نحصارطلبی از موضوعاتی است که وقتی به گوشمان می‌رسد به‌احتمالِ زیاد یاد فعالیت‌های اقتصادی و اشخاص غیرقانونی به‌خصوص در حوزۀ اقتصاد می‌افتیم.
به گزارش گرداب احتمالاً ما هرروزه در زندگیِ عادی با انواع انحصارها در حوزه‌های مختلف روبه‌رو می‌شویم، درحالی‌که از آنها آگاه نیستیم. انحصارها همیشه غیرقانونی نیستند؛ زمانی که یک سازمان یا یک تیم به‌طورِ کارآمد و خلاقانه خدمات خاص خود را بهتنهایی ارائه می‌دهد، انحصار رخ می‌دهد. انحصار انواع متفاوتی دارد ازجمله: انحصار‌های طبیعی، انحصار‌های جغرافیایی، انحصار‌های فناوری، انحصار‌های دولتی. در این مجموعه‌نوشتار، به بررسی انحصار‌های فناوری می‌پردازیم. در این پرونده، به‌طورِ اختصاصی بر روی نقشه‌های دیجیتال متمرکز خواهیم شد.
غول‌های فناوری
بر اساس گزارش کنگرۀ آمریکا، چهار شرکت آمازون، اپل، فیس‌بوک و گوگل به‌عنوان غول‌های فناوری جهان از قدرت انحصاری خود سوءاستفاده می‌کنند. این گزارش خاطرنشان می‌کند که انحصار عجیبی، که آخرین بار در عصر سرمایه‌دار‌های راه‌آهن و نفت شاهد آن بوده‌ایم، دوباره به شکل جدیدی بروز و ظهور پیدا کرده و این سبب آسیب جدی و حذف میدان رقابت برای شرکت‌های کوچک و تازه‌وارد شده است. بر اساس این گزارش، این شرکت‌ها از موقعیت‌های انحصاری و تسلط خود بر بازار جهانی سوءاستفاده کرده‌اند و قیمت‌ها، قوانینِ تجارت، جست‌وجو، تبلیغات، شبکه‌های اجتماعی و نشر را تعیین و غالباً آنها را به همه دیکته کرده‌اند. شکایت‌های متفاوتی علیه این شرکت‌ها به‌عنوان غول‌های فناوری در بازار دیجیتال مطرح شده که باعث انحصار بازار و مانع ورود سایر شرکت‌ها شده‌اند و به دنبال حق و امتیاز بیشتر نیز هستند.
در همین راستا، کنگره برای شکستن این انحصار، گسترش خلاقیت و نوآوری و باز‌شدن میدانِ رقابت برای شرکت‌های نوپا پیشنهاد تقسیم‌شدن این شرکت‌ها به چند شرکت کوچک‌تر (تغییر ساختار) را مطرح کرده است. همچنین قوانین دیگری مانند ممنوعیت فعالیت در مشاغل مشابه با مشاغل قبلی یا جلوگیری از تلاش این شرکت‌ها (آمازون، اپل، فیس‌بوک و گوگل) برای خرید سایر شرکت‌ها مطرح شده است.
نقشۀ دیجیتال
نقشه‌برداری دیجیتال نقشه‌های مجازی از دنیای فیزیکی را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
برای سرویس نقشه‌برداری، دو مجموعه مشتری وجود دارد:
۱- مشتریانی که از محصولات نقشه‌برداری برای ناوبری
۲- مشاغل تجاری که از اصول و ابزار طراحی کتاب‌خانه‌های نقشه‌برداری برای تولید نقشه‌های سفارشی استفاده می‌کنند. با گسترش دستگاه‌های هوشمند، نقشه‌برداری دیجیتال به یک منبع مهم برای کاربران و مشاغل تبدیل شده است.
داده‌های نقشه‌برداری را می‌توان به روش‌های مختلفی جمع‌آوری کرد، از جمله جمع‌آوری تصاویر از ماهواره‌ها و خیابان‌ها، ردیابی سیستم‌های موقعیت‌یابی جهانی (GPS) و جمع‌آوری داده‌های نقشه‌برداری در دامنۀ عمومی.
ارائه‌دهندگان خدمات نقشه‌برداری معمولاً هزینۀ پولی از کاربران دریافت نمی‌کنند. در عوض، آنها از طریق فروش آگهی‌های مبتنی بر مکان، یا با یارانه‌دادن به نقشه‌برداری با قرارداد‌های سازمانی یا سایر مشاغل از نقشه‌ها درآمد کسب می‌کنند. اگرچه اطلاعات مربوط به ارزش صنعت نقشه‌برداری دیجیتال به‌طورِ عمومی در دسترس نیست، اما تحلیلگران تخمین زده‌اند که Google Maps سال گذشته حدود ۲.۹۵ میلیارد دلار درآمد کسب کرده و ارزش محصولاتش به‌طورِ مستقل تا ۶۰ میلیارد دلار است.
بزرگ‌ترین نقشه‌های دیجیتال
گوگل بزرگ‌ترین ارائه‌کنندۀ نقشۀ دیجیتال است. ارائه‌دهندگان کوچک‌تر شامل HERE و TomTom و همچنین ارائه‌دهندگان منبع‌باز مانند OpenStreetMap (OSM) نیز در این بازار حضور دارند. ویز یک ارائه‌دهندۀ نقشه‌برداری فرعی بود که با تکیه بر نقشه‌های زندۀ به‌دست‌آمده از رانندگان و به‌روزرسانی‌های ممتد تولید شد و نقشه‌های قابلِ هدایت را توسعه داد که در ژوئن ۲۰۱۳ توسط گوگل خریداری شد. این تصاحب سبب افزایش قدرت گوگل شد. بعد از گوگل، اپل با Apple Maps دومین قدرت غالب در بازار نقشه‌های دیجیتال است.
گوگل و اپل محصولات نقشه‌ای خود را به‌عنوان گزینۀ پیش‌فرض در محصولات اندروید و iOS – سیستم‌های عامل توسعه‌داده‌شده توسط این دو شرکت - تنظیم می‌کنند که این امر همچنین آنها را قادر می‌سازد تا موقعیت خود را در بازار حفظ کنند و گسترش دهند.
همچنین Google Maps در حوزۀ نقشه‌برداری از زندگی و ادغام دنیای فیزیکی و مجازی فعالیت می‌کند. این برنامه اطلاعات مربوط به ما را جمع‌آوری می‌کند: مسیر‌های فیزیکی که دنبال می‌کنیم - چه با پای پیاده یا با اتومبیل - و رد‌های دیجیتالی که از خود به‌جای می‌گذاریم: عکس‌هایی که گرفته‌ایم، خرید‌هایی که انجام داده‌ایم و فعالیت‌هایی که در آنها شرکت کرده‌ایم.
انحصار نقشه‌های دیجیتال
فعالان بازار عوامل شکل‌گیری انحصار صاحبان نقشۀ دیجیتالی بزرگ و موانع شرکت‌های دیگر برای ورود به این عرصه را این‌گونه ذکر می‌کنند:
۱- ظرفیت زیاد شرکت‌های مسلط برای سرمایه‌گذاری در ایجاد پایگاه داده و فناوری نقشه‌برداری بدون نیاز به سودآوری.
ساخت یک پایگاه دادۀ نقشۀ دیجیتال به‌طورِ کلی هزینه‌بر و زمان‌بر است و نیاز به سرمایه‌گذاری قابلِ‌توجهی در فناوری‌های نقشه‌برداری و جمع‌آوری داده‌ها دارد.
به‌عنوان مثال، مدیران ویز، قبل از اینکه این شرکت به‌وسیلۀ گوگل خریداری شود، بیان کردند که Google Maps «به‌طورِ عمده» از طریق «اختلال مالی» «بازار را مختل کرده است»، یعنی «بودجه‌ای نامحدود» دارد و Google Maps را به‌صورت رایگان به کاربران می‌دهد. استارتاپ‌هایی که قصد ورود به این بازار را دارند، اما هنوز فاقد پشتوانۀ مالیِ کافی هستند و در مرحلۀ تولید محصول، توان تحمل ضرر و زیان مالی زیادی را ندارند و این ویژگی آنها را در یک وضعیت ضعف نسبی قرار می‌دهد.
۲- متصدیان غالب می‌توانند نقشۀ مربوطه و مکان مربوطه را به‌وسیلۀ روش‌های جایگزین کسب‌وکار جمع‌آوری کنند، و این داده‌ها را دوباره به نقشه برسانند.
به‌عنوان مثال، یکی از شرکت‌کنندگان در بازار اظهار داشت که گوگل «اطلاعات بی‌نظیری را که در نقشه‌برداری دیجیتال خود استفاده می‌کند از کاربران موتور جست‌وجوی غالب (چیره) و سیستم‌عامل تلفن هوشمند اندروید، جمع‌آوری می‌کند». یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در بازار اظهار داشت که موقعیت غالب گوگل در جست‌وجو و تبلیغات، مشوق مشاغل برای نظارت دقیق و حفظ دقت اطلاعات خود در سیستم‌های گوگل است که منجر به پویایی بیشتر و تلاش گستردۀ گوگل برای بهبود و حفظ کیفیت داد‌های خود از منابع متنوع می‌شود؛ در نتیجه، کیفیت Google Maps بهبود می‌یابد. شرکت‌های فاقد موقعیت همسان در جست‌وجوی وب و بازار گوشی‌های هوشمند از گوگل و اپل عقب خواهند افتاد.
در الگوریتم‌های حاصل از این داده‌ها برجسته شده است که انحصارگران اطلاعات مانند گوگل توانایی اولویت‌بندی نتایج جست‌وجوی وب را بر اساس موضوعات مختلف دارند. گوگل با ارائۀ در دسترس‌ترین بستر برای نقشه‌های دیجیتال امروز، دارای قدرت خاصی در تأثیرگذاری بر درک کاربر از فضای انسانی و جغرافیا است. این موضوع نگرانی‌ها از پیامد‌های ناشی از اعتماد مردم و تسلط گوگل به‌عنوان منبع اصلی شکل‌دادن به آگاهی و درک فضایی انسان از فضای انسانی را افزایش می‌دهد. زیرا، هر تغییری در نحوۀ نمایش گوگل از فضای انسانی روی نقشه می‌تواند تأثیر عمیقی بر دسترسی عمومی اطلاعات جغرافیایی داشته باشد.
درحالی که تمرکز اولیۀ نقشه‌برداری گوگل بر روی نقشه‌برداری برای جهان بوده است، این شرکت اکنون در حال جذب منابع انسانی در مقیاس جهانی است: جمع‌آوری داده‌های نقشه‌برداری از مردم. با استفاده از ابزار‌های نقشه‌برداری مانند «Google Map Maker» و «Report a Problem»، آنها سعی می‌کنند از مشارکت‌های جغرافیایی کاربران «on the ground» به‌عنوان راهی برای تکمیل محتوای موجود در Google Maps استفاده کنند. اکنون افراد از سراسر جهان می‌توانند برای اطمینان از دقت بالاتر، اطلاعات برنامه Google Maps را ویرایش کنند.
۳- عامل سوم توزیع برتر است؛ شرکت‌های غالب می‌توانند محصول نقشه‌برداری خود را با هزینۀ محصولات نقشه‌برداری شخص ثالث تهیه کنند. گوگل جایگاه پیش‌فرض Google Maps را در دستگاه‌های اندروید خود قرار می‌دهد، درحالی‌که اپل همین کار را با Apple Maps در دستگاه‌های iOS انجام می‌دهد. اندروید و iOS با هم ۹۹ درصد از سیستم‌عامل‌های تلفن‌های هوشمند در ایالات متحده را تشکیل می‌دهند.
فعالان بازار توضیح داده‌اند که قرارگیری پیش‌فرض Google Maps در دستگاه‌های اندرویدی، ارائه‌دهندگان نقشه‌برداری شخص ثالث را از نظر فنی نیز متضرر می‌کند. اگر یک توسعه‌دهنده هنگام تهیۀ برنامه، یک شخص ثالث ارائه‌دهندۀ نقشه را انتخاب کند، دانلود آن برنامه در اندروید شامل بارگیری ویژگی‌های برنامه و عملکرد نقشه است. بالعکس، برای توسعۀ برنامه با Google Maps، اندازۀ فایل برنامه در اندروید کاهش می‌یابد، زیرا Google Maps از قبل در دستگاه است.
۴- سرانجام، متصدیان شرکت از عدم ممنوعیت جمع‌آوری داده‌های موقعیت مکانی بهره‌مند شدند - مزیتی که امروزه استارتاپ‌ها با تصویب محدودیت‌های دادۀ جدیدی که توسعۀ فناوری نقشه‌برداری دیجیتال را محدود می‌کنند، از آن محروم هستند. قابلِ‌توجه است که بسیاری از این قوانین به دنبال خشم عمومی ناشی از Google Street View به وجود آمد. سرویس Street View گوگل بخشی از سرویس نقشۀ گوگل است که در آن می‌توانید نمای واقعی خیابان‌ها را مشاهده کنید. تصاویر مربوط به این خیابان‌ها توسط خودرو‌هایی که توسط خود گوگل مجهز شده و قابلیت تصویربرداری از خیابان‌ها را دارند گرفته می‌شود.
در ماه مه سال ۲۰۱۰، در پی به‌جریان‌افتادن یک پروندۀ حقوقی، گوگل اعتراف کرد که خودرو‌های این شرکت که برای تصویربرداری از خیابان‌ها استفاده می‌شدند، «به‌صورت تصادفی» حدود ۶۰۰ گیگابایت اطلاعات خصوصی را از طریق شبکه‌های وای‌فای باز در سطح شهر در بیش از ۳۰ کشور دنیا گردآوری کرده‌اند. سرانجام پس از ۱۰ سال، گوگل در جولای ۲۰۱۹ حاضر به پرداخت ۱۳ میلیون دلار غرامت و امحاء اطلاعات مذکور شد که طولانی‌شدن محاکمه، نابودکردن اطلاعات را عملاً بی‌معنا کرد.
تا زمان اجرای قوانین محدودسازی، گوگل بیشتر کرۀ زمین را نقشه‌برداری کرده بود. اخیراً، این شرکت نگاهی اجمالی به چگونگی ساخت برنامۀ Google Maps با استفاده از ترکیبی از فناوری (ماشین‌نمای خیابان گوگل)، توسعه (خرید راه‌اندازی تصاویر ماهواره‌ای Skybox) و الگوریتم‌ها (دیدرایانه، فتوگرامتری، نقشه‌برداری) کرده است.
درحالی‌که تمرکز اولیۀ این شرکت بر مراکز جمعیتی جهان بوده است (در سال ۲۰۰۶، گوگل از تصاویر ماهواره‌ای با وضوح بالا برای ترسیم ۳۷ درصد از جمعیت جهان استفاده کرده بود، در سال ۲۰۱۲ این حجم به ۷۵ درصد رسیده بود)، دامنۀ آنها فراتر از سکونتگاه‌های انسانی گسترش یافته است. در ویژگی Google Street View، کاربران اکنون می‌توانند پنگوئن‌ها را در قطب جنوب، گردشگران را در ماچو پیچو و اردوگاه‌های پایۀ هیمالیا را هم مشاهده کنند.
در کنار گوگل و اندروید، به جز پایگاه دادۀ مستقل نقشه‌برداری اپل، اخیراً هیچ شرکت جدیدی به ارائۀ محصول جدید حول داده‌های نقشه‌برداری در بازار سیستم‌عامل iOS نپرداخته است. به همین ترتیب، لیست ارائه‌دهندگان برجسته خدمات نقشه‌برداری از سال ۲۰۱۳ بدون تغییر بوده است.
دنیای بعد از نقشه‌های دیجیتال
اما اینکه چرا گوگل به دنبال ایجاد انحصار در نقشۀ دیجیتال است شاید به‌خاطر خود نقشه‌ها نباشد، بلکه گوگل با استفاده از اطلاعات جامع و گسترده‌ای که از این نقشه‌ها به دست می‌آورد به‌عنوان ابزار و وسیله‌ای برای محصولات آینده خود استفاده می‌کند، شاید خودرو‌های هوشمند یا هواپیما‌های بدون سرنشین. نقشه‌های گوگل به‌عنوان چارچوب دیجیتالی که این فناوری‌های نوپا در آن فعالیت می‌کنند، عمل می‌کند و بنیادی برای گوگل است که می‌خواهد تحرک افراد، کالا‌ها و حتی ایده‌ها را متحول کند. گوگل با استفاده از اطلاعاتی که از سبک زندگی مردمان جهان کسب می‌کند، می‌تواند نحوۀ عملکرد ما را درک کرده و ترکیبی تازه از سبک زندگی در این جهان به افراد ارائه دهد.
با اتصال محتوای هندسی پایگاه داده‌های Google Maps به ردیابی‌های دیجیتالی که این برنامه جمع‌آوری می‌کند، گوگل می‌تواند به فضا معنی داده و آن را به مکان تبدیل کند. درحالی‌که هدف اعلام‌شدۀ گوگل این است که «اطلاعات جهان را سازماندهی کرده و آنها را در سطح جهانی قابل‌دسترسی و استفاده قرار دهد»، اما تلاش آن در Google Maps به شما این امکان را می‌دهد تا اطلاعات جهان را سازماندهی کرده و حتی آنها را شخصی‌سازی کنید.
بنابراین می‌توان ادعا کرد که چشم‌انداز گوگل برای نقشۀ خود فراتر از دید سنتی است. نقشه نه‌تن‌ها به‌عنوان ابزاری برای شناختن فضا عمل می‌کند، بلکه همچنین به‌عنوان چارچوبی برای تقویت زندگی انسان و فعالیت‌های روزمرۀ وی است. با تلفیق قدرت نقشه‌برداری با وضوح بالا، ردیابی‌های دیجیتالی انسان و ماشین‌های هوشمند، گوگل توانایی ایجاد انقلابی در زیربنای سبک زندگی مدرن را دارد: ارتباطات، تحرک (پویایی)، مصرف و تولید.
نقشه‌برداری توسط ماشین‌ها دیگر به‌سادگی به وظیفۀ قدیمی «شما اینجا هستید» نمی‌پردازد، بلکه به دنبال درک این است که شما چه کسی هستید و باید به کجا بروید. به عصر نقشۀ ماشین خوش آمدید.
جمع‌بندی
نقشه‌های دیجیتال یکی از ابزار‌های کاربردی در دنیای مدرن و موبایل‌های هوشمند است که به جز استفادۀ روزمره و عمومی، در مشاغل تخصصی نیز کاربرد دارد. این حوزه از بازار دیجیتال نیز از دست قدرتمند بازو‌های اصلی دیجیتال دنیا، به‌خصوص گوگل، دور نمانده است و تقریباً می‌توان گوگل و اپل را بزرگ‌ترین قدرت‌های نقشۀ دیجیتال جهان قلمداد کرد که به‌خاطر منابع اطلاعاتی، مالی، و دراختیارداشتن انحصار در بازار سیستم‌های عامل موبایل، هیچ شرکتی امکان ورود و رقابت با آن را ندارد. ولی موضوع اصلی این است که Google Maps تنها ابزاری برای گوگل است تا بتواند به اهداف بزرگ‌تر خود، که کنترل سبک زندگی و حتی ساخت دنیای جدید است، برسد.
