انحصارطلبی از موضوعاتی است که وقتی به گوشمان می‌رسد به‌احتمالِ زیاد یاد فعالیت‌های اقتصادی و اشخاص غیرقانونی به‌خصوص در حوزۀ اقتصاد می‌افتیم.
به گزارش گرداب، اما احتمالاً ما هرروزه در زندگیِ عادی با انواع انحصار‌ها در حوزه‌های مختلف روبه‌رو می‌شویم، درحالی‌که از آن‌ها آگاه نیستیم. انحصار‌ها همیشه غیرقانونی نیستند؛ زمانی که یک سازمان یا یک تیم به‌طورِ کارآمد و خلاقانه خدمات خاص خود را به‌تن‌هایی ارائه می‌دهد، انحصار رخ می‌دهد. انحصار انواع متفاوتی دارد ازجمله: انحصار‌های طبیعی، انحصار‌های جغرافیایی، انحصار‌های فناوری، انحصار‌های دولتی. در این مجموعه‌نوشتار، به بررسی انحصار‌های فناوری می‌پردازیم. در این پرونده، به‌طورِ اختصاصی بر روی مرورگر‌های وب متمرکز خواهیم شد.
غول‌های فناوری
بر اساس گزارش کنگرۀ آمریکا، چهار شرکت آمازون، اپل، فیسبوک و گوگل بهعنوان غول‌های فناوری جهان از قدرت انحصاری خود سوءاستفاده می‌کنند. این گزارش خاطرنشان می‌کند که انحصار عجیبی، که آخرین بار در عصر سرمایه‌دار‌های راه‌آهن و نفت شاهد آن بوده‌ایم، دوباره به شکل جدیدی بروز و ظهور پیدا کرده و این سبب آسیب جدی و حذف میدان رقابت برای شرکت‌های کوچک و تازه‌وارد شده است.
بر اساس این گزارش، این شرکت‌ها از موقعیت‌های انحصاری و تسلط خود بر بازار جهانی سوءاستفاده کرده‌اند و قیمت‌ها، قوانینِ تجارت، جست‌وجو، تبلیغات، شبکه‌های اجتماعی و نشر را تعیین و غالباً آن‌ها را به همه دیکته کرده‌اند. شکایت‌های متفاوتی علیه این شرکت‌ها بهعنوان غول‌های فناوری در بازار دیجیتال مطرح شده که باعث انحصار بازار و مانع ورود سایر شرکت‌ها شده‌اند و به دنبال حق و امتیاز بیشتر نیز هستند.
در همین راستا، کنگره برای شکستن این انحصار، گسترش خلاقیت و نوآوری و باز‌شدن میدانِ رقابت برای شرکت‌های نوپا پیشنهاد تقسیم‌شدن این شرکت‌ها به چند شرکت کوچک‌تر (تغییر ساختار) را مطرح کرده است. هم‌چنین قوانین دیگری مانند ممنوعیت فعالیت در مشاغل مشابه با مشاغل قبلی یا جلوگیری از تلاش این شرکت‌ها (آمازون، اپل، فیسبوک و گوگل) برای خرید سایر شرکت‌ها مطرح شده است.
مرورگر‌های وب
مرورگر وب نرم‌افزاری است که صفحات را از اینترنت بازیابی می‌کند و نمایش می‌دهد. افراد اغلب از مرورگر‌ها برای گشتن در وب‌سایت‌ها و گذراندن وقت و جست‌وجو در آن‌ها استفاده می‌کنند. بیشتر فعالیت‌های آنلاین، اعم از تلفن همراه یا صفحۀ تلویزیون، از طریق مرورگر‌ها امکان‌پذیر است.
پشت هر مرورگری یک «موتور مرورگر» وجود دارد که بهعنوان موتور طرح‌بندی یا موتور رندر نیز شناخته می‌شود. موتور مرورگر مرکز اصلی نرم‌افزار یک مرورگر وب است که محتوای میزبانی‌شده در سرور‌های وب را به یک تصویر گرافیکی تبدیل می‌کند تا افراد بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. اجزای غیر موتور مرورگر معمولاً شامل منوها، نوارابزار‌ها و سایر ویژگی‌های کاربری است که به صورت لایه‌لایه در بعد از موتور قرار دارند.
مرورگر‌ها باید استاندارد‌های لازم و اصولی را دارا باشند تا اطمینان حاصل شود که هر کسی می‌تواند به درستی از ویژگی‌های یک وب‌سایت در هر مرورگری استفاده کند. بهعنوان مثال، استاندارد‌هایی مانند CSS و XML به شما اطمینان می‌دهند که عملکرد یک وب‌سایت در هر مرورگری یکسان است.
درآمد مرورگر‌ها
فروشندگان مرورگر معمولاً از طریق حق امتیاز جست‌وجو از دسترسی‌هایی که به کاربران خود می‌دهند، کسب درآمد می‌کنند. بهعنوان مثال، هر زمان که کسی درخواست جست‌وجو را در نوار جست‌وجو در فایرفاکس تایپ می‌کند، گوگل این اقدام را ثبت و شرکت موزیلا حق امتیاز دریافت می‌کند. مرورگر‌ها هم‌چنین از تبلیغات و آگهی‌ها نیز درآمد دارند.
بزرگ‌ترین مرورگر‌ها
بازار مرورگر بسیار متمرکز است. مرورگر گوگل کروم و سافاری اپل تقریباً ۸۰ درصد از بازار مرورگر‌ها را کنترل می‌کنند. از اوت ۲۰۲۰، کروم با ۵۸.۶ درصد از سهم بازار، رهبر بازار مرورگر‌های دسکتاپ ایالات متحده است و بعد از آن سافاری (۱۵.۸ درصد)، اج (۸.۷۶ درصد)، فایرفاکس (۷.۶ درصد)، و اینترنت اکسپلور (۵.۳۶ درصد)، قرار دارند.
در دستگاه‌های تلفن همراه، سافاری (۵۵.۵ درصد) و کروم (۳۷.۴ درصد) از رقبای خود از جمله اینترنت سامسونگ (۵.۰۱ درصد)، فایرفاکس (۰.۷۷ درصد) و اُپرا (۰.۴۴ درصد) پیشی گرفته‌اند.
علاوه بر این، بازار مرورگر به ترتیب در سه موتور مرورگر، Gecko، WebKit و Blink متمرکز شده است که به ترتیب در فایرفاکس، سافاری اپل و گوگل کروم استفاده می‌شوند.
دردست‌داشتن بازار مرورگر‌ها توسط گوگل فراتر از کروم است. گوگل پایگاه کد استفاده‌شده برای ساخت مرورگر کروم را به عنوان پروژۀ منبع آزاد Chromium منتشر می‌کند. Chromium در موارد زیر استفاده می‌شود: مرورگر مایکروسافت اج، مرورگر آمازون سیلک، اپرا و سایر مرورگر‌هایی که غالباً به آن‌ها «مبتنی بر کروم» گفته می‌شود. به همین ترتیب، اپل قدرت خود را با این دستورالعمل که همه برنامه‌های مرورگر در آیفون از موتور مرورگر اپل، WebKit استفاده می‌کنند، گسترش می‌دهد.
رقابت مرورگر‌ها
رقابت مرورگر‌ها منجر به ایجاد یک بازار فرعیِ افزونۀ (اضافه) مرورگر شده است. یک افزونۀ مرورگر ویژگی‌های دیگری را به مرورگر وب، شامل تغییرات رابط کاربر و مسدودکردن تبلیغات، اضافه می‌کند. آن‌ها هم‌چنین می‌توانند سفارشی‌سازی طاقچۀ مرورگر و آزمایش قابلیت‌های جدید را قبل از اینکه در قابلیت اصلی مرورگر اجرا شود، فراهم کنند. ازجمله افزونه‌های محبوب می‌توان به مسدودکننده‌های تبلیغات، LastPass و Grammarly اشاره کرد.
رقابت در این بازار برای ارتقا نوآوری در اینترنت مهم است. یکی از فعالان بازار توضیح می‌دهد:
«موتور‌های مرورگر رقیب از جهات مختلف، از جمله ارائۀ سریع‌تر، قابلیت اطمینان بیشتر و تعدادی پیشرفت فنی دیگر، یکدیگر را برای نوآوری در عملکرد تحت فشار قرار می‌دهند. این رقابت از نظر کیفی متفاوت از رقابت فقط بر سر محصول مرورگر است.»
تنوع مرورگر هم‌چنین برای اطمینان از حصول اینترنت باز مهم است و خطر ایجاد سایت‌های بهینه‌شده برای موتور پیشرو را برخلاف استاندارد‌های وب، از توسعه‌دهندگان وب کاهش می‌دهد. علاوه بر این، درحالی‌که توسعه‌دهندگان بر روی پیشرفت فناوری موتور مرورگر متمرکز هستند، فناوری‌هایی را ایجاد می‌کنند که می‌تواند اکوسیستم کلی اینترنت را بهبود بخشد. بهعنوان مثال، Rust یک زبان برنامه‌نویسی است که مهندسان موزیلا آن را هنگام نوشتن فناوری طرح سروو برای موتور‌های مرورگر توسعه دادند.
توسعه‌دهندگان امروزه از Rust برای برنامه‌های دیگر از جمله بازی، سیستم‌عامل و سایر برنامه‌های نرم‌افزاری جدید استفاده می‌کنند. یک نگرانی عمومی وجود دارد که بدون رقابت پرجنب‌وجوش، این شکل از نوآوری متضرر خواهد شد و باعث کم‌رنگ شدن توسعۀ فناوری جدید موتور مرورگر می‌شود.
جنگ مرورگر‌ها
جنگ مرورگر‌ها در واقع رقابت برای تسلط بر سهم استفاده از مرورگر‌های وب است. «اولین جنگ مرورگر» در اواخر دهۀ ۱۹۹۰ بین اینترنت اکسپلور مایکروسافت در برابر Navigator Netscape اتفاق افتاد. جنگ مرورگر‌ها با کاهش سهم بازار اینترنت اکسپلورر و محبوبیت مرورگر‌های دیگر از جمله فایرفاکس، گوگل کروم، سافاری و اپرا ادامه یافت.
مرورگر‌ها از طریق تنظیمات پیش‌فرض از سلطه و انحصار خود محافظت می‌کنند که مانعی برای ورود رقیب ایجاد می‌کند. پیش‌فرض‌ها هم در بازار دسکتاپ و هم در موبایل وجود دارد. اگرچه کاربران می‌توانند چند مرورگر مختلف را برای دسکتاپ کامپیوتر‌ها راحت‌تر از دستگاه‌های تلفن همراه تنظیم کنند، «تنظیمات می‌توانند بر ماندگاری در طول زمان تأثیر بگذارند»، مانند زمانی که به‌روزرسانی نرم‌افزار مورد علاقۀ کاربران را لغو کرده و آن‌ها را ملزم به انجام «اقدامات پیچیده برای بازگرداندن انتخاب مرورگر خود می‌کنند». در برخی موارد، مصرف‌کنندگان قادر به حذف مرورگرِ از قبل دانلودشده نیستند. بهعنوان مثال، در دستگاه‌های iOS اپل و Oculus فیسبوک، کاربران نمی‌توانند مرورگرِ از قبل دانلودشده را حذف کنند. برخی از برنامه‌های محبوب تلفن همراه می‌توانند پیوند‌های صفحهۀ وب را به یک مرورگر از پیش تعیین‌شده وصل کنند، مانند برنامۀ Apple Mail (Safari) و ابزارک جست‌وجو در دستگاه Android (Chrome).
جمع‌بندی
مرورگر وب نرم‌افزاری است که صفحات را از اینترنت بازیابی می‌کند و نمایش می‌دهد. بازار مرورگر بسیار متمرکز است. مرورگر گوگل کروم و سافاری اپل تقریباً ۸۰ درصد از بازار مرورگر‌ها را کنترل می‌کنند. مرورگر‌ها از طریق تنظیمات پیش‌فرض از سلطه و انحصار خود محافظت می‌کنند که مانعی برای ورود رقیب ایجاد می‌کند. پیش‌فرض‌ها هم در بازار دسکتاپ و هم در موبایل وجود دارد. یک نگرانی جدی این است که بدون رقابت پُرجنب‌و‌جوش، این شکل از نوآوری متضرر خواهد شد، و باعث دل‌سرد‌شدن از توسعۀ فناوری جدید موتور مرورگر می‌شود.
_____________________________
منبع:
https://bizfluent.com/list-5972946-types-monopolies-economics.html
https://www.nytimes.com/2020/10/06/technology/congress-big-tech-monopoly-power.html
Investigation of competition in digital markets. (2020). Subcommittee on antitrust, commercial and administrative law.
https://www.w3.org/standards/
U.S. Browser Market Share, STATCOUNTER https://gs.statcounter.com/browser-market-share/all/united-states-of-america
U.S. Desktop Market Share, STATCOUNTER https://gs.statcounter.com/browser-market-share/desktop/united-states-ofamerica
U.S. Mobile Market Share, STATCOUNTER, https://gs.statcounter.com/browser-market-share/mobile/united-states-ofamerica
THE CHROMIUM PROJECTS, https://www.chromium.org/.
https://www.digitaltrends.com/computing/best-google-chrome-extensions/
Rust language, MOZILLA RESEARCH, https://research.mozilla.org/rust/
Investigation of competition in digital markets. (2020). Subcommittee on antitrust, commercial and administrative law.
Swartz, Jon; Writer, Chronicle Staff (1997-10-02). "Microsoft Pulls Prank / Company takes browser war to Netscape's lawn". SFGate. Retrieved 2019-01-12.
Investigation of competition in digital markets. (2020). Subcommittee on antitrust, commercial and administrative law.
