آمارها نشان میدهد که در سال ۲۰۲۰ حدود ۵۴ هزار نفر از کاربران تلفنهای همراه هوشمند، مورد حمله بدافزارهای stalkerware (استاکرافزار) قرار گرفتهاند. این ۵۴ هزار نفر تنها افرادی هستند که از سیستم امنیت کسپرسکی (kaspersky) استفاده میکنند.
به گزارش گرداب، بسیاری از قربانیان، آنتی ویروسهای دیگری دارند یا اصلا از آنتی ویروس استفاده نمیکنند؛ بنابراین آمارهای جهانی میتواند بسیار بیشتر از ۵۴ هزار نفر باشد. بررسیهای جغرافیایی نیز نشان داده است که مردم روسیه، برزیل و آمریکا بیش از مردم سایر کشورها مورد حمله بدافزارهای stalkerware قرار گرفتهاند.
این آمارها اهمیت شناخت استاکرافزارها را مشخص میکند. در این مقاله قصد داریم این بدافزارها و حملات و آسیبهایی که به کاربران وارد میکنند را به صورت کامل مورد نقد و بررسی قرار دهیم. همچنین راهکارهایی برای مقابله با این حملات ارائه خواهیم داد.
بدافزارهای stalkerware چه هستند؟
تکنولوژی مزیتهای بسیاری برای بشر به همراه داشته است. برقراری ارتباط از راه دور، یکی از مهمترین مزیتهای تکنولوژی به شمار میرود. البته این موضوع بُعد تاریکی نیز دارد! برخی از نرمافزارها میتوانند اطلاعاتمان را بدون رضایت خودمان در اختیار افراد سودجو قرار دهند. در بسیاری از موارد، شخص قربانی حتی متوجه نمیشود که مورد حمله قرار گرفته است. به همین دلیل اقدامی برای محافظت از دستگاه و حریم شخصی خود انجام نمیدهد. شخص سوء استفادهگر نیز تا هر زمان که بخواهد، میتواند به اطلاعات او دسترسی داشته باشد.
متاسفانه هر فردی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، به این بدافزارها نیز دسترسی دارد. اما اثرات آنها فقط به دنیای مجازی محدود نمیشود و ممکن است حریم شخصی افراد در فضای فیزیکی نیز مورد تجاوز قرار بگیرد. در واقع میتوان گفت Stalkerwareها نرمافزارهایی هستند که فقط برای جاسوسی طراحی شدهاند. این ابزارها توسط شخص ثانی روی سیستم کاربر نفوذ کرده و بر روی تمامی فعالیتهای آنلاین کاربر نظارت میکنند. عمدهترین مصارف این برنامهها توسط والدین، زوجهای جوان، رئیس شرکتها و حتی افرادی است که نسبت به فرد مشخصی احساس رقابت میکنند. طی سالهای اخیر ستارههای هنری مشهوری نیز قربانی این بدافزارها شدهاند.
بدافزارهای stalkerware چگونه کار میکنند؟
همانطور که گفته شد، این بدافزارها به گونهای که قربانی متوجه نشود، به تلفن همراه یا سیستم او دسترسی پیدا میکنند. زمانی که این بدافزار روی دستگاه نصب میشود، هیچ آیکونی در صفحه نمایش نخواهد داشت؛ بنابراین تا زمانی که بدون چک کردن تنظیمات و دسترسیها از تلفن همراه خود استفاده میکنید، متوجه وجود آنها نخواهید شد.
برخی از سیستمهای امنیتی و آنتی ویروسها اقدامات مختلفی برای مبارزه با بدافزارهای stalkerware انجام میدهند. مثلا کسپرسکی در تلاش است که قابلیتی جدید به آنتی ویروسهای خود اضافه کند تا زمانی که stalkerware روی دستگاه کاربر نصب شد، برای کاربر نوتیفیکیشن ارسال کند.
آیا بدافزارهای stalkerware قانونی هستند؟
برخی از انواع این برنامهها توسط شرکتهای مختلف فروخته میشوند. این برنامهها برای ردیابی کودکان یا ردیابی کارمندان سازمانها مورد استفاده قرار میگیرند. اما به طور کلی نصب و استفاده از هر برنامهای که بدون اجازه کاربر، اطلاعات او را در اختیار دیگران قرار دهد، ممنوع است.
قوانین مقابله با این بدافزارها در کشورهای مختلف متفاوت است. اما در هر حال تمام کشورها در تلاشند تا مشکل عدم امنیتی که به دلیل وجود بدافزارهای stalkerwareها ایجاد شده است را برطرف کنند. به عنوان مثال در سال ۲۰۲۰ در فرانسه، محدودیتهای شدیدی برای منع نظارت پنهانی در نظر گرفته شد. اگر کسی به موقعیت مکانی شخصی بدون رضایت او دسترسی پیدا کند، به یک سال حبس و پرداخت ۴۵ هزار یورو جریمه محکوم میشود. اگر چنین کاری توسط زن و شوهرها انجام شود، این مجازات به دو سال حبس و ۶۰ هزار یورو جریمه افزایش پیدا میکند.
ارتباط stalkerwareها با خشونت سایبری
سازمان مرتبط با برابری جنسیتی در اروپا، اطلاعاتی را در این زمینه منتشر کرده است. ۷ نفر از هر ۱۰ زنی که مورد حملات استاکر قرار گرفتهاند، تجربه خشونتهای فیزیکی را هم داشتهاند. در بسیاری از موارد این خشونت از سوی یک فرد صمیمی یا حتی شریک زندگیشان بوده است. به همین دلیل سازمانهای مرتبط با این حوزه در تلاشند تا ثابت کنند حملات بدافزارهای stalkerware نیز مانند انواع دیگر خشونتهای فیزیکی و روانی هستند و باید غیرقانونی اعلام شوند.
سوءاستفادهگران با استفاده از این بدافزارها قربانی را به صورت کامل تحت کنترل خود در میآورند. حتی ممکن است ابتداییترین حقوق شهروندی را نیز از او سلب کنند.
جریمه شرکتهای توسعه دهنده stalkerware
بدافزارهای stalkerware، بر خلاف قانون معمولا اطلاعاتی را در اختیار فرد سودجو قرار میدهند؛ بنابراین این افراد باید بدانند که در صورت آشکار شدن این حرکت، مجازات خواهند شد. مجازاتهایی که بعد از آشکار شدن استفاده از بدافزار در نظر گرفته میشود، تنها برای شخص سودجوست. معمولا شرکتهای توسعه دهنده این برنامهها نه جریمه میشوند و تحریم! تاکنون در آمریکا تنها دو شرکت توسعه دهنده stalkerware جریمه شدهاند. یکی از آنها باید ۵۰۰ هزار دلار جریمه نقدی پرداخت میکرد. شرکت دیگری نیز مکلف شد تا در آینده رویه کاری خود را تغییر دهد و دیگر توسعه دهنده بدافزارهای stalkerware نباشد.
بدافزارهای stalkerware چگونه روی دستگاه قربانی نصب میشوند؟
نصب stalkerware به صورت مخفیانه کار سختی نیست. اما این برنامهها به پیکربندی نیاز دارند. نکته حائز اهمیت این است که نمیتوان از طریق لینکها و پیامهای هرزنامه این پیکربندی را انجام داد. حتی هنگامی که کاربر در حال جستوجوی عادی در اینترنت است نیز نمیتوان او را به دام انداخت و وارد لینکهای stalkerware کرد. تنها راه پیکربندی بدافزارها، این است که سوءاستفادهگران به دستگاه دسترسی فیزیکی داشته باشند. علاوهبر آن، تلفن همراه یا نباید رمز داشته باشد یا فرد سودجو باید رمز آن را بداند. در این صورت میتوان بدافزار را ظرف چند دقیقه روی دستگاه قربانی فعال کرد. این موضوع یعنی فردی که بدافزارهای stalkerware را روی تلفن همراه شما نصب کرده است، به احتمال زیاد ارتباط نزدیکی با شما دارد!
از طرف دیگر باید بدانید که این برنامهها را نمیتوان از اپ استور یا google play دانلود کرد. این فروشگاهها، مجوز چنین برنامههایی را صادر نمیکنند؛ بنابراین فرد سودجو باید برنامه را از سایتهای نامعتبر دانلود کند و یا از طریق سایر دستگاهها به تلفن همراه انتقال دهد. برای این کار احتمالا باید تغییراتی در تنظیمات ایجاد کند و ردی از خود بر جای بگذارد؛ بنابراین با بررسی دقیق تنظیمات گوشی شاید بتوان متوجه نصب بدافزارهای stalkerware شد.
آیفون در برابر stalkerwareها مقاومتر است
سیستم عامل IOS از گذشته یک سیستم عامل بسته بوده است. به همین دلیل نصب بدافزارها روی آنها سختتر است؛ اما غیر ممکن نیست. به عنوان مثال فرد سودجو میتواند تلفن همراهی که روی آن بدافزارهای stalkerware را نصب کرده است، به قربانی خود هدیه دهد. همچنین در صورتی که شخص دسترسی فیزیکی به آیفون و رمزهای آن را داشته باشد، میتواند این برنامهها را روی آنها نصب کند.
چگونه میتوان از طریق بدافزارهای stalkerware قربانی را کنترل کرد؟
این بدافزارها امکانات مختلفی را برای فرد سودجو فراهم میکنند. در ادامه به برخی از مشکلسازترین موارد آنها اشاره کردهایم:
۱_ آن چه که قربانی تایپ میکند.
۲_ هرچیزی که روی صفحه نمایش قربانی نشان داده میشود. این اطلاعات حتی ممکن است زمانی که رمزهای شبکههای اجتماعی و برنامههای بانکی و مالی خود را وارد میکنید، به دست فرد سودجو برسند.
۳_پیدا کردن موقعیت مکانی قربانی از طریق GPS.
۴_شنود و ضبط مکالمات.
۵_تصاویر مقابل دوربین سلفی و دوربین پشت گوشی.
۶_هر دیتایی که روی تلفن همراه ذخیره شده، شامل عکسها، فیلمها و....
افراد سودجو میتوانند از طریق یک تلفن همراه، تبلت یا رایانه شخصی دارای بدافزارهای stalkerware، به راحتی به این اطلاعات دسترسی داشته باشند!
چگونه متوجه شویم که بدافزار stalkerware روی گوشی ما نصب شده است؟
به طور کلی تشخیص این موضوع برای کاربران عادی که به صورت تخصصی با موبایل و نرمافزارهای آن آشنایی ندارند، ساده نیست. اگر یک شخص حرفهای این برنامه را روی گوشی شما نصب کرده باشد، همه چیز را مخفی میکند؛ بنابراین آیکون برنامه در صفحه نمایش دیده نمیشود، تغییری در تنظیمات وجود ندارد و برنامه کاملا مخفی است. اما برخی از علائم احتمالی میتوانند نشانهای از وجود بدافزارهای stalkerware باشند.
نشانههای احتمالی وجود بدافزار
. مراقب خالی شدن سریع باتری، گرم شدن گوشی یا افزایش مصرف اینترنت نسبت به حالت عادی باشید.
. از آنتی ویروسهای مناسب استفاده کنید و به صورت مرتب تلفن همراه خود را اسکن کنید.
. سابقه مرورگر خود را بررسی کنید. فرد سوءاستفادهگر برای نصب stalkerware باید چند صفحه وب را باز کند. البته در بسیاری از موارد، این فرد تاریخچه جستوجو را پاک میکند.
. تنظیمات نصب از منبع ناشناخته را بررسی کنید. اگر این گزینه فعال شده باشد، ممکن است نشاندهنده نصب یک برنامه ناشناخته باشد.
.دسترسیهای برنامههای نصب شده را چک کنید. بدافزارهای stalkerware ممکن است با نامهای مشکوک در بخش دسترسی به پیامها، تماسها، موقعیت مکانی و... دیده شوند.
توجه داشته باشید که این علائم، وجود قطعی stalkerware را اثبات نمیکند. عدم وجود آنها نیز نشانه قطعی نبودن این برنامهها نیست. نکته دیگر این که اگر متوجه نصب این برنامهها روی تلفن همراه خود شدهاید، فورا آنها را حذف نکنید. چرا که در این صورت فرد سودجو متوجه این موضوع خواهد شد و ممکن است برای شما دردسر ایجاد کند.
خطر انتشار اطلاعات خصوصی از طریق stalkerwareها چقدر است؟
زمانی که بدافزارهای stalkerware روی گوشی قربانی نصب میشوند، اطلاعات تنها به کاربر stalkerware میرسد. البته مدیران چنین برنامههایی از پایگاههای داده و سرورهای خود زیاد محافظت نمیکنند. آمارها نشان میدهد که سرورهای هر برنامه stalkerware ممکن است چند بار در سال هک شود. سیستم امنیتی آنها نیز آنقدر قدرتمند نیست که به عنوان یک مانع جدی در برابر انتشار اطلاعات باشد. به عنوان مثال اطلاعات کاربران ClevGuard در سال ۲۰۲۰ منتشر شد. یا به عنوان مثالی دیگر، در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۸، اطلاعات کاربران MSpy هک شد و سپس انتشار پیدا کرد.
این عدم امنیت باعث میشود که حریم خصوصی قربانیان این بدافزارها هم در فضای مجازی و هم در فضای واقعی مورد تجاوز قرار بگیرد. همانطور که گفتیم، stalkerwareها دسترسی به موقعیت مکانی شخص قربانی را نیز فراهم میکنند. این موضوع یعنی حتی جان قربانیان نیز ممکن است در معرض خطر باشد.
آیا میتوان مانع نصب stalkerwareها روی تلفن همراه شد؟
به طور کلی مانعی قطعی در برابر نصب بدافزارهای stalkerware وجود ندارد. اما به کمک روشهایی، میتوانید ریسک این کار را کاهش دهید. این اقدامات که به طور کلی امنیت تلفن همراه شما را افزایش میدهند، به شرح زیراند:
. مهمترین راهکار، مراقبت فیزیکی از تلفن همراه است. هرگز آن را جایی رها نکنید، آن را به کسی قرض ندهید. مراقب باشید رمز آن را جلوی افراد غریبه وارد نکنید.
. سعی کنید رمز عبور پیچیده انتخاب کنید. آن را در اختیار هیچکس، حتی شریک زندگی خود یا اعضای خانوادهتان قرار ندهید.
. مراقب علائمی که در قسمتهای قبل به آنها اشاره شد، باشید. تنظیمات دسترسیها را مرتبا چک کنید.
. گزینه نصب از منبع ناشناس را غیرفعال کنید.
. از آنتی ویروسهای مناسب استفاده کنید.
آیا حذف نصب بدافزارهای stalkerware خطر را از بین میبرد؟
راه حل تأمین امنیت برای هر شخص متفاوت است. به یاد داشته باشید که خطر اصلی که شما را تهدید میکند، بدافزار نیست. بلکه خطر اصلی از طرف کسی ایجاد میشود که این برنامه را روی گوشی شما نصب کرده است. استفاده از این بدافزارها نوع پیشرفتهتری از رفتارهای خشونت آمیز قدیمی مانند حبس کردن در خانه، تعقیب، پیگیری و... است.
حذف نصب این برنامه، باعث میشود که فرد سودجو پی ببرد که فرد قربانی متوجه این کار او شده است. بنابراین، احتمالا اقدامی برای پیشگیری از افشاسازی هک توسط قربانی انجام میدهد. از طرف دیگر با حذف نصب برنامه، ممکن است بسیاری از مدارکی که به کمک آنها میتوان وجود stalkerware را به مراجع قانونی اثبات کرد، از بین برود.
اگر در بهترین حالت، فرد سودجو هیچ واکنشی در برابر حذف نصب برنامه نداشته باشد، احتمالا به دنبال راه دیگری برای دسترسی به اطلاعات تلفن همراه قربانی خواهد بود.
پس چگونه میتوان با بدافزارهای stalkerware مقابله کرد؟
سعی کنید از نهادهای حمایتی در برابر خشونتهای خانگی کمک بگیرید تا بتوانید با شخص سودجو مقابله کنید. اما برای دفع خطرات این بدافزارها میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید.
• هر از چند گاهی تلفن همراه خود را به بهانههای مختلف عوض کنید. بهتر است کمتر از تلفن همراه هک شده استفاده کنید و یک موبایل دیگر داشته باشید. مراقب باشید دستگاه جدیدتان باشید تا مورد سوء استفاده قرار نگیرد.
• رمز تمام حسابهای مجازی، بانکی و هر اطلاعات دیگری که روی تلفن همراهتان وجود داشته است را تغییر دهید.
• بعد از تعویض تلفن همراه، تنها از فروشگاههای معتبر برنامههای مورد نیاز خود را نصب کنید. اجازه نصب از منبع ناشناس را به هیچ برنامهای ندهید.
• اگر احتمال میدهید فرد سوءاستفادهگر یکی از اعضای خانواده یا نزدیکان شماست، به دنبال راهی برای کنار آمدن با او باشید.
آمارهای مرتبط با خشونت stalkerwareها
مجموعههای مختلفی به ائتلاف علیه این نوع بدافزارها پیوستهاند. برخی از این سازمانهای غیردولتی، به صورت مستقیم و غیرمستقیم با قربانیان بدافزارهای stalkerware در ارتباط هستند و آمارهای زیر را ارائه دادهاند:
۹۹درصد از پزشکانی که در حوزه مرتبط با خشونت خانگی فعالیت میکند، مراجعانی دارند که مورد حملات و سوءاستفادههای سایبری واقع شدهاند.
استفاده از دوربینهای سلفی تلفنهای همراه در بدافزارها از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ حدود ۱۸۳ درصد افزایش پیدا کرده است.
۲۱ درصد از قربانیان توسط شریک زندگی خود مورد حمله استاکر قرار گرفتهاند. ۶۹ درصد از آنها نیز احساس میکنند که اطلاعات شخصی تلفن همراهشان به شیوهای مخفیانه به شریکشان میرسد.
آمارهای ایالات متحده آمریکا نیز نشان میدهد که اطلاعات شخصی ۶ تا ۷.۵ میلیون نفر در یک سال به سرقت رفته است. یک چهارم از قربانیان اذعان داشتهاند که این سرقت از طریق تلفن همراه یا سایر ابزارهای هوشمندشان رخ داده است.
ویروس کرونا باعث کاهش استفاده از بدافزارهای stalkerware شده است
بعد از شیوع ویروس کرونا، دولتها و حکومتهای کشورهای مختلف مردم را وادار به قرنطینه و باقی ماندن در خانه کردند. همانطور که گفته شد، بسیاری از کاربران stalkerwareها افرادی بودند که میخواستند شریک زندگی خود را کنترل کنند. در دوران قرنطینه، خانوادهها تمام روز را با یکدیگر سپری میکنند و بنابراین دیگر نیازی به نظارت ندارند! این موضوع باعث شده است که آمار استفاده از این بدافزارها در دوران شیوع کرونا نسبت به سالهای قبل کاهش پیدا کند.
تا قبل از شیوع کرونا نمودار استفاده از بدافزارهای stalkerware شیب مثبتی داشت. اما بعد از ضروری شدن قرنطینه و تعطیلی برای پیشگیری از شیوع کرونا، شیب نمودار کم شد. در این زمان تعداد کاربران این بدافزارها، افزایش چندانی پیدا نکرد. اما احتمال میرود که این روند ثابت، موقتی باشد. متاسفانه استفاده از stalkerwareها شیوه جدیدی است که برای نظارت بر همسر، در جهان بسیار شایع شده است.
پرکاربردترین بدافزارهای stalkerware در سال ۲۰۲۰
برخی از این برنامهها مشهورتر هستند و کاربران بیشتری دارند. طبیعتا تعداد قربانیان آنها نیز بیشتر است. ده نمونه از پرکاربردترین برنامههایی که در سال ۲۰۲۰ به کار رفتهاند، به شرح زیراند:
Nidb
این برنامه ۸۱۰۰ قربانی دارد و پرکاربردترین بدافزار ۲۰۲۰ به شمار میرود. توسعه دهنده این برنامه، آن را به عنوان یک سرویس خدماتی میفروشد. برخی از افراد نیز نمونههای مشابه از این برنامه را کپی کردهاند و به فروش میرسانند. iSpyoo، TheTruthSpy و Copy۹ سه نمونه از کپیهای Nidb هستند.
Cerberus.a
این شرکت دو برنامه a و b را ارائه داده است که هر دوی آنها کاربران بسیاری دارند. مدل a این برنامه تاکنون ۵۴۰۰ قربانی داشته است.
Agent.af
این برنامه اطلاعات تلفن همراه ۲۷۰۰ نفر را به شخص دیگری انتقال داده است. برنامه توسعه داده شده توسط این شرکت با نام Track My Phone شناخته میشود. دسترسی به موقعیت مکانی، خواندن پیامهای شبکههای اجتماعی و دسترسی به تماسهای شخص از جمله قابلیتهای این برنامه است.
Anlost.a
این برنامه، بدافزارهای stalkerware را به صورت کاملا مخفیانه عرضه میکند! Anlost.a به عنوان یک اپلیکیشن ضد سرقت به فروش میرسد. حتی لوگوی آن نیز در صفحه نمایش تلفن همراه قربانی دیده میشود (البته امکان پنهان کردن لوگو وجود دارد). نام ضد سرقت باعث شده است که این برنامه حتی در google play نیز به فروش برسد!
Anlost اطلاعاتی از تماسها و SMSهای قربانی را در اختیار فرد سودجو قرار میدهد. در سال ۲۰۲۰، ۲۲۰۰ نفر توسط این برنامه مورد سوءاستفاده قرار گرفتهاند.
MobileTracker.c
این برنامه قابلیتهایی، چون بررسی پیامها در برخی از پیامرسانهای پرکاربرد و ردیابی قربانی را دارد. آمارها نشان میدهد که در سال ۲۰۲۰، ۲۱۰۰ نفر قربانی این برنامه بودهاند.
PhoneSpy
این برنامه با نام Spy Phone app نیز شناخته میشود و دارای ویژگیهای جاسوسی بسیاری است. شخص سودجو به کمک آن میتواند شبکههای اجتماعی و پیامرسانهای قربانی را چک کند.
Agent.hb
این برنامه نیز به عنوان یک نسخه از MobileTracker (اپلیکیشن شماره ۵) شناخته میشود. دسترسی به موقعیت مکانی قربانی، چک کردن تماس و پیامهای شبکههای اجتماعی و دسترسی به صفحه نمایش تلفن همراه از جمله قابلیتهای این برنامه است.
Cerberus.b
همانطور که پیش از این گفتیم، Cerberus.a اولین و Cerberus.b دومین مورد از بدافزارهای stalkerware از شرکت Cerberus هستند. این دو برنامه در جزئیات تفاوتهایی دارند، اما از یک خانوادهاند.
Reptilic.a
این برنامه تاکنون ۱۳۰۰ قربانی داشته است. دسترسی به شبکههای اجتماعی، تماسها و تاریخچه جستوجوی مرورگر از جمله قابلیتهایی است که این برنامه در اختیار فرد سودجو قرار میدهد.
SecretCam.a
این برنامه برای دوربین موبایل به کار میرود. یعنی دوربین سلفی و دوربین پشت گوشی میتوانند تصاویر را به صورت مخفیانه ضبط کنند و در اختیار فرد سوءاستفادهگر قرار دهند.
شهروندان کشورهای توسعه یافته بیشتر در معرض خطر حملات stalkerwareها قرار دارند
بدافزارهای stalkerware همه کشورها را تحت تأثیر قرار دادهاند. مهم نیست که اندازه و جمعیت یک کشور چقدر است یا مردم آن چه فرهنگی دارند. در هر صورت بخشی از جمعیت آن کشور تحت تأثیر حملات stalkerware قرار گرفتهاند. جالب است بدانید استفاده از این بدافزارها در کشورهای پیشرفته جهان در سال ۲۰۲۰ شایعتر بوده است. آمارها نشان میدهد که استفاده از این برنامهها در دو کشور آمریکا و مکزیک افزایش پیدا کرده است. اما آمار استفاده از این برنامهها در هند روندی نزولی داشته است.
ده کشوری که بیشترین تعداد قربانی را در سراسر جهان داشتهاند، به شرح زیراند:
o روسیه
o برزیل
o آمریکا
o هند
o مکزیک
o آلمان
o ایران
o ایتالیا
o انگلیس
o عربستان سعودی
جمعبندی
در این مقاله اطلاعات جامعی در رابطه با بدافزارهای stalkerware ارائه شد. این بدافزارها ممکن است باعث ایجاد مشکلات روانی، ترس و انزوا در قربانیان شود.
قربانیان معمولا این سوءاستفادهها را به مراکز قانونی گزارش نمیدهند. چون به این مراجع اعتماد ندارند و یا میترسند که مدارک کافی برای اثبات نداشته باشند. از طرف دیگر، اگر فرد سودجو یکی از اعضای خانوادهشان باشد، دوست ندارند برای او مشکلی ایجاد کنند و تنها میخواهند سوءاستفاده متوقف شود. به همین دلیل کمک گرفتن از سازمانهای اجتماعی میتواند تا حد زیادی کمک کننده باشد.
____________________
منابع:
https://securelist.com/the-state-of-stalkerware-in-2020/100875/
https://cybernews.com/editorial/is-someone-tracking-you-signs-that-you-may-have-been-targeted-by-stalkerware/
https://securelist.com/the-state-of-stalkerware-in-2020/100875/
https://cybernews.com/editorial/is-someone-tracking-you-signs-that-you-may-have-been-targeted-by-stalkerware/
https://securelist.com/the-state-of-stalkerware-in-2020/100875/