دولت آمريکا در تلاش است با استفاده از فناوري‌هاي نوين ارتباطي سايه حضور خود در جهان را بگستراند اما برنامه‌هايي را كه تاكنون به كار گرفته است موفق نبوده‌اند.
به گزارش گرداب، نشريه "واشنگتن ديپلمات" در مقاله‌اي به قلم "کمنتز" مي‌نويسد: وزارت خارجه آمريكا در تلاش است با استفاده از شبکه‌هاي اجتماعي، مستقيما به سراغ مردم جهان رفته و با آنها ارتباط برقرار کند.وي همچنين در گزارش خود از تلاش دولت آمريکا براي طراحي و توليد برنامه‌هايي خبر مي‌دهد که مي‌توانند با پنهان نگاه داشتن هويت افراد، به آنها کمک کنند تا باعث گردش اطلاعات در کشورهايي شوند كه جريان اطلاعات را سد مي‌كنند.
وزارت امور خارجه آمريكا با توسل هر چه بيشتر به تکنولوژي "سيليکون ولي"1، در پي توسعه ابزارها و راهبردهايي است كه بتواند به اين كشور كمك كند تا در دنياي بسيار پرشتاب نوآوري، کارآمد و به روز باقي بماند؛ با اين تفاصيل تغييرات شگرفي را در وزارت خارجه آمريکا شاهد خواهيم بود.
گرچه اين روند بر تمامي بخش‌هاي وزارت خارجه اثر مي‌گذارد، با اين حال از اين ميان ديپلماسي عمومي بايد چشم‌انداز خود را با اين روند همسو کند و در اهداف خود بازبيني کند تا بتواند در عرصه به شدت به رو تکامل تکنولوژي روزآمد باقي بماند.
انقلاب ديجيتالي، عامل دگرگوني دنياي جوان امروز
اين انقلاب اصطلاحا ديجيتالي، از تلفن همراه گرفته تا دسترسي اينترنتي به شبکه‌هاي اجتماعي، همچون توييتر و فيس‌بوک، جهان امروز را که بيش از نيمي از جمعيتش را جوانان زير 30 سال تشكيل مي‌دهند، به شدت دگرگون کرده است.
اين انقلاب ديجيتال، به تازگي در جهان عرب تسريع شده است و با الهام‌بخشي به مردم خشمگين منطقه، تعجب حاكمان مستبد آنها را در پي داشته است؛ ضمن اينكه نقش چنين ابزارهايي در ناآرامي‌هاي اخير موضوعي است كه بحث مداوم كارشناسان و دانشمندان را در مورد نقش آنها در نا آرامي‌هاي اخير به دنبال داشته است. به مرور، اين انقلاب به عنوان منبع قدرتي براي ديپلمات‌ها نيز شناخته مي‌شود.
افزایش تعداد شبکه‌هاي اينترنتي
پارادايم "شبکه به مثابه قدرت" را خانم "آن ماري اسلاتر"، کارشناس روابط بين‌الملل و مدير سابق سياست‌گذاري‌ها در وزارت خارجه، مطرح کرد. اين ايده که ما در دنياي شبکه‌ها زندگي مي‌کنيم و اينکه توانايي آمريکا در سرمايه‌گذاري در اين دنياي ارتباطات، بر جايگاه جهاني آن اثر مي‌گذارد، تاثير بسيار مهمي بر سياستمداران ارشد کابينه اوباما دارد (که براي نمونه مي‌توان به ايجاد نخستين سالن شهر توييتر از سوي رئيس جمهور در ششم ژوئيه اشاره کرد).
همان‌گونه که "راجر کوهن"، مقاله‌نويس نيويورک‌تايمز در مقاله‌اي مي‌نويسد، "در آينده تعداد شبکه‌ها از قراردادها بسيار بيشتر خواهند بود."
کشورداري در قرن بيست و يکم يعني مجهز کردن سياست‌مداري به فناوري‌هاي نوين
به گفته "هيلاري کلينتون"، وزير امور خارجه آمريكا، تلاش براي استفاده از تکنولوژي به عنوان سکويي براي ديپلماسي، بخشي از آن چيزي است که ما آن را "کشورداري در قرن بيست و يکم" مي‌ناميم؛ يعني تلاش براي تجهيز سياست خارجي سنتي به شبکه‌ها، تکنولوژي‌ها و جمعيت‌شناسي دنياي ارتباطات. به عبارت ساده‌تر، وزارت خارجه بايد دست به نوآوري زده تا بتواند با عصر تکنولوژي پيشرفته همگام باشد.
آزادي برقراري ارتباط، از اصول ديپلماسي آمريکا
دو سخنراني "کلينتون" در رابطه با آزادي اينترنت، (اولي در زمستان سال 2010 و دومي در فوريه گذشته به هنگام ناآرامي‌هاي مصر) عبارت "آزادي برقراري ارتباط" را به يکي از اصول ديپلماسي آمريکا تبديل کرد.
به علاوه، راهبرد بين‌المللي جديد دولت اوباما براي فضاي اينترنت که اولويت‌هاي سياست‌‌گذاري اين کشور در رابطه با موضوعات اينترنتي را بيان مي‌دارد نيز ديپلماسي اين کشور را تقويت کرده است. "کلينتون" ديپلماسي اينترنتي را يک ضرورت جديد سياست خارجي خوانده و وزارت خارجه را طلايه‌دار آن مي‌داند.
تغيير رابطه ميان فرمانروايان و فرمانبران در نتيجه پيشرفت فناوري ارتباطات
"جوديت مک‌هيل" که از بهار 2009 تا ژوئيه 2011 معاون ديپلماسي عمومي و امور عمومي بود، در ميزگردي در بيست و يکم ژوئن در شوراي روابط خارجي چنين بيان مي‌دارد: «امروز ما در روزگار ترديد و عدم قطعيت به سر مي‌بريم، روزگاري که نه تنها انديشيدن به شيوه‌هاي كاملا نوين را امكان‌پذير كرده بلكه بر نياز به آن نيز تاكيد مي‌كند.»
"مک‌هيل" در سخنان خود بر تصوير يک هرم وارونه تمرکز مي‌کند که در مقاله‌اي با عنوان "10 روش براي شوت زدن به دهه جديد" به قلم "بونو" خواننده گروه "U2" در شماره ژانويه 2010 روزنامه نيويورک‌تايمز چاپ شده بود. اين تصوير نشان مي‌دهد که چگونه پيشرفت‌هاي اخير فناوري ارتباطات، رابطه ميان فرمانروايان و فرمانبران را تغيير داده است. وي حوادث مصر و جهان عرب را نمونه‌اي بسيار بارز در اين رابطه مي‌داند.
"مك هيل" در مورد تصوير هرم وارونه شده‌اي توضيح داد كه از قسمت "يادداشت سردبير" (ستون op-ed) شماره ژانويه 2010 مجله نيويورك تايمز، به دست مي‌آمد و در آن "بونو" خواننده گروه "U2" در مورد "ده ايده براي دگرگون كردن دهه جديد" سخن گفته بود.
اين تصوير به بيان نحوه دگرگون شدن رابطه ميان حاكمان و ملت‌ها در نتيجه پيشرفت‌هاي اخير در عرصه فناوري ارتباطات، پرداخته بود. "مك هيل" عنوان كرد كه حوادث مصر و جهان عرب، باعث شد اين استعاره، كاملا نمود پيدا كند.
برنامه اتحاد تلفني براي مادران، بخشي از ايده کشورداري قرن بيست و يکم
"هيلاري کلينتون"، وزير امور خارجه آمريكا، بخشي از ايده "کشورداري در قرن بيست و يکم" را برنامه "اتحاد تلفني براي کمک به مادران" مي‌خواند كه با هدف براي تغيير در رويکرد خدمات خارجي آمريکا ارائه مي‌شود؛ اين برنامه در پي آن است تا با استفاده از شبکه تلفن همراه، اطلاعات اساسي مربوط به بهداشت را در اختيار زنان آسيب‌پذير در دنيا قرار دهد.
ضرورت ارتباط هرچه بيشتر با افراد در دنياي کنوني
"مک‌هيل" بيان مي‌دارد که در دنيايي که قدرت و نفوذ متعلق به اکثريت است، بايد بتوان با افراد بيشتر و در مکان‌هاي بيشتر ارتباط برقرار کرد. در واقع، جوهر ديپلماسي عمومي در عصر اينترنت، همين است.
به گفته وي درست است که در گذشته مخاطبين فعالان حوزه ديپلماسي عمومي به آنها مراجعه مي‌کردند (يا ديپلمات‌ها شخصا به حضور آنها مي‌رفتند)، اما امروزه ديگر چنين نيست. در دنياي ارتباطات امروز، وزارت خارجه بايد با مجموعه‌اي از فعالان باهوش و هدفمند در سطح جهاني تعامل كند؛ فعالاني که هر يک ابزارهاي زياد و موثري براي اشاعه پيغام‌هايشان دارند.
به عقيده وي تنها راه حل، پيوستن به اين مکالمات و حضور در اجتماعات افراد، چه در فضاي مجازي چه در دنياي واقعي، است. "ما بايد به هر شکل ممکن و در هر ساعت، در جاهايي كه آنها حضور دارند، حضور داشته باشيم."
حضور بسيار جدي وزارت خارجه آمريکا در دنياي مجازي
وزارت خارجه آمريكا به رهبري "کلينتون"، حضور خود در دنياي مجازي را به جد افزايش داده است. با نگاه به وب‌سايت بازسازي شده وزارت خارجه مي‌توان لينک فيس‌بوک و توييتر را ديد؛ ضمن اينكه عکس‌هاي فليکر، ويدئوهاي يوتيوب، نوشته‌هاي ديپنوت و آراس‌اس نيز قابل مشاهده است. وزارت خارجه در تلاش است تا بتواند فناوري را در زواياي مختلف فعاليت‌هاي خود بگنجاند، تفکر ديپلماسي عمومي را احيا کند و اهداف جديدي همچون تبادلات آموزشي اتخاذ کند.
شرکت زنان خارجي در برنامه‌هاي آموزش فناوري
به عنوان مثال، ماه گذشته 37 زن از کشورهاي الجزاير، مصر، لبنان، مراکش و سرزمين‌هاي فلسطيني، جهت شركت در يك دوره تعامل آموزشي با همتايان آمريكايي‌شان كه در 24 شركت تكنولوژي آمريكايي برگزار مي‌شد، شركت كنند.
اين دوره بخشي از برنامه "زنان تکنيکي" است که برنامه‌اي دولتي براي استفاده از قدرت فناوري و تبادلات بين‌المللي براي توانمند کردن زنان و دختران در دنياست.
نمونه‌هايي از خدمات ديجيتالي وزارت خارجه
"کلينتون" در ناهار اختتاميه اين برنامه به برخي ديگر از پروژه‌هايي اشاره کرد که در آنها فناوري نقشي اصلي ايفا مي‌کرد.
وي گفت: «ما در بسياري از نقاط دنيا با کشاورزاني ارتباط داريم که از تلفن همراه براي آگاهي يافتن از بهترين قيمت محصولات خود استفاده مي‌کنند.»
وي مي‌افزايد: «ما از متخصصين امور بهداشتي استفاده مي‌کنيم تا زنان باردار و زناني که به تازگي مادر شده‌اند، بتوانند با استفاده از پيام کوتاه، توصيه‌هاي مناسبي در خصوص نحوه مراقبت از کودکانشان دريافت کنند. امروز دانشجويان مي‌توانند با استفاده از تلفن خود زبان انگليسي را بياموزند. همچنين جامعه مدني مي‌تواند با استفاده از اينترنت، پرده از فساد بردارد و به نحو بهتري از اصلاحات سياسي و اقتصادي حمايت کند.»
استفاده از فناوري، راه گشودن درهاي بسته قرن بيست و يکم
"کلينتون" مي‌افزايد: «کار ما در وزارت خارجه، "کشورداري قرن بيست و يکم" نام دارد، يعني استفاده از فناوري براي گشودن درهايي که در غير اين صورت بسته خواهند ماند. نمونه‌هاي گشايش درهاي قرن بيست و يکم بسيار فراوانند.
در برنامه دانشجويان خارجي مجازي، دانشجويان در حقيقت "دانشجويان اينترنتي" وزارت خارجه مي‌شوند و در خانه‌هاي خود در هر کجاي دنيا آموزش مي‌بينند. از طريق برنامه سفر به خارج، يعني برنامه جديد مسافر هوشمند آيفون که با آي‌پاد و آي‌پد هم سازگار است، مي‌توان به اطلاعات مختلف راجع به کشورها، هشدارهاي مسافرتي، نقشه‌ها، آدرس سفارتخانه‌هاي آمريکا و اطلاعات ديگر دست پيدا کرد.»
گردهمايي فعالان جوان در عرصه فناوري در کنفرانس دانشگاه جرج واشنگتن
نسخه جديد "تکنولوژي در کشور" که نوآوران عرصه فناوري را به علاقه‌مندان عرصه ديپلماسي و توسعه ارتباط مي‌دهند تا به بهبود آموزش، سلامتي و رفاه مردم جهان کمک کنند، نشان مي‌دهد که چگونه "سرگرمي‌هاي جدي" مي‌تواند منجر به تغييرات اجتماعي شود.
در کنفرانسي که در دانشگاه جورج واشنگتن در اين زمينه برگزار شد، فعالان جوان در زمينه‌هاي مختلف رسانه از جمله بازي‌هاي تلفني، "اپليکيشن فور گود"، "ال‌ا‌ل اپليکيشن"، آموزش‌هاي اينترنتي ديپلماسي و امور مدني و ساخت نرم‌افزارهاي بازي گرد هم آمدند.
فناوري ديجيتالي تيغي دولبه است
با اين حال، اين انفجار فناوري‌هاي ديجيتال، تيغي دولبه است و تلاش براي استفاده از قدرت آن ممکن است آثار و جوانب نامعلومي داشته باشد. دولت آمريکا، در وراي اين چهره ديپلماسي عمومي، تلاش مي‌کند تا با استفاده از فناوري شبکه، از سانسورها طفره برود و "قدرت بلامنازع" خود در فضاي اينترنت را همچنان حفظ کند.
تلاش آمريکا براي تضعيف دولت‌ها با"اينترنت در سايه"
نيويورک‌تايمز در مقاله‌اي با عنوان "آمريکا تامين کننده هزينه عبور از فيلترها در کشورهاي خارج" از تلاش گسترده دولت آمريکا براي استفاده از اينترنت در سايه و سيستم تلفن همراه در جهت تضعيف كشورهاي خودكامه خبر داد.
"جيمز گلانز" و "جان مارکُف" مي‌نويسند: به عنوان مثال، وزارت خارجه، شبکه‌هاي وايرلس مخفي‌اي را ايجاد مي‌کند تا فعالان بتوانند، در کشورهايي مثل ايران، سوريه و ليبي، دور از دسترس دولت‌ها به ارتباط بپردازند.
آنها مي‌گويند 2 ميليون دلار صرف ساخت يک "چمدان" به ظاهر بي‌ضرر شده است که با استفاده از آن مي‌توان به سرعت به اينترنت وايرلس با منطقه تحت پوشش وسيع دست يافت.
تلاش آمريکا براي تاسيس يک شبکه تلفن همراه مستقل در افغانستان
اين گزارشگران همچنين خبر از يک برنامه 50 ميليون دلاري در کشور آمريكا و پنتاگون مي‌دهند که قصد دارد يک شبکه مستقل تلفن همراه را در افغانستان براي مبارزه با طالبان به راه اندازد. آنها بيان مي‌کنند که اين اقدام پس از سقوط "حسني مبارک"، رئيس جمهور مصر، شدت يافته است.
تلاش دولت اوباما براي تقويت دموکراسي و حمايت از آزادي بيان
"گلانز" و "مارکف" مي‌نويسند: اين اقدامات دولت اوباما، به نوعي، نحله جديدي از تلاش ديرپا و ديپلماتيك آمريكا براي دفاع از آزادي بيان و گسترش دموكراسي است. اكنون سالهاست كه آمريكا، از طريق راديو صداي آمريکا و ديگر رسانه‌ها سعي کرده تا اخبار راديويي را به کشورهاي مستبد مخابره کند.
اخيرا واشنگتن به حمايت از توسعه نرم‌افزاري پرداخته که هويت کاربران را در کشورهايي مثل چين پنهان نگه مي‌دارد؛ همچنين واشنگتن به شهرونداني که قصد دارند بدون شناسايي، اطلاعاتي را از طريق اينترنت دولتي مخابره کنند، آموزش‌هايي مي‌دهد. اما جديدترين تلاش دولت آمريکا، ايجاد شيوه‌هاي ارتباطي کاملا جدا و مستقل است؛ امريكا در راستاي اين هدف، عده زيادي ديپلمات، طراحان نظامي، برنامه‌نويس‌ها و مخالفين جوان را از حداقل دوازده کشور جهان گرد هم آورده است که بسياري از آنها اين اقدام را بي‌پرواتر، هوشمندانه‌تر و البته مطمئن‌تر مي‌دانند.
چهره جديد ديپلماسي عمومي براي حمايت از دموکراسي
در اين تلاش مطمئن‌تر و جديد، ديپلماسي عمومي نيز چهره بشاش‌تري دارد؛ چنين تلاشي، حاصل تكامل يافتن تلاش‌هاي سنتي ترويج دموكراسي (مانند ارسال امواج كوتاه راديويي در زمان گذشته) و رسيدن آنها به مرحله‌اي است كه امروزه مي‌توان در مورد نحوه كمك به ملت‌هاي محروم هائيتي، از طريق نرم‌افزارهاي مالي گوشي‌هاي همراه در محيط اينترنت به گفتگو نشست.
هيئت كارفرمايان پخش که مسئوليت راديو اروپاي آزاد (راديو آزادي) و صداي آمريکا را به عهده دارد، هنوز هم فعال است و به دنبال زمينه‌هاي جديد فعاليت در کشورهايي چون قرقيزستان و ايران است. اما حتي اين هيئت هم به دنبال شيوه‌هاي نوين ارتباط است تا در فضايي آكنده از رسانه ها به رقابت بپردازد.
ادامه دارد...
پی‌نوشت:
1. silicon valley یا "دره سیلیکون" محلی در سانتاکلارای کالیفرنیا است که بسیاری از شرکت‌های مطرح انفورماتیک جهان را در خود جا داده است. دره سیلیكون مركز اقتصاد اینترنت و یك منطقه فناوری برتر است كه توسعه فناوری اطلاعات و ارتبـاطات از آنجا شروع و عرضه می شود. "پارک‌های فن آوری" که در ایران نیز وجود دارند، نمونه های مشابه "سیلیکون ولی" محسوب می‌شوند.
منبع: فارس