حضور فضای مجازی و ابزار دیجیتال در زندگی خانواده‌های امروزی امری انکارناپذیر است. این حضور تا حدی پیش رفته است که به صورت همزمان همه‌ی اعضای خانواده، از کم‌سن‌ترین تا مسن‌ترین افراد را در بر گرفته است.
به گزارش گرداب، پیش‌تر که ابزار دیجیتال در کامپیوتر‌های خانگی بزرگ جثه خلاصه می‌شدند، سن آشنایی و استفاده از این ابزار بالاتر بود و میزان استفاده نیز نسبت به استفاده‌ی روزمره از گوشی‌های موبایل هوشمند امروزی بسیار کم‌تر بود. امروزه، اما با پرتابل شدن ابزار‌ها و دسترسی عمومی به آنها، کودکان از سنین بسیار پایین با این ابزار آشنا شده و حتی طرز استفاده از آنها را خیلی زود یاد می‌گیرند. اضافه شدن دسترسی به فضای مجازی از طریق این ابزار‌های دیجیتال نیز خطر استفاده از آنها را برای کودکان افزایش می‌دهد. کودکان همانند دنیای واقعی، در دنیای مجازی هم به کنترل و مراقبت نیاز دارند. در این میان نکته‌ی مهم، فرهنگ و علم استفاده از این فضا و ابزار است که می‌تواند ما را برای مقابله با خطرات حضور یک عضو جدید در خانواده یاری کند. در این نوشتار صرفا راه‌کار‌هایی را طرح می‌کنیم که خانواده‌ها به کمک آنها می‌توانند استفاده‌ی کودکان از فضای مجازی را ایمن و به دور از خطرات احتمالی مدیریت کنند.
۱. با کودکان گفتگو کنید.
برای آشنا کردن کودکان با خطرات احتمالی اینترنت لازم است که با آنها گفتگو شود. باید به کودکان توضیح داده شود که چرا والدین به دنبال مراقبت از آنها در فضای مجازی هستند. باید مطالب راصادقانه با آنها درمیان بگذاریم و خطرات موجود را در حد درکشان به آنها گوشزد کنیم. مثال‌های عینی از دنیای واقعی و نمونه‌سازی برای خطرات ممکن در فضای مجازی می‌تواند آنها را در رعایت قوانین مربوط به استفاده از فضای مجازی در خانواده همراه کند. برای مثال، می‌توان گفت که برخی رفتار‌ها در فضای مجازی مثل عبور از خیابان در فضای حقیقی است و باید برای مراقبت از خود برخی قوانین را رعایت کنیم.
این گفتگو‌ها بهتر است با آموزش همراه باشد. کودک باید بداند که اطلاعات شخصی و مهم را در فضای مجازی با هرکسی و به هرشکلی به اشتراک نگذارد. درمورد اهمیت پاسخ ندادن به هرکسی و ارتباط برقرار نکردن با هرکسی در فضای مجازی باید آموزش داده شود و حتی آموزش‌های فنی‌تر مثل کلیک نکردن روی هر لینکی که برای کودک ارسال می‌شود، احتمال ویروسی بودن فایل‌هایی که از طرف افراد نامعتمد ارسال می‌شود و جلوگیری از دسترسی به محتوای داخل دستگاه مورد استفاده توسط سایت‌ها یا اپلیکیشن‌ها، می‌تواند نمونه‌های خوبی از آموزش‌ها و راهکار‌های مهم برای حفاظت از کودکان در فضای مجازی باشد.
۲. ابزار‌های دیجیتال را برای کودکان امن کنید.
کودکان در سنین پایین اغلب از گوشی‌های هوشمند والدین برای بازی یا هرگونه دسترسی به فضای مجازی استفاده می‌کنند. کارشناسان در گزارش‌های خود ابراز می‌کنند که مواجهه‌ی کودکان با تبلیغات نامناسب و محتوای فراتر از سن کودک، بیشتر در زمان استفاده از گوشی والدین اتفاق می‌افتد. به ویژه که در بسیاری از بازی‌های آنلاین امکان برقراری ارتباط و گفتگو با بازی‌کنندگان وجود دارد و در چنین مواردی خطر احتمالی ارتباط با افراد سوءاستفاده‌گر کودک را تهدید می‌کند. کودکان معمولا ذهن بسیار کنجکاوی دارند و اگر در ابزار‌های دیجیتالی که در دسترس آنها قرار می‌دهیم، فضای ناامنی برای آنها وجود داشته باشد، ممکن است تحریک حس کنجکاوی کودک خطراتی را به دنبال داشته باشد. بنابراین، یکی از مهم‌ترین وظایف والدین در مورد استفاده‌ی کودکان از ابزار دیجیتال و فضای مجازی، امن کردن این موارد برای کودکان است.
۳. ابزار کنترلی خود را داشته باشید.
یکی از روش‌های اطمینان از ایمنی کودکان در فضای مجازی، داشتن امکان کنترلی بر روی ابزار مورد استفاده‌ی آنها است. برخی از ابزار‌ها به صورت پیش‌فرض چنین امکان کنترلی را دارند که والدین هنگام تهیه می‌توانند به آن توجه کنند. در غیر این صورت، برنامه‌های مختلفی برای این منظور وجود دارد که با بررسی آنها می‌توان مناسب‌ترینی گزینه را انتخاب کرد و بر روی دستگاه کودک نصب کرد. در این راهکار با محدود کردن استفاده‌ی کودک از امکانات ابزار دیجیتالی و البته با اطلاع از نحوه‌ی استفاده‌ی کودک از این ابزار، می‌توان محیط استفاده‌ی کودک از فضای مجازی را امن کرد.
۴. برای استفاده از ابزار‌های دیجیتالی قانون داشته باشید.
یکی از راهکار‌ها برای مدیریت استفاده‌ی کودکان از فضای مجازی، داشتن قوانین و برنامه برای استفاده از ابزار دیجیتال و فضای مجازی است. باید زمان، مقدار و نحوه‌ی استفاده از ابزار‌های دیجیتال و حتی زمان‌های مجاز برای اتصال به شبکه‌ی اینترنت را در گفتگو با کودک مشخص کرد. برای مثال، می‌توان اجازه داد که در ساعاتی از روز برنامه‌های آموزشی مورد استفاده قرار بگیرند و یا تنها بعد از انجام تکالیف اجازه‌ی استفاده از شبکه‌های مجازی ایمن و بازی‌ها به کودک داده شود. محدودیت در مدت زمان استفاده نیز بسیار مهم است تا هم از اعتیاد کودک به فضای مجازی جلوگیری شود و هم از آسیب‌های استفاده‌ی طولانی مدت کاسته شود.
حتی می‌توان وبسایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی ایمن را مشخص کرد تا کودک فقط از آنها استفاده کند. برخی از وبسایت‌ها قوانین محکم‌تری دارند و احتمال وجود محتوای نامناسب در آنها خیلی کم است و قانون استفاده از آنها می‌تواند یکی از قوانین وضع‌شده در خانواده برای حضور کودک در فضای مجازی باشد.
۵. منابع ایمن را به آنها معرفی کنید.
ممکن است کودکان در مقابل قوانین والدین و مراقبت‌های آنها احساس محدودیت کنند و به خاطر رشد مستمری که دارند، به قوانین پاسخ منفی دهند. در این برهه لازم است که منابع ایمن در اختیار کودکان قرار بگیرد. این منابع را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: اول، منابعی که برای کاربران کودک مناسب است و می‌توانند با خیال راحت و بدون ترس از خطرات فضای مجازی از آنها استفاده کنند و دوم، منابعی که کودکان می‌توانند برای کمک گرفتن درمورد خطرات و مشکلات فضای مجازی به آن مراجعه کنند.
یک نمونه از این منابع خود والدین هستند که همیشه باید پاسخگوی سوالات کودکان باشند و در هرزمان که کودکان با قوانین استفاده از فضای مجازی مشکل داشتند، به کمک گفتگو و پاسخ دادن به سوالات کودک او را راضی کنند. نمونه‌ی دیگر از منابع، افراد مورد اعتماد مثل معلم و خویشاوندان آگاه به فضای مجازی هستند که کودک در صورت دسترسی نداشتن به والدین از آنها کمک بگیرد. نمونه‌ی آخر نیز سایت‌ها و منابعی در فضای مجازی هستند که می‌توانند با توضیح و آموزش، کودک را با خطرات فضای مجازی و روش استفاده از آن آشنا کنند.
۶. به رده‌بندی سنی محتوا‌ها توجه کنید.
فضای مجازی در هرصورت و قالبی که باشد، ما را با محتوا روبه‌رو می‌کند. تنوع در شکل و قالب محتوا، نکته‌ی مهم در مورد استفاده‌ی کودکان از فضای مجازی و ابزار‌های دیجیتال این است و درست به همین دلیل است که والدین باید به رده‌بندی سنی محتوای مورد استفاده‌ی کودک توجه کنند. برای مثال، بیشتر وقت کودکان در استفاده از ابزار‌های دیجیتال به بازی کردن و به ویژه بازی‌های آنلاین می‌گذرد. والدین باید توجه داشته باشند که بازی مدنظر برای رده‌ی سنی کودک مناسب باشد. علاوه بر آسیب‌هایی که خود بازی نامناسب می‌تواند در پی داشته باشد، افراد حاضر در بازی‌های آنلاینی که برای سنین بالاتر هستند نیز می‌توانند جزو خطر‌های فضای مجازی برای کودکان باشند.
۷. اعتیاد کودک به فضای مجازی را درمان کنید.
در هر صورت ممکن است که کودک در پی استفاده‌ی بیش از حد به فضای مجازی اعتیاد پیدا کند. این اعتیاد می‌تواند آسیب‌های زیادی برای کودک به دنبال داشته باشد. بسیاری از کودکان در این مرحله از خواب و غذای خود می‌زنند تا وقت بیشتری را به بازی رایانه‌ای اختصاص دهند یا در فضای مجازی بگذرانند. در چنین مواردی لازم است که والدین به فکر کنترل و درمان اعتیاد کودک به فضای مجازی باشند.
تعیین زمان برای استفاده از ابزار‌های دیجیتال یکی از راهکار‌های کنترل اعتیاد کودکان به فضای مجازی است. در کنار آن، تعیین پاداش و تنبیه می‌تواند راهکار مناسبی باشد. باید کودک را با در نظر گرفتن پاداش به فعالیت‌های فیزیکی و اجتماعی تشویق کرد. همچنین باید سرگرمی‌هایی خارج از فضای مجازی برای کودک تدارک دید. ضمنا با تعیین هدف برای استفاده از فضای مجازی توسط کودکان، مثل آموزش یک مهارت، می‌توان میزان این استفاده را کنترل کرد؛ و در نهایت، باید با افزایش تعاملات اجتماعی و خانوادگی، لذت حضور در محیط واقعی را بیشتر از فضای مجازی به کودک معرفی کرد.
۸. در انتها، کودکان را همراهی کنید.
یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها برای کنترل حضور کودکان در فضای مجازی، همراهی با آنها است. لازم است که برای پیش‌برد همه‌ی راهکار‌های عنوان‌شده حس همراهی و هم‌گامی والدین با کودکان ایجاد شود. والدین باید گاهی با کودکان خود بازی کنند، با آنها فیلم و عکس ببینند و سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی مناسب را باهم مرور کنند. این نوع از همراهی هم به کودک اطمینان می‌دهد که والدین محتوای ارزشمندی را در اختیار آنها گذاشته‌اند، و هم باعث می‌شود که گفتگو و تعامل بین کودک و والدین اتفاق بیفتد تا آنها همه مسائلی را که پیش می‌آید با والدین در میان بگذارند. این مساله می‌تواند به صورت اساسی در تربیت کودکان موثر واقع شود.
