مختلف فرهنگ خود آشنا شوند.
تلویزیون؛ طلایه‌دار سرگرم‌آموزی موثر
به لحاظ ترتیب، تلویزیون پس از رادیو، روزنامه و سینما ظهور
کرد؛ اما به سبب ویژگی‌های خاصی که دارد، در زمینه سرگرم‌آموزی از دیگر رسانه‌ها
موفق‌تر بوده است.
این نکته ناشی از دو ویژگی خاص است:
1. تلویزیون رسانه عامه
است و با عموم جامعه سروکار دارد؛
2. رسانه تصویر دارد و انسان که مخاطب است، موجودی است چشمی! یعنی
قوه بصر در او غلبه دارد.
وقتی این دو ویژگی با هم مخلوط می‌شود، شرایطی فراهم
می‌آورد که بهترین فرصت برای سرگرم‌آموزی را فراهم می‌کند.
در ادامه دو نمونه از برنامه‌های موفق در زمینه سرگرم‌آموزی را با هم مرور می‌کنیم:
1. مجموعه «سیا ساکتی»: شاید بتوان گفت یکی از جدی‌ترین و موفق‌ترین نمونه‌های سرگرم‌آموزی در رسانه تلویزیون، مجموعه پویا‌نمایی‌های «سیا ساکتی» است. این برنامه به یکی از نیازهای اساسی مخاطبان پاسخ می‌دهد. نظم اجتماعی که یکی از نمونه‌های آن در راهنمایی و رانندگی اتفاق می‌افتد. این برنامه، برای پاسخگویی به این نیاز تولید شده و درواقع، نحوه صحیح رانندگی و رفتار اجتماعی را در قالبی جذاب ارائه می‌کند. پس مخاطب کم‌حوصله تلویزیون، برنامه ای را در قالب سرگرمی می‌بیند که محتوای آموزشی را نیز به او ارائه می‌دهد.
2. مجموعه‌های کودک رنگین کمان و عمو فردوس: شاید افراد در سنین بزرگ‌سالی بر اساس
نیازهای اولویت‌دار و با انتخاب خود کلاسی را انتخاب کنند؛ اما کودکان هیچکدام این ویژگی بزرگسالان را ندارند. آنها خود
انتخاب نکرده‌اند که کدام محتوای آموزشی را دریافت کنند و از همان ابتدا به‌صورت
اجباری یکسری موارد را یاد می‌گیرند. همچنین آنها از نیاز خود مطلع نیستند و فقط
به دنبال یک چیز هستند: بازی و سرگرمی. این ما بزرگترها هستیم که می‌دانیم آنها
باید چیزهایی را برای زندگی‌کردن یاد بگیرند. فهم ما بزرگترها به علاوه نیاز
کودکان سرگرمی و آموزش را بار دیگر به هم رسانده است. برنامه‌های کودک تلویزیون
همواره از الگوی سرگرم‌آموزی استفاده کرده است. برنامه‌های عروسکی مانند رنگین‌کمان
و عمو فردوس نمونه‌های این روش بوده‌اند.
فضای مجازی بستری مطمئن و زودبازده؛ از آن استفاده کنیم
فضای مجازی مجموعه‌ای از همه رسانه‌هاست و برای همین بسیاری از محدودیت‌های سایر رسانه ها را در تولید و عرضه محتوا ندارد. صفت چندرسانه‌ای برای فضای مجازی می‌تواند صفت مناسبی باشد. امروزه آموزش مجازی که مبتنی بر فناوری فضای مجازی است، یکی از حوزه‌های مورد توجه دانشگاه‌های بزرگ جهان است.
در خانه می‌نشینید، از طریق اینترنت حتی در بسیاری از موارد بدون آن که متوجه باشید، آموزش
می‌بینید. آشنایی با شاخص‌های و عناصر مهم سرگرم‌آموزی در فضای
مجازی برای مخاطب مهم است. از جمله دلایلی که موجب شده است تا فضای مجازی برای ارائه محتوای مبتنی بر اصول سرگرم آموزی مناسب باشد، عبارت است از:
1. کنشگری مخاطب: امروز «آموزش بانکی و مخزنی»، روشی قدیمی برای آموزش محسوب می‌شود. اینکه یک نفر همه‌چیزدان باشد و همه چیز را به دیگران ببیاموزد، رنگ باخته است و در عوض مدل آموزش مشارکتی متداول شده است. یعنی در فرایندی تعاملی و در قالب گفتگو آموزش شکل می‌گیرد. در فضای مجازی مخاطب این کنشگری و فعالیت را دارد که در دیگر رسانه‌ها ندارد.
2. حضور عامه جامعه: فضای مجازی فضای ترکیبی است که همه اقشار جامعه در آن حضور دارند. به عبارت دیگر، فضای مجازی مصداق بارز حوزه عمومی است. این حضور بی‌نظیر مردم در این فضا و استفاده حداکثری از آن با هدف سرگرم‌آموزی که اصلاح جامعه است، تطابق دارد. انتشار محتوای سرگرم‌آموزی می‌تواند به دست همه مردم برسد و اگر نیاز ضروری مردم در آن باشد، می‌تواند بهترین اثر را برای جامعه داشته و آن را اصلاح کند.
3. فضای گفتگومحور: روش اصلی سرگرم‌آموزی برای اصلاح جامعه گفتگوست. درواقع، سرگرم‌آموزی تلاش دارد تا گفتگو را در جامعه رقم بزند. یعنی مردم درباره مسائل دغدغه داشته باشند و درباره آن با هم صحبت کنند. گفتگو و مکالمه ویژگی اصلی ارتباطات امروزی است. از طریق مشارکت و گفتگوی اخلاق‌مدار، حس کمبود یک موضوع و در ادامه اصلاح آن در جامعه به وجود می‌آید.
نمونه موفقی را نمی‌توان در ایران و در حوزه سرگرم‌آموزی و فضای مجازی پیدا کرد. حرکت‌های که انجام‌شده؛ جداجدا و پراکنده بوده است. سیاست‌گذاری مشخصی در حوزه تولید برای فضای مجازی وجود نداشته است. درحالیکه بنابر مطالب فوق فضای مجازی می‌تواند بهترین بستر برای آموزش و سرگرم‌آموزی باشد. مدارس می‌توانند از طریق سرگرم‌آموزی نیاز آموزشی دانش‌آموزان را برطرف سازند و بهترین محتوا را برای آنان فراهم کند. بسیاری از کشورها از این فضا بیشترین بهره را برای آموزش به کاربران می برند.