به گزارش گرداب، صاحبنظران در چهاردهمین جلسه از سلسله جلسات نقد و اندیشه موضوع «صیانت از اخلاق در فضای مجازی» را مورد بررسی قرار دادند و راهکارهای آن را به بحث گذاشتند.

در چهاردهمین جلسه از نشست‌های نقد و اندیشه که با حضور حسن نجفی سولاری استاد دانشگاه و کارشناس فضای مجازی، سید محسن بنی هاشمی استاد دانشگاه در حوزه ارتباطات، رسانه و علوم شناختی و سید علی مجتهدزاده حقوقدان و وکیل دادگستری برگزار شد کارشناسان «خشونت در فضای مجازی» و راهکارهای عدم ترویج آن را مورد بحث قرار دادند.

در ابتدای این نشست بنی هاشمی استاد دانشگاه در حوزه ارتباطات، رسانه و علوم شناختی درباره اخلاق در فضای مجازی اظهار کرد: اگر رسانه و فضای مجازی را جدا از فرآیند اجتماعی بدانیم در دام افتاده‌ایم، فردی که در جامعه خطایی انجام می‌دهد نباید سایر افراد، بدون پیگیری دلیل این خطا در راستای تنبیه فرد گام بر دارند.

وی با بیان اینکه خشونت در فضای مجازی بخش ناپیدای خشونت در جامعه است افزود: ما در فضای مجازی یکدیگر را نمی‌بینیم بنابراین جسورانه تر با یکدیگر صحبت می‌کنیم این موضوع در میان زوج‌ها نیز دیده می‌شود و افرادی که کمتر برای صحبت رو در رو وقت می‌گذارند زمینه بروز خشم را در خانواده خود تقویت می‌کنند، بنابراین باید فلسفه تجلی خشونت در جوامع را شناسایی کنیم و از روابط میان فردی برای کاهش آن بهره ببریم.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه باید به خودمان احترام بگذاریم خاطرنشان کرد: جلوه دیگر خشونت، پرخاشگری است کسانی که از خودشان متنفر باشند و خود را شایسته خشم بدانند زمینه بروز رفتارهای خشن را فراهم می‌کنند گاهی ممکن است زور آنها به خودشان نرسد و این خشم را در جای دیگر تخلیه کنند.

وی تصریح کرد: باید برای جلوگیری از خشونت هر چیزی را مال خود بدانیم و به آن عشق بورزیم به عنوان مثال اگر در فضای مجازی افراد را جزئی از خانواده خودمان بدانیم برخوردها نیز در آن فضا تغییر می‌کند.

در ادامه نجفی سولاری کارشناس فضای مجازی با اشاره به اهمیت موضوع رعایت اخلاق در فضای مجازی بیان کرد: اخلاق و مسئولیت دو موضوع و در هم تنیده در فضای مجازی هستند، در این فضا شاخصه‌های اخلاق ۳۰۰ تا ۴۰۰ مورد است که وفاق جهانی دارد که در زمینه پیشگیری از خشونت، کلاهبرداری، تجاوز به حریم خصوصی و غیره می‌توان از آن بهره مند شد.

وی با اشاره به اینکه خشونت در فضای مجازی فقط مخصوص کشور ما نیست تصریح کرد: آمارهای جهانی نشان می‌دهد خشونت‌های عریان مخصوص همه کشورهاست و آمار ایران نیز در این زمینه البته، بالاست به طوری که پلیس فتا در یکی از استان‌ها اعلام کرده است خشونت در یکی از استان‌ها ۹۰ درصد رشد داشته است، شاید جلوه ظاهری آن در جامعه کمتر دیده شود اما نمود آن در فضای مجازی بیشتر است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در کانادا نیز به عنوان یک کشور پیشرفته رفتارهای خشن دیده می‌شود افزود: در کشورهای عربی، آمریکا، ترکیه میزان خشونت کم نیست اما گاهی ممکن است برای یک مورد جرم خشن به لحاظ چگونگی واکنش‌ها در جامعه ما متهم شویم که در کشوری خشن زندگی می‌کنیم.

وی با بیان اینکه افراد در فضای مجازی تمایل دارند تا خشن‌تر جلوه کنند گفت: برخی افراد از اینکه در فضای مجازی خود را خشن جلوه دهند حس خوبی دارند زیرا ذات این شبکه‌ها چنین القا می‌کند و برخی‌ها قصد تبرج و خودنمایی دارند، عمده خشونت‌های فضای مجازی به یادگیری اجتماعی مرتبط است به طوری که کودکانی که در ایران بزرگ می‌شوند یکسری رفتارها را می‌آموزند که با بچه‌ای که در سوئد بزرگ می‌شود متفاوت باشد.

سو لاری نجفی بیان کرد: زمینه‌های اجتماعی و شخصیت فردی در بروز خشونت نیز نقش مهمی دارد اما نکته مهم این است که رسانه داران در فضای مجازی این اجازه را به کودکان می‌دهند تا در معرض محتوای خشونت آمیز قرار بگیرند چرا که آنها فقط به منفعت شخصی خودشان فکر می‌کنند.

مجتهدزاده وکیل دادگستری درباره این موضوع که اگر افراد هر پیامی را در فضای مجازی منتشر کنند نسبت به آن از منظر حقوقی مسئول هستند اظهار کرد: خشونت مصداق جرم است و طبق قوانین، پلتفرم‌ها و صفحه‌های حاوی مضامین خشونت باید فیلتر شوند. البته مضامین دارای خشونت، مفاهیم گوناگونی دارند مثلاً ترویج مضامینی که به اسیدپاشی و قتل منجر می‌شوند در دسته مضامین خشن هستند تا دفاع از جنگ یا تحریم مردم یک کشور.

وی با بیان اینکه نشر اکاذیب و ایجاد مضامین جعلی در فضای مجازی جرم محسوب می‌شود ادامه داد: نشر اکاذیب در بیشتر اوقات منجر به خشونت می‌شود بنابراین باید خشونت را در بطن جامعه جستجو کرد که فضای مجازی نمودی از آن محسوب می‌شود اما برخی‌ها در این زمینه فقط فضای مجازی را مجرم می‌دانند.

این وکیل دادگستری با اشاره به قتل طلبه همدانی تصریح کرد: قاتل با داشتن تعداد زیادی فالور در اینستاگرام عکس‌های مختلفی با اسلحه را منتشر کرده بود که باید قبل از وقوع هر حادثه‌ای صفحه وی از سوی اینستاگرام فیلتر می‌شد اما این موضوع مورد غفلت قرار گرفت و منجر به بروز حادثه شد.

بنی هاشمی با اشاره به اینکه خشونت در فضای مجازی امتداد خشونت در جامعه است خاطرنشان کرد: باید توجه داشته باشیم جامعه‌ای که به دنبال عدالت است وبی عدالتی در آن دیده شود خشن می‌شود این عدالت را باید از خانواده و بین زوجین و فرزندان آغاز کرد، در حال حاضر ریشه بی عدالتی‌های جامعه اسلامی-ایرانی در ناشایسته سالاری است.

وی تاکید کرد: افرادی که با خشونت تربیت می‌شوند در جایی منفجر می‌شوند، ما دچار بی توجهی در نظام تعلیم و تربیت هستیم و فقط کنترل می‌کنیم و خشونت را از یکدیگر یاد می‌گیریم.

این صاحب‌نظر در حوزه رسانه با اشاره به انجام یک کار تحقیقاتی تصریح کرد: جامعه ما در مواجه با افرادی که افراطی آرایش می‌کنند برخوردهای قهری و تنبیهی اعمال می‌کند این در حالی است که دخترانی که با آرایش‌های افراطی در جامعه حاضر می‌شوند باید حس زیبایی را از پدر و خانواده دریافت می‌کردند اما ممکن است پدر به دلیل مشغله‌های کاری این فرصت را نداشته باشد یا این موضوعات برای وی بی اهمیت باشد نتیجه آن بروز آرایش افراطی در جوانانی است که خود را زیبا نمی‌پندارند و آن در فضاهای جلوه می‌دهند. علاوه بر آن عوامل فیزیولوژیک نیز در غمگین بودن و بروز خشونت دخالت دارند.

بنی هاشمی با اشاره به اینکه اگر به سنت‌های خودمان اهمیت ندهیم سنت‌های غربی جایگزین آن می‌شود افزود: به عنوان مثال اگر شب یلدا را نادیده بگیریم ولنتاین جایگزین آن می‌شود؛ اگر افراد یک جامعه اجازه تخلیه هیجانی نداشته باشند میدان برای جولان خشونت باز می‌شود، ناکامی‌ها نیز منجر به افسردگی و در نهایت داشتن جامعه خشن می‌شود.

وی با بیان اینکه نقش مهم آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها در کنترل خشم و کاهش خشونت است اظهار کرد: باید با برنامه ریزی صحیح از طریق این نهادها خشم را در جامعه کاهش دهیم.

نجفی سو لاری با تاکید بر اینکه ما نسبت به سلبریتی ها در فضای مجازی حساس هستیم اما باید نسبت به اصالت موضوعات نیز حساس باشیم خاطرنشان کرد: ما به دلیل اینکه می‌خواهیم سریع نتیجه بگیریم نسبت به موضوعات عکس‌العمل نشان می‌دهیم که بعضاً نامناسب است.

صاحب‌نظر رسانه افزود: مهمترین دلیل عقب ماندگی کشورهای جهان سوم این است که مسئله را مطرح نمی‌کنند و راه حل در این زمینه ارائه نمی‌دهند بنابراین مشکلاتی برای آنها ایجاد می‌شود.

وی با اشاره به اینکه افراد و نهادهای مختلفی در کاهش خشونت نقش دارند بیان کرد: حاکمان، دولتی‌ها، سازمان داران (کسانی که رسانه دارند و رسانه ساز هستند)، NGO ها (برای مثال برخی کارخانه‌ها فقط افرادی که سوءپیشینه دارند را در کارخانه استخدام می‌کنند) خانواده و شخصیت فردی می‌تواند در میزان بروز خشونت تأثیرگذار باشند بنابراین باید انواع خشونت و علت آن را شناسایی کنیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به راهکارهای کاهش خشونت خاطرنشان کرد: باید برای حضور در فضای مجازی فرهنگ‌سازی و تولید محتوا داشته باشیم و تولیدات با ادله لازم باشد، در این میان نگاه انتقادی کاربران را جدی بگیریم و سرویس‌هایی برای جلوگیری از خشونت راه اندازی کنیم.

نجفی سو لاری با اشاره به تأسیس مراکزی برای حمایت از قربانیان خشونت در فضای مجازی افزود: باید این مراکز را تأسیس کنیم تا افراد به این مراکز مراجعه کنند، در یکی از کشورها خانمی به دلیل لفظ ناخوشایندی که در فضای مجازی برای همسر سابقش به کاربرده بود مورد شکایت قرار گرفت اما این الفاظ ممکن است در کشور دیگری به قصد لذت به کاربرده شود بنابراین ما باید کلینیکی برای درمان این افراد (کسانی که خشونت می‌کنند و قربانیان) تأسیس کنیم.

وی با اشاره به اینکه فناوری اطلاعات نعمتی است که همه می‌توانند از آن بهره مند شوند اظهار کرد: باید برای بهره‌وری بیشتر آن را سازماندهی کنیم و خیران و کارگاه‌های آموزشی در این زمینه سازماندهی شوند.

این استاد دانشگاه افزود: رصد و تحلیل نقش مهمی در کاهش خشونت دارد به عنوان مثال به تازگی فیلم‌هایی که در سینما به نمایش در می‌آید از نظر سنی رده بندی می‌شود که بسیار مؤثر است.

مجتهدزاده حقوقدان نیز درباره نگاه قانون به خشونت گفت: ذات قانون و مباحث حقوقی اجرای عدالت در جامعه است و ریشه‌های اصلی خشونت در ایجاد احساس تبعیض رخ می‌دهد افراد خشونت طلب ممکن است دنبال اجرای عدالت از دیدگاه خودشان باشند و باید به این نکته توجه کنیم که همه باید در برابر قانون یکی باشند.

سو لاری نجفی نیز گفت: خشونت مسئله امروز جامعه ماست در حالی که اسلام ما رحمانی است و کلمات نخستین قرآنی نیز ضد خشونت است رشد اسلام از اخلاق مداری صورت گرفت، باید بدانیم منفعت ملی و جهانی در خشونت نیست زیرا هر جا جنگ و خشونت باشد عقب ماندگی را در پی دارد.