سرگرم‌آموزی تئوری جدیدی است؛ اما به‌لحاظ عمل، سابقه‌ای طولانی دارد. قالب‌های سرگرمی ریشه در فرهنگ هر کشور دارد. در ایران نیز این امر وجود داشته است و شناسایی قالب‌های سرگرمی ایرانیان کمک می‌کند تا محتوا را در قالبی مناسب به مخاطبان عرضه کنیم.
گروه فرهنگی و اجتماعی گرداب؛ سرگرم‌آموزی تلاش دارد تا محتوای آموزشی را در قالب سرگرمی به مخاطبان خود ارائه کند. بی‌شک یکی از نیازهای نهادین بشر، آموزش است و ازاین‌رو اصلی‌ترین نهادهای بشری، (با این حوزه مرتبط) بوده است؛ مانند خانواده و نهاد آموزش و پرورش. باید پاسخ‌های درستی به نیازهای بشر داده شود و به همین سبب خانواده و بعدها مدرسه برای رسیدن به هدف آموزش، کار خود را دنبال می‌کنند. خلاصه آنکه انسان برای زندگی مهارت‌هایی نیاز دارد که این مهارت‌ها از طریق آموزش منتقل می‌شود.
آموزش و سرگرمی نیاز امروز
می‌خواهیم در این بخش بر عنصر "نیاز" تأکید کنیم. امروز همه ما به سرگرمی و آموزش نیاز داریم، هم ما هم فرزندان‌مان. به ویژه در دوره نونهالی و نوجوانی این نیاز بیشتر به چشم می‌آید. در عصر کنونی این نیازها هنوز وجود دارد و یقینا از اهمیت بیشتری برخوردار است. انسان امروزی برای آنکه به حیات خود ادامه دهد، باید زمان بیشتری را به فعالیت بپردازد. همچنین دغدغه‌های بشر امروزی به میزان پیچیدگی آنها زیاد و متنوع است. در این شرایط انسان باید به دنبال فرصتی باشد که فارغ از همه دغدغه‌های شخصی ذهن خود را آرام کند و مشکلات خود را فراموش کند. فرصتی که رسانه می تواند ایجاد کننده آن باشد.
سرگرم‌آموزی روشی سابقه‌دار
زمان که گذشت، این ایده به ذهن رسانه ای ها بالاخص برنامه‌سازان متبادر شد که آموزش‌های ضروری را در بین برنامه های سرگرمی‌محور به مخاطبان عرضه کنند. چرا؟ چون بازی دو سر سود است. هم فراغت مخاطب حاصل می‌شود و هم مطلبی به وی آموزش داده می شود. سوالی که مطرح می شود این است که آیا این روش که سرگرم‌آموزی نام گرفت، روشی جدید و ابتکاری بوده است؟ به بیان دیگر، آیا سرگرم‌آموزی مدل جدیدی در ارائه محتواهای آموزشی است؟ جواب منفی است. سرگرم‌آموزی روشی است که در اغلب فرهنگ‌ها مورد استفاده بوده است. در سرگرم آموزی روشی مردمی، به نفع خود مردم، به خدمت آموزش‌دهندگان در می آید.
سرگرم‌آموزی در فرهنگ ایرانی
در فرهنگ ایران نیز سرگرم‌آموزی بسیار با سابقه است. هم در فرهنگ ایرانی و هم در فرهنگ اسلامی سرگرم‌آموزی مشاهده می‌شود. این موضوع از این حیث اهمیت دارد که:
1. ارائه‌دهندگان و تولیدکنندگان محتوا با شناخت مخاطب و آشنایی با این قالب، می‌توانند محتوای خود را تولید کنند و بیشترین میزان بازدهی را از آن دریافت کنند.
2. برای خانواده‌ها نیز این مسئله می‌تواند مهم باشد.
والدین از طریق آشنایی با این قالب می‌توانند در انتخاب بازی‌هایی که برای بچه‌های
خود می‌خرند و همچنین استراتژی‌هایی که برای تربیت فرزندان خود انتخاب می‌کنند،
موفق‌تر عمل کنند.
نمونه‌های سرگرم‌آموزی در فرهنگ ایران
قالب‌های متفاوتی را می‌توان برای فرهنگ ایرانی برشمرد که در عین سرگرمی محتوای آموزشی را به مردم ارائه می‌کند. آشنایی با این قالب‌ها می‌تواند به تولید محتوای ما کمک کند. در ادامه با برخی از این قالب‌ها آشنا می‌شویم. این قالب‌ها هم در فرهنگ ایران دیده می‌شود و هم در فرهنگ اسلامی و دینی:
1. شعر: شعر خود قالبی
سرگرم‌آموز است. اگر محتوای شعرها را مرور کنیم متوجه می‌شویم که جدای از محتواهای
عاشقانه و عارفانه، برخی از شعرها اصول زندگی را آموزش می‌دهند. خود قالب شعر هم
به دلیل بهره‌مندی از وزن و موسیقی برای افراد جذاب است و می‌توان آن را قالب
سرگرمی دانست. برای مثال در بوستان سعدی مهمترین مفاهیم اخلاقی و فرهنگی در قالب
شعر آورده می‌شود و آموزش‌هایی در زمینه حکومت‌داری و اخلاق به مردم داده می‌شود.
2. نثر و داستان: یکی دیگر از مهمترین قالب‌هایی که برای سرگرم‌آموزی استفاده می‌شود، نثر است. خطری که این قالب را تهدید می کند، آن است که ممکن است برای مخاطب خسته کننده شود. استفاده از قالب داستان و طنز، این خطر را دور کرده است. به آثار شاعرانی مانند عبید زاکانی و سعدی می‌توان اشاره کرد. در گلستان سعدی هم داستان حضور دارد و هم طنز همچنین پس‌زمینه اصلی کتاب گلستان سعدی آموزش است. در قرآن نیز این نکته را می‌توان دید. داستان یکی از روش‌هایی است که قرآن استفاده می‌کند تا محتوا و عقاید اسلامی را به انسان‌ها منتقل سازد.
3. ضرب‌المثل: ضرب المثل ها پر از نکات پندآموزی هستند که در قالب های بیانی خاص خود مطرح می شوند. ضرب المثل ها برآمده از داستان های قدیمی هستند که عموم آنها از بین رفته و تنها عبارت هایی از آن باقی مانده است.
4. داستان‌های شفاهی: به داستان‌هایی که در کودکی شنیده‌ایم دقت کنیم و آنها را دوباره با هم
مرور کنیم. آیا محتوای آموزشی در آنها دیده می‌شود؟ بله؛ داستان‌ها یکی از مهمترین
قالب‌های عامیانه به‌ویژه برای مادران و مادر بزرگ‌ها بوده است تا از آن استفاده
کنند و هم فرزندان خود را سرگرم کنند و هم مفاهیمی را به کودکان خود یاد دهند.
همین عبارت معروف را دقت کنید: «یکی بود، یکی نبود، غیر از خدای مهربون هیچ کی
نبود.» آیا مفاهیمی برای آموزش در آن دیده می‌شود؟
جای خالی فرهنگ ایرانی در فضای مجازی
بیان موارد بالا نکته مهمی را نشان می دهد و آن، تناسب قالب های سرگرم کننده آموزشی با فرهنگ ایرانی اسلامی است؛ نکته ای که امروزه و با گسترش قالب های مدرن، مغفول واقع شده است.
برای بومی‌سازی فضای مجازی موضوعی با عنوان پیوست فرهنگی مطرح است که تلاش دارد تا آسیب‌های فضای مجازی را برای استفاده‌کنندگان کاهش دهد. یکی از مهمترین و جدی‌ترین کارها برای بومی‌سازی، تولید محتوای بومی برای فضای مجازی است؛ چیزی که امروز خلا آن کاملا مشهود است. محتوا صرفا مجموعه‌ای از کلمات یا نشانه‌های تصویری نیست که کنار هم می‌نشیند و معنایی را به ذهن منتقل می‌سازد. چرا که در این صورت تفاوتی میان محتوای تولید شده در داخل و خارج نیست. استفاده از قالب های مدرن به تنهایی کافی نیست. محتوای بومی مختصات خاص خود را دارد و نیاز است فرهنگ ایرانی- اسلامی، روح حاکم بر آن باشد.