سرمایه‌گذاری روی توکن‌های غیرمثلی و دارایی‌های غیرهمتا یا همان NFTها این روز‌ها نقل محافل شده است و این سوال پیش می‌آید که آیا سرمایه‌گذاری در این بازار با توجه به میزان دارایی و زمانی که به خود اختصاص می‌دهد برای همه به‌صرفه است؟
"پایگاه رسانه‌ای گرداب جهت اطلاع و افزایش دانش و سواد فضای مجازی مخاطبان خود و به ویژه دانشجویان، پژوهشگران و تصمیم‌گیران، ترجمه‌هایی در این زمنیه منتشر می‌کند. بدیهی است انتشار این مطالب، لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست."
به گزارش گروه ترجمه گرداب، کارآفرین ویل لی (Wil Lee) زمانی با توکن‌های غیرمثلی و دارایی‌های غیرهمتا آشناشد که مایک وینکلمن (ملقب به بیپل Beeple) یکی از آن‌ها را در مارس ۲۰۲۱ به قیمت ۶۹ میلیون دلار به فروش رساند. لی ابتدا این پدیده را یک ابزار کلاهبرداری و پول‌شویی می‌دانست، اما در مواجهه با اخبار جدید این حوزه، NFT بار دیگر توجه او را جلب کرد.
در ژوئن سال ۲۰۲۱، تقریباً چهار سال پس از حضور او در صنعت کریپتو، لی تصمیم گرفت اولین NFT خود را خریداری کند. او در طول یک هفته تمام دارایی رمزارزی خود را وارد اکوسیستم NFT کرد. پس از یک ماه، او یکی از دارایی‌های ملکی خود را هم فروخت و پول حاصل را به طور کامل وارد NFTها کرد.
پس از چند ماه سرمایه‌گذاری، لی تصمیم به راه‌اندازی یک پروژه NFT به نام the littles گرفت. او نیز همانند بسیاری از خالقان NFT، مسئولیت کامل پروژه از تکنولوژی گرفته تا جامعه، هنر و بازاریابی را خودش بر عهده داشت. لی می‌گوید: «من هر روز در دیسکورد هستم و بررسی می‌کنم که هک نشده باشیم و همه چیز طبق برنامه و مرتب پیش برود.»
با اینکه لی از همه لحاظ احتیاط می‌کرد، اما کمی بعد یکی از بزرگ‌ترین ترس‌هایش به واقعیت بدل شد. او در دورانی که قرار بود NFTهای خود را عرضه کند متوجه نفوذ هکر‌ها به وب‌سایت شد: «این موضوع ذهنم را درگیر کرد که آیا همه آنچه در چند ماه گذشته ساختم قرار است نابود شود؟»، اما از دست رفتن NFTها ترسناک‌ترین اتفاق ممکن نبود، مهم‌ترین موضوع آسیب وارده به افراد جامعه‌ای بود که پول و اعتماد خود را در اختیار او گذاشته بودند. لی می‌گوید: «همین‌جا بود که متوجه سختی راه شدم.»
اگرچه تولد NFTها به سال ۲۰۱۴ و زمانی بازمی‌گردد که کوین مک‌کوی اولین NFT جهان به نام کوانتوم (Quantum) را در بلاک‌چین نیم‌کوین (NameCoin) مینت کرد، اما اکثر مردم تا سال ۲۰۲۱ و NFT شصت و نه میلیون دلاری بیپل، هیچ اطلاعی در مورد آن‌ها نداشتند. از آن زمان تا به امروز برند‌های بزرگی از تاکو بل گرفته تا گوچی خود را به این قطار وصل کرده و NFT هایشان را منتشر کرده‌اند.
صنعت NFT از نگاه بسیاری از شاهدان یک شوخی بی‌مزه محسوب می‌شود که بیش از حد هم طول کشیده است. از آنجا که NFTها با روش پرمصرف اثبات کار (PoW) ساخته می‌شوند، فعالان اجتماعی نیز به شدت NFTها را به باد انتقاد گرفته‌اند. در ماه فوریه صندوق حیات وحش جهان (the World Wildlife Fund) در انگلستان پیرو انتقاد طرفداران محیط‌زیست، فروش NFT خود را متوقف کرد.
اما از نگاه عاشقان NFT، این انتقادات تنها سروصدایی بی‌اهمیت هستند؛ از نگاه آن‌ها NFT فرصتی تکرارنشدنی در اختیارشان گذاشته است. جامعه، نوآوری و بازار سرمایه‌گذاری این حوزه بسیار وسوسه‌کننده است، اما سرعت بالایی دارد و اگر به کسانی که در مورد موفقیت‌شان صحبت می‌کنند نگاه کنید، به نظر می‌رسد شما جا مانده‌اید و زمان‌تان رو به پایان است. الزام برای اقدام سریع و ماهیت این اکوسیستم از یک سو و احتمال فروپاشی حوزه NFTها از سوی دیگر باعث شده کلکسیونر‌ها و سازندگان NFT به دنبال موفقیت خیلی سریع باشند. اما چنین روندی نمی‌تواند همیشه ادامه پیدا کند، بالاخره خسته می‌شوید و انرژیتان تمام می‌شود.
فعالیت در جهان NFT به معنای رقابت برای خرید NFT هاست. اما برای اینکه شانسی برای خرید گزینه‌های معروف به دست آورید ابتدا باید در لیست سفید (Whitelist) پروژه قرار بگیرید: لیستی از افرادی که اولین NFTها را دریافت می‌کنند و معمولاً هزینه کمتری بابت آن پرداخت می‌کنند و گاهی حتی NFT را به رایگان دریافت می‌کنند.
دریافت جایگاه در لیست سفید، اما کار ساده‌ای نیست و هر پروژه قوانینی از جمله ثبت یک فرم برای گوگل، دعوت دیگر افراد به جامعه دیسکورد یا ثبت‌نام در یک سیستم قرعه‌کشی، برای حضور در لیست سفید دارد.
دریافت یک جایگاه سفید چیزی بین چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد. در حالی که برخی افراد تنها برای پروژه‌های مورد علاقه خود درخواست می‌دهند، اما بسیاری از سرمایه‌گذاران روزانه برای چندین لیست سفید تلاش می‌کنند. این فرایند به عنوان «سایش لیست سفید» شناخته می‌شود و بسیاری را خسته می‌کند.
ریتا یک کلکسیونر و سازنده NFT است که در فضای آنلاین با نام ritanevermint شناخته می‌شود. ریتا در شرایط بدی که به خستگی بیش از حد او منتهی شد برای کارآمدی بیشتر هیچ استراحتی نداشت و حتی برخی وعده‌های غذایی را هم نادیده می‌گرفت. او می‌گوید: «آخرین باری که ترس از جا ماندن [FOMO]را تجربه کردم بسیار خسته شدم، من می‌خواستم وارد لیست سفید یکی از پروژه‌های جدید NFT شوم که به زودی راه‌اندازی می‌شد. من تقریباً ۲۴ ساعته در تمام هفت روز هفته در دیسکورد آن‌ها بودم. من وارد لیست سفید شدم، اما قیمت [روانی]خیلی زیاد بود. زمان آزادم، زمانی که می‌توانست برای آفرینش هنر باشد، زمانی که متعلق به خانواده‌ام بود، همه این‌ها را پشت گوشی بودم. من به طور میانگین هر شب تنها چهار ساعت می‌خوابیدم و بقیه را در اینجا فعال بودم.»
اگرچه ریتا از حضور در کانال دیسکورد و صحبت با دیگر اعضای جامعه لذت می‌برد، اما همین باعث شد تا حس کند از تجربیات جهان واقعی عقب مانده است. از این رو نهایتاً تصمیم به ترک این کانال می‌گیرد: «من دیگر آنجا نیستم، زیرا ارزش‌اش را ندارد. ارزش ندارد زندگی‌ام را در یک سرور دیسکورد هدر بدهم آن هم به امید فرصت خرید چیزی که حتی از خریدش مطمئن هم نیستم.»
سرمایه‌گذاران بسیاری بعد از خواندن داستان موفقیت دیگرانی که با سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های مناسب «یک‌شبه میلیونر شدند»، برای خرید و فروش و سود وارد این عرصه می‌شوند. اما برخلاف بازار سهامی که برنامه‌ای برای ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها دارد، پروژه‌های NFT چنین معیاری ندارند. در نتیجه بسیاری از سرمایه‌گذاران در انتخاب پروژه «به حس‌شان اعتماد می‌کنند». یعنی انتخاب یک پروژه حتی برای سرمایه‌گذاران باتجربه هم دشوار است.
فلور (Flur) یکی از «نهنگ‌های سرمایه‌گذار» در فضای NFT است که کلکسیون بزرگی از NFTها را در مالکیت خود دارد (نام «نهنگ سرمایه‌گذار» روی آن‌هایی گذاشته می‌شود که حرکت‌شان در فضای NFT، بازار را تکان داده و بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران خرد تاثیر می‌گذارد). فلور با در اختیار داشتن یکی از بهترین کلکسیون‌های NFT در جامعه طرفداران این صنعت به خوبی شناخته شده است. او در حال حاضر بیش از ۱۰ هزار NFT را در مالکیت خود دارد. توییت‌های فلور یکی از عواملی است که بسیاری را به سمت پروژه‌های جدید سوق می‌دهد.
با این حال حتی فلور هم با وجود تجربه بالا در این فضا، گاهی قربانی حرکت سریع این فضا می‌شود. او می‌گوید: «جامعه NFT در حال تجربه رشد تصاعدی است که یعنی مدام شاهد پروژه‌ها و اطلاعات جدید هستیم. همراهی با این جریان بسیار دشوار است، اما پاداش و ماحصل این تلاش در صورت پیدا کردن پروژه معروف بعدی بسیار ارزشمند است.»
افراد زیادی زمانی وارد این فضا می‌شوند که اعتماد به بازار NFT زیاد است و افراد دیگری هم در حال سود در این فضا هستند. زمانی که بیپل در مارس ۲۰۲۱ خبرساز شد، بازار NFT هم سر به فلک کشید و از آن زمان تا به امروز نوسان بالایی را تجربه کرده است.
قیمت‌ها در ژانویه ۲۰۲۲ هم به دنبال حضور سلبریتی‌ها بار دیگر اوج گرفت و بار دیگر در ماه مارس یک کف قیمتی را تجربه کرد. حالا به نظر قیمت‌ها بار دیگر در حال افزایش است، اما دوام این جریان مشخص نیست. این موضوعات، اما جلودار قمار و پیش‌بینی مردم نیست: اوپن‌سی (OpenSea)، بزرگ‌ترین بازار NFT جهان، هفته گذشته رکورد ۴۷۶ میلیون دلار معامله روی شبکه اتریوم را به ثبت رساند. چند روز بعد وال‌استریت ژورنال گزارش داد که «بازار NFT در حال نابودی است».
بار مسئولیت برای بنیان‌گذارانی که جامعه‌ای از سرمایه‌گذارانی را که می‌خواهند ثروتمند شوند پیش روی خود دارند بسیار سنگین است. لی می‌گوید: «مردم و سرمایه‌گذاران این حوزه رویکرد بسیار سبزی دارند و فریب هر چیزی را می‌خورند و وقتی با قیمت خیلی بالا وارد پروژه می‌شوند و قیمت سریعاً افزایش پیدا نمی‌کند یا با شایعه‌ای مواجه می‌شوند خیلی سریع می‌ترسند و ضرر می‌کنند.»
لوپیفای (Loopify) یک پروژه هنری NFt است که تریورس (Treeverse)، یک جهان باز در متاورس، را بنیان گذاشته است. او همچنین مالکیت یک تیم تولید NFT به نام اینترلیو (Interleave) را نیز در اختیار دارد. لوپیفای به لطف NFTها میلیونر شده است. اما این موضوع او را نسبت به استرس‌های سازندگی و سرمایه‌گذاری در NFT ایمن نکرده است. او می‌گوید: «حدود یک سال پیش، بازار برای مدتی آرام بود. وقتی قیمت کاهش می‌یابد چنین موضوعی بسیار رایج است. از آنجا که بازار آرام گرفت، مشارکت هم کاهش یافت. مردم کمتر به پست‌های من پاسخ می‌دادند و اتفاقات کمی رخ می‌داد.»
لوپیفای این پدیده را اولین «لحظه فرسودگی» خودش می‌داند. او در این دوران به طور کامل مشارکت در جامعه NFT را زیر سوال برد. اما درست زمانی که داشت در مورد تصمیماتش تجدیدنظر می‌کرد، بازار به آرامی بهبود یافت و بار دیگر مشارکت و فروش افزایش یافت.
حتی زمانی که اوضاع مناسب است هم راضی نگه داشتن سرمایه‌گذاران و دنبال‌کنندگان دشوار است. لوپیفای می‌گوید: «شما با افرادی مواجه هستید که در تمام شبکه‌های اجتماعی سوال می‌پرسند. حتی اگر صد بار هم پاسخ این سوال‌ها را بدهید باز سیل سوالات ادامه دارد.».
اما بسیاری پس از جدایی از این فضا دیگر بازگشتی به آن ندارند. یکی از کلکسیونر‌های ناشناس NFT دیگر از این فضا خسته شد. آن‌ها می‌گویند: «این فضا بیش از حد سمی شده است. مردم می‌گویند WAGMI (همه قرار است به جایی برسیم- مخففی که در جامعه کریپتو هم به وفور دیده می‌شد)، اما این یک دروغ روشن است.»
آن‌ها می‌گویند صنعت NFT در یک سال گذشته به شدت، آن هم به شکل بدی، تغییر کرده است: «بسیاری از توسعه‌دهندگان وعده‌هایی می‌دهند که پس از مینت اجرایی نمی‌شود.» در جهان NFT، «مینت» (minting) دارایی دیجیتالی به معنای انتشار یک توکن منحصربه‌فرد در بلاک‌چین است.
این کار امکان درآمدزایی را برای سازندگان فراهم می‌کند. یا اینکه این روند بیش از حد طول می‌کشد که در این فضا به معنای مرگ است و همین موضوع ترس بسیاری از سازندگان را تایید می‌کند؛ آن‌ها نگران جا ماندن از جریان هستند.
وقتی درباره توصیه آن‌ها به تازه‌واردان این فضا پرسیدم آن‌ها بر بالا و پایین شدن بازار تاکید داشتند و به مردم توصیه می‌کردند که در قیمت پایین اقدام به فروش نکنند.
اما یک توصیه بین همه آن‌ها مشترک بود: «جهان واقعی را اولویت قرار دهید.»
