استفاده از اینترنت و کامپیوتر در جوامع امروزی، بسیار ریشه دوانده و بیشتر از هر رسانه‌ی دیگری، شیوه‌ی زندگی ما را تحت تاثیر قرار داده است. با این وجود، در مورد اثراتی که اعتیاد به اینترنت بر عملکرد و سلامت روان می‌گذارد، اطلاعات کمی وجود دارد.
به گزارش گرداب، در سال گذشته، نتیجه‌ی تحقیقات موسسه‌ی تحقیقاتی پیو نشان داد که روزانه ۷۷ درصد از مردم آمریکا به اینترنت متصل می‌شوند.
در حالی که بسیاری معتقدند گشت و گذار در اینترنت یا تماشای گربه‌ها در یوتیوب عملی نسبتا بی‌ضرر است، عده‌ای از مردم هستند که آنقدر زمان زیادی صرف استفاده از کامپیوتر یا اینترنت می‌کنند که این موضوع زندگی روزمره‌ی آن‌ها را مختل کرده است. زمانی که چیزی در زندگی انسان اختلال ایجاد کند و به شکل یک مانع، بر مهم‌ترین وجوه زندگی فرد مانند روابط، کار و مدرسه سایه بیندازد، می‌تواند در دسته‌ی اعتیاد طبقه‌بندی شود.
هنوز از اعتیاد به اینترنت در آخرین نسخه‌ی «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی» (DSM-۵ نامیده می‌شود) ذکری به میان نیامده است. با این وجود، یکی از مطالعات دو ساله‌ای که توسط «مؤسسه‌ی ملی بهداشت» انجام شده است، ممکن است این وضعیت را تغییر دهد. این مطالعه که در آگوست ۲۰۱۷ آغاز شده است، می‌تواند شواهد کافی ارائه دهد مبنی بر این که مشکلات ناشی از زیاده‌روی در مصرف اینترنت باید از سوی «جوامع سلامت روان و روانپزشکی ایالات متحده» عمیقا جدی گرفته شود. متخصصانی که اعتیاد به اینترنت را به رسمیت می‌شناسند، آن را ذیل عنوان یک نوع «اختلال وسواسی اجباری» یا «اختلال کنترل تکانه» طبقه بندی می‌کنند تا بشود به درمان آن کمک کرد. اعتیاد به اینترنت، «استفادهی اجباری از کامپیوتر»، «استفادهی بیمارگونه از اینترنت» و «وابستگی به اینترنت» نیز نامیده می‌شود.
۴ نوع اعتیاد به اینترنت:
اعتیاد به اینترنت یک اصطلاح گسترده است که طیفی از رفتار‌ها و اختلالات کنترل تکانه را در بر می‌گیرد و شامل اینترنت، کامپیوتر و موبایل می‌شود. در حالی که هنوز هیچ معیار رسمی پذیرفته شده‌ای برای تشخیص اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، محققان ۴ زیرمجموعه از انواع خاص اعتیاد به کامپیوتر و اینترنت را شناسایی کرده‌اند.
-وسواس فکری در شبکه:
این وسواس مربوط به فعالیت‌های تعاملی آنلاین است که می‌تواند بسیار مضر باشد؛ مانند قمار آنلاین، تجارت سهام، حراج‌های آنلاین (مانند eBay)، و خرید آنلاین. این عادت‌ها می‌توانند تاثیر مخربی بر ثبات مالی فرد داشته باشند و وظایف مرتبط با شغل وی را مختل کنند. در پی خرج کردن‌های بی اختیار و از دست دادن پول هنگفت ممکن است در روابط فرد استرس و اضطراب به وجود آید. با دسترسی سریع و آسان به کازینو‌ها و فراگیر شدن فروشگاه‌های آنلاین، افرادی که مستعد اعتیاد به قمار یا خرج کردن هستند، به راحتی در این گونه دام‌ها گیر می‌افتند.
-اعتیاد به رابطه‌ی سایبری (آنلاین):
معتادان به روابط سایبری یا آنلاین عمیقا درگیر یافتن و حفظ روابط آنلاین هستند و اغلب خانواده و دوستان واقعی را فراموش می‌کنند و از آن‌ها غافل می‌شوند. معمولا روابط آنلاین در چت روم یا شبکه‌های اجتماعی مختلف شکل می‌گیرد، اما می‌تواند در هر جای دیگری که فرد تعامل آنلاین دارد، رخ بدهد. اغلب افرادی که به دنبال روابط آنلاین هستند، هویت و ظاهر واقعی خود را پنهان می‌کنند. این پدیده‌ی مدرن منجر به ایجاد اصطلاح «گربه‌ماهی» شده است.
در پی تاثیری که فرد از این گونه روابط می‌گیرد، ممکن است مهارت‌های اجتماعی او محدود شده و در تعاملات حضوری، انتظارات نابه‌جا داشته باشد. اغلب اوقات این مساله منجر به ناتوانی فرد در ایجاد ارتباطات با دنیای واقعی می‌شود و به نوبه‌ی خود فرد را بیش از پیش به روابط آنلاین وابسته می‌کند.
-وسواس در جستجوی اطلاعات:
اینترنت اطلاعات و دانش فراوانی را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد. سهولت در به دست آوردن اطلاعات در بعضی افراد باعث ایجاد یک تمایل مهارنشدنی در جمع‌آوری و سازماندهی اطلاعات شده است. در برخی موارد، جستجوی اطلاعات، نمودی از تمایلات وسواسی بی‌اختیار است که فرد از قبل به آن مبتلا شده است. همچنین این نوع جستجوی بی‌اختیار می‌تواند بالقوه منجر به کاهش بهره‌وری فرد شود. بسته به شدت اعتیاد، گزینه‌های درمانی می‌تواند طیف گسترده‌ای از روش‌های مختلف رفتاردرمانی (که هدف آن تغییر رفتار در فرد و ایجاد استراتژی مقابله کردن است) تا درمان دارویی را شامل شود.
-اعتیاد به کامپیوتر یا بازی
این نوع از اعتیاد که گاهی تحت عنوان «اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری» نیز نامیده می‌شود، شامل فعالیت‌های آنلاین و آفلاین است که می‌توان با کامپیوتر انجام داد. عمر بازی‌هایی مانند سولیتر (Solitaire)، تتریس (Tetris) و مین‌روب (Minesweeper) تقریبا به قدمت گسترش استفادهی کامپیوترهاست. محققان به سرعت دریافتند که برخی بازی‌های کامپیوتری در بعضی موقعیت‌های خاص باعث مشکلات وسواس‌گونه در افراد شده‌اند. کارمندان اداره زمان زیادی را صرف انجام این بازی‌ها می‌کردند و این امر به طور قابل توجهی باعث کاهش بهره‌وری آن‌ها می‌شد. امروزه نه تنها این بازی‌های کلاسیک هنوز در دسترس هستند، بلکه هزاران بازی جدید نیز تولید شده است و وضعیت اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری کماکان رواج دارد.
علائم و نشانه ها:
در سال ۱۹۹۸، دکتر کیمبرلی یانگ «تست اعتیاد به اینترنت» را طراحی کرد که شامل یک پرسشنامه‌ی ۲۰ سوالی بود. این تست روی عده‌ای از افراد اجرا شد. سوالات از این قبیل بود:
• چند وقت یکبار متوجه می‌شوید که بیشتر از حد انتظار آنلاین مانده‌اید؟
• هر چند وقت یکبار دیگران درمورد مدت زمانی که آنلاین هستید، از شما شکایت می‌کنند؟
• هر چند وقت یک بار متوجه می‌شوید که نتوانسته‌اید پیش‌بینی کنید چه زمانی دوباره آنلاین می‌شوید؟
افرادی که تست روی آن‌ها انجام شد، می‌توانستند با یکی از این ۶ پاسخ، سوالات را جواب دهند: اصلا، به ندرت، گهگاهی، اغلب، خیلی اوغات و همیشه. هر پاسخ دارای یک مقدار عددی است که به آن اختصاص دارد. در پایان آزمون، تمام مقادیر جواب‌ها با هم جمع و یک امتیاز محاسبه می‌شود که تعیین‌کننده‌ی وجود یا شدت اعتیاد به اینترنت است.
سایر تست‌های اعتیاد به اینترنت نیز محبوبیت پیدا کرده‌اند. در سال ۲۰۰۵، دکتر دابلیو. برد در مقاله‌ای که منتشر کرد، ۸ ویژگی را نام برد که نشان‌دهنده‌ی اختلال استفاده از اینترنت هستند. اگر ۵ یا بیشتر ۵ عدد از موارد زیر در رابطه با فرد صادق باشد، وی معتاد به اینترنت است. ویژگی‌ها عبارتند از:
۱. مشغول اینترنت است (در حالی که به فعالیت آنلاین قبلی فکر می‌کند یا جلسه‌ی آنلاین بعدی را پیش‌بینی می‌کند).
۲. برای رسیدن به رضایت نیاز به استفادهی طولانی مدت از اینترنت دارد.
۳. تلاش‌های ناموفقی برای کنترل، کاهش یا توقف استفاده از اینترنت انجام داده است.
۴. بیش از آنچه در ابتدا برنامه‌ریزی کرده بود، آنلاین مانده است.
۵. هنگام تلاش برای کاهش یا توقف استفاده از اینترنت، بی‌قرار، بد خلق، افسرده یا تحریک‌پذیر است.
۶. به دلیل استفاده از اینترنت، یک رابطه‌ی مهم، شغل یا فرصت تحصیلی یا شغلی را به خطر انداخته است.
۷. به اعضای خانواده، پزشک یا دیگران دروغ گفته است تا میزان استفادهی خود از اینترنت را پنهان کند.
۸. از اینترنت به عنوان راهی برای فرار از مشکلات یا تسکین خلق و خوی ناخوشایند (مانند احساس درماندگی، گناه، اضطراب، افسردگی) استفاده می‌کند.
اثرات اعتیاد به اینترنت:
اعتیاد به اینترنت می‌تواند اثرات مضر زیادی، هم از نظر جسمی و هم از نظر عاطفی برای فرد داشته باشد. بدن‌درد، سندرم تونل کارپال، بی خوابی، مشکلات بینایی، و افزایش یا کاهش وزن تنها برخی از مشکلات فیزیکی هستند که ممکن است به علت اعتیاد به اینترنت، به آن دچار شوید. اثرات عاطفی ممکن است شامل افسردگی، عدم صداقت، اضطراب، انزوای اجتماعی، پرخاشگری و نوسانات خلقی باشد.
اعتیاد به اینترنت و بیماری روانی:
یک مطالعه‌ی تحقیقاتی در سال ۲۰۱۶ نشان داد که مبتلایان به اعتیاد به اینترنت (بر اساس تست دکتر یانگ) به طور قابل توجهی بیش از دیگران در رسیدگی به فعالیت‌های روزمره‌ی خود به مشکل می‌خورند. مسائلی از قبیل زندگی در خانه، وظایف مربوط به کار و مدرسه و توانایی معاشرت در دنیای واقعی. همچنین افراد مبتلا به این نوع اعتیاد، علائم افسردگی و اضطراب بسیاری از خود را نشان می‌دادند.
اینکه آیا کامپیوتر، تلفن همراه یا اعتیاد آنلاین علت چنین مشکلاتی برای سلامت روان است یا خود از عواقب آنهاست، هنوز محل مناقشه است. علائم ای‌دی‌اچ‌دی (کم‌توجهی-بیش‌فعالی)، درست مانند ناتوانی در برنامه‌ریزی برای آینده، مدیریت ضعیف زمان، و سطوح بالای بیماری تکانشگری توجه، در بین افرادی که اعتیاد به اینترنت دارند، رایج است. علاوه بر این، افراد معتاد بیشتر از دیگران احتمال دارد دچار نوعی اختلال همزمان شوند که نیاز به مراقبت و درمان ویژه دارد.
درمان اعتیاد به اینترنت:
هیچ درمان کارامدی برای درمان اعتیاد به اینترنت وجود ندارد. بسته به شدت اعتیاد و رفتار‌های فرد، انواع مختلف درمان، موثر خواهد بود. به عنوان مثال، اگر فردی را می‌شناسید که از سوءمصرف اینترنت رنج می‌برد، اولین قدم این است که به او هشدار بدهید و درباره‌ی رفتار‌های فرد ابراز نگرانی کنید.
همچنین ممکن است درمان اعتیاد به اینترنت، با برخی اختلالات ذهنی مانند اضطراب، افسردگی و یا حتی وسواس فکری همراه باشد. در چنین مواردی، ممکن است برای مدیریت وضعیت روانی فرد و یا کنترل افکار مزاحم مربوط به وسوسه‌ی استفاده از اینترنت، دارو تجویز شود.
برای درمان اعتیاد به اینترنت، نیازی به کنترل زندگی خود یا نزدیکان نیست. بلکه سعی کنید مطالب و تحقیقات زیادی مطالعه کنید تا روش درست درمان را پیدا کنید و در عین حال همیشه حواستان باشد که وقت را تلف نکنید و زمان معقولی خرج تحقیق کنید. توجه کنید که زمان چیز بسیار ارزشمندی است و روا نیست قربانی ابزار‌های تکنولوژیکی شود که قرار است آن‌ها در خدمت ما باشند و نه برعکس.
