به گزارش گرداب، «با وجود فقرا، امامان چطور راضی به ساخت این حرم ها هستند ؟!»، «می دانستید ترامپ سال 57 برای تاسیس کازینویی به ایران آمده بود؟» ، «تنها عکس موجود از امیرکبیر که توسط عکاس آلمانی شکار شده !» ، «خالی بودن تابوت تشییع شده آیت الله رفسنجانی »،«سوزاندن مسلمانان مسیحی شده توسط امام علی (ع)»
«حق جو و حق طلب باشیم!» این شعار آن هاست. تیمی مردمی که پاسخ به شایعات و شبهه های فضای مجازی را وظیفه خود می داند؛ به خصوص شایعاتی که به ندرت در رسانه های رسمی به آنها پرداخته می شود. شاید شما هم بعد از یک بحث طولانی و خسته کننده با اعضای تیمی بر سر یک موضوع، با جستجویی ساده به «سایت شایعات» رسیده باشید که درستی یا نادرستی آن موضوع را موشکافانه بررسی کرده است. شاید هم با باز نشر یکی از پیام های آنها به دغدغه ذهنی یک دوست پاسخ داده اید. «جستجوی حقیقت»،«تحقیق» و«تفکر» فعالیت اصلی آنهاست که در دین ما نیز بسیار به آن سفارش شده است. در ادامه گفتگوی ما با تیم شایعات را می خوانید، با ذکر این نکته که اعضای این تیم طبق رسمی که در این دوسال داشته اند، نخواستند اسمی از آنها منتشر شود؛ و ما هم در این گزارش تنها درباره فعالیت های آنها گفتگو کرده ایم.
اوایل فقط بین دوستان و خانواده روشنگری می کردیم
گسترش شبکه های اجتماعی و حضور پرنفوذ شایعات در فضای مجازی، این چندنفر را به فکر تشکیل تیمی منسجم می اندازد:«قبل تر هم شایعاتی در فضای ایمیل و ... وجود داشت اما شاید آن زمان فقط ده درصد جامعه با فضای مجازی ارتباط داشتند و شبهه و دروغ تا این اندازه فراگیر نبود.»اعضای تیم در مقابل شایعاتی که یکی یکی و به سرعت در فضای مجازی منتشر می شوند،احساس خطر می کنند و تصمیم می گیرند برای پاسخ به آنها خودشان آستین بالا بزنند:«اول از دوستان خودمان شروع کردیم.اگر عزیزی پیام اشتباهی می فرستاد، دنبال جواب درست می گشتیم و اصلاحیه آن را برایش می فرستادیم تا هم خودش و هم کسانی که ممکن است همان سوال را داشته باشند، از جواب استفاده کنند. از سال 93 به فکر افتادیم که حاصل جستجوهایمان را در یک سایت رسمی منتشر کنیم و سایت شایعات این شکلی متولد شد.»
سوال های زرد را جواب نمی دهیم
اگر از مخاطبان سایت شایعات باشید، حتما متوجه شده اید که دامنه شایعات مطرح شده بسیار گسترده است،از سوالات سیاسی گرفته، تا شبهات دینی و جواب به سوالات عمومی:« شاید به نظر برسد سطح علمی بعضی شایعات پایین است و نیاز به جواب دادن ندارد.اما وقتی به شایعات خرافی جواب درست و منطقی می دهیم، این اعتماد بین مخاطب های ما به وجود می آید که سایر جواب هایمان هم درست هستند. ضمن اینکه به آنها ثابت می کنیم فضای مجازی آنقدرها سالم نیست و هرپیامی که به دست شما می رسد لزوماً حقیقت ندارد.» اما معیار گروه در پاسخگویی به انبوه سوال و شایعه در فضای مجازی چیست؟« تلاش ما بر این بوده که نیازهای مردم را رصد کنیم. سوالاتی که مخاطبین بیشتری از ما می خواهند و در سطح جامعه بیشتر منتشر شده است. اما یک قانون هم داریم و آن اینکه روی موضوعات زرد و مبتذل کار نمی کنیم، یعنی موضوعاتی که دانستن یا ندانستن آنها تاثیری در زندگی یا باورهای مردم ندارد یا گره ای از کار آنها باز نمی کند.»
کشتی جامعه که سوراخ شود، همه غرق می شوند
خیلی از مراکزی که تحت عنوان «پاسخگویی» –مثلا پاسخگویی به سوالات دینی- فعالیت می کنند، زیر مجموعه مراکز علمی و تحقیقاتی بزرگتر هستند. اما اعضای تیم شایعات می گویند این یک حرکت خودجوش بوده، آن ها به هیچ مرکز و سازمانی وابسته نیستند و هزینه های سایت هم کاملاً شخصی و با کمک اعضای تیم تامین می شود:« گاهی بعضی از مخاطبان آنقدر از فعالیت سایت راضی هستند که پیشنهاد می دهند بخشی از هزینه ها را تأمین کنند، ولی ما هیچ وقت نپذیرفته ایم که که وام دار کسی باشیم.» می پرسم از این همه جستجو برای رسیدن به جواب و مبارزه با شایعات چه هدفی دارید؟«در فضای رسانه هیچ پیام خنثی و ساده ای نداریم. هر پیامی جهت گیری و حرفی برای خودش دارد.این میان ما خواستیم با دروغ سازی و دروغ پذیری مبارزه کنیم. تلاش برای این کار برای ما مثل امر به معروف و نهی از منکر است. نمی شود گوشه ای بنشینیم و بگوییم خب! سطح سواد رسانه ای من که بالاست و خانواده ام هم که فریب نمی خورند. نه! مثل همان قصه است که اگر یک نفر کشتی جامعه را سوراخ کند، همه آدم های کشتی غرق شوند. حس کردیم با این حجم شایعات احتمال غرق شدن هم زیاد می شود. پس سعی کردیم جلوی آن را بگیریم. بالاترین هدفی که برای خودمان تصور کردیم،همین بوده است.»
روش پاسخگویی ما منحصر به فرد است
موفقیت تیم شایعات در مبارزه با دروغ پردازی های فضای مجازی، عده ای را به فکر می اندازد که حرکت های مشابهی انجام دهند:« چند مورد پیش آمد که چنین سایت هایی راه اندازی شد، ولی یا به اخبار زرد می پرداختند یا متاسفانه مطالب ما را کپی می کردند، و هدف هم عمدتاً درآمدزایی از این حرکت بود. البته منکر نیت خیر و زحمات برخی دیگر هم نمی شویم، اما تقریبا هیچ کجا مثل خودمان استانداردهای سختگیرانه ما را رعایت نمی کنند.» تیم شایعات به گفته اعضای آن، در پاسخگویی به شایعات روش خاص و منحصر به فردی دارد:«اغلب روشنگری ها و تحلیل ها در حوزه شبهات، حسابی مفصل و مشروح است، ولی ما مطلب را خلاصه می کنیم. ضمناً برای اینکه ذهن مخاطب کاملاً همه اجزا را به خوبی درک کند، پاسخ را بخش بخش می نویسیم. برای جواب دادن هم از منابع موثق اینترنتی استفاده می کنیم. یعنی نیازی نیست به مخاطب بگوییم برای درک استدلال ما به فلان کتاب مراجعه کند. همان جا لینک خبر یا صحبت اشخاص یا عکس و ویدیوی مرتبط را گذاشته ایم تا همه جواب ها یکجا به دست او برسد.» اعتمادسازی با تکذیب یا تأیید صحیح یک شایعه، به دقت و تحقیق زیادی نیاز دارد. تیم «شایعات» تلاش می کند که با کمترین ضریب خطا پاسخگوی سوالات باشند:«ما به این بسنده نمی کنیم که شخصی درباره خبری بگوید تکذیب شد! چه بسا همان تکذیب اشتباه باشد. پس حسابی وقت می گذاریم.»
تازه عروسی که می خواست از دین دفاع کند
اعضای این تیم تلاش کرده اند تا جایی که ممکن است، بی کم و کاست به پرسش های همه مخاطبین پاسخ بدهند:«گاهی پیش می آید سوالی را مطرح کنند که احساس کنیم برای منتشر شدن مناسب نیست ولی خود سوال کننده به دانستن جواب نیاز دارد، پس خصوصی آن را جواب می دهیم. مثلاً ممکن است روزی دو پاسخ به شایعات روی سایت بگذاریم و سه چهار شایعه را هم خصوصی جواب بدهیم.» مثل خانم جوانی که خودش اطلاعات و باورهای اعتقادی عمیقی نداشته، اما مدت کمی بعد از ازدواج ، توهین ها و دین ستیزی خانواده همسرش دغدغه ای جدی برای او ایجاد می کند:«برای این خانم در بحث های خانوادگی یک سوال اعتقادی مطرح شده بود.ایشان کلی خواهش کرد که لطفاً این سوال را در یکی دوساعت آینده جواب بدهید! با اینکه کار طاقت فرسا و وقت گیری بود جواب را آماده کردیم و او هم خیلی تشکر کرد.» می شود حدس زد نوجوان ها به دلیل داشتن روحیه کنجکاو و پرسشگر از مخاطبین اصلی این سایت باشند:« نوجوانی بود که در خانواده مشکلاتی داشت و از طرفی نسبت به باورهای دینی سست شده بود. او هم مثل خیلی از مخاطبین،می گفت با مطالب سایت شما ارتباط خوبی برقرار می کنم و فکر میکنم دین را ساده و راحت یاد گرفته ام. آنچنان رابطه دوستانه ای ایجاد شده بود که گاهی تا پاسی از شب ما را بیدار نگه می داشت و چت می کرد و می پرسید و می پرسید!هرچقدر میتوانستیم کمک می کردیم و هرچقدر نمی دانستیم از مشاورین می پرسیدیم و به او جواب می دادیم.»
خدا به تلاش ما برکت داد
اعضای تیم شایعات برای یافتن پاسخ هر شایعه وقت و انرژی زیادی می گذارند، اما برای بالابردن تعداد اعضای کانال تلگرامی یا بازدیدهای سایت فعالیت ویژه ای ندارند:« ما نخواستیم با این هدف که تعداد مخاطبانمان بالا برود، به سوالات خاصی جواب بدهیم. اگر دقت کنید ما از معدود تیم هایی هستیم که در سایت و کانال تلگرام تبلیغ و تبادل و ... نداریم. چون نمیخواهیم کسب منافع مادی روی حرکت اعتقادی ما سایه بیندازد یا مخاطب در پیدا کردن مطلب مورد نیاز، سر در گم شود. در حقیقت هرجا مردم احساس نیاز می کنند خودشان مطالب ما را منتشر می کنند و این باز نشر به بالارفتن آمار جامعه بازدیدکنندگان کمک کرده است.» تیم شایعات در ناممکن ترین حالت با مخاطبین آتئیست(خدا ناباور) هم صحبت کرده اند و با آنها به نقاط اشتراک خوبی رسیده اند. تا جایی که حتی آنها هم بخش هایی از دین را پذیرفته اند:«خیلی ها همان اول پیام، با توهین و فحاشی شروع می کنند که مطلب شما کذب است و اصلاً قبول نداریم و... درمقابل ما سلام کرده ایم و منطقی و یکی یکی با سند جواب داده ایم. نمی گویم همه را قانع کرده ایم، ولی همه سعی و تلاشمان را به کار گرفته ایم.»این وسط شاید پاسخ به بعضی موضوعات مثل اختلاف بین مذاهب دینی حساسیت برانگیز باشد و همه مخاطبین را راضی نکند:« ما به شایعه و شبهه جواب می دهیم و به ریزش مخاطب سر یک سوال خاص توجهی نداریم. فقط مواظبیم که وحدت جامعه از بین نرود.» حالا افرادی جز مخاطبین فارسی زبان هم از طرفداران سایت شایعات هستند. مثل یکی از فعالین رسانه ای روسیه که با فارسی دست و پا شکسته با اعضای تیم صحبت کرده و به آنها روحیه داده است. او از آنها خواسته که پرقدرت به فعالیتشان ادامه بدهند، تا او هم مطالب دینی آنها را برای مسلمانان روسی ترجمه کند.
کاش مسئولین هم وارد میدان شوند
سایت شایعات در پاسخ به شایعات روز و مسائل سیاسی واجتماعی ایران هم جوابیه های زیادی نوشته که توانسته خیلی ها را قانع کند:« ما اولین مجموعه ای بودیم که به بحث حساب های قوه قضاییه واکنش نشان داد و درباره آن روشنگری کرد. اما متأسفانه مسئولین کمی دیرتر وارد فضای پاسخگویی شدند. اگر جوابیه درست زودتر عنوان می شد، این ماجرا هم تا این اندازه دامنه دار نمی شد. کاش همه مسئولین کشور در قبال صحبت هایشان احساس تکلیف کنند و در سریع ترین زمان ممکن به آنها واکنش نشان بدهند، چون رسانه گسترش پیدا کرده و تاثیر شایعات بر افکار عمومی مثل دهه شصت و هفتاد نیست. امروز حتی «شهروند رسانه» داریم و هرکسی می تواند طبق صحبت های مسئولین، نظر خودش را منتشر کند.»اعضای تیم تأکید می کنند که در پاسخ به شایعه دقت و بیان درست کافی نیست و باید سرعت را هم چاشنی جواب کرد:« زمان بسیار مهم است. ببینید! اگر همان روز جواب بشنوید 70تا 90 درصد اقناع می شوید. اما اگر جواب نگیرید، هفته بعد یا یک ماه بعد ، ذهن شما درباره آن موضوع تصمیم خودش را گرفته است و اصلا شاید برای دانستن جواب درست احساس نیاز نکند.»
پاسخ های منتشر شده در سایت «شایعات» را می توانید روی سایت این تیم به نشانی: http://shayeaat.ir/
یا در کانال تلگرامی : https://telegram.me/SHAYEAAT
دنبال کنید.
