به گزارش
گرداب، برای لحظه‌ای هزینه‌ای را که ماهیانه یا سالیانه برای اینترنت پرداخت می‌کنید در نظر آورید. حال تصور کنید، زمانی فرا رسیده که هیچ بهایی برای ارتباط با اینترنت و بهره‌گیری از همه تسهیلات آن پرداخت نمی‌کنید. پرسش اساسی این است، آیا زمانی فرا می‌رسد که اینترنت برای بشر رایگان باشد؟ اگر پاسخ مثبت است، این شرایط در چه صورتی فراهم خواهد شد؟
ایده اینترنت رایگان شاید یک ایده و طرز تلقی افراطی دانسته شود. بسیاری این ایده را مطرح کرده‌اند و خواستار یک ارتباط اینترنتی رایگان برای همه دنیا شده‌اند و دیگرانی در مقابل، سعی در پاسخ‌گویی به این ایده داشته‌اند.
طی یک دهه گذشته، هزینه ارتباط با اینترنت به واسطه پیشرفت تکنولوژی بسیار کاهش یافته و این امر برخی را به این موضوع رهنمون کرده که شاید زمانی فرا برسد که اینترنت برای همیشه رایگان در اختیار بشر قرار بگیرد.
هزینه‌های ارتباط اینترنتیاکنون برقراری یک ارتباط اینترنتی برای مشتریان در بر دارنده هزینه‌ای است که البته از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. بسیاری از مشتریان اینترنت بدون در نظر داشتن اینکه این هزینه‌ها به چه دلیل است و چرا برخی از آن‌ها باید بهای بیشتری برای اینترنت نسبت به کاربران دیگر در سراسر دنیا پرداخت کنند، ماهیانه یا سالانه مبالغی را برای این ارتباط حیاتی کنار می‌گذارند.
برای مثال در ایالات متحده، یک کاربر به شکل متوسط ماهیانه ۴۷ دلار برای یک ارتباط اینترنتی نامحدود بر پرداخت می‌کند. ارتباطی که سرعت دانلود در آن برابر با ۳۵.۲ مگابیت بر ثانیه خواهد بود؛ یعنی برابر با ۴. ۴ مگابایت بر ثانیه به شکل ثابت. در ایران برقراری یک چنین ارتباط نا‌محدودی با این سرعت برای کاربران خانگی مقدور نیست و برای شرکت‌ها و نهاد‌ها نیز هزینه‌های گزاف میلیونی دارد.
بخشی از این هزینه، ناشی از وجود رقابت در بین ISPها برای سرمایه گذاری بیشتر و جذب مشتریان بیشتر است و البته نباید از فعالیت‌های حاشیه‌ای که در همه کشورهای دنیا از جمله ایالات متحده برای حفظ بازار ISPها وجود دارد – همچون لابی‌های استراتژیک برای سهم بیشتر از پهنای باند – نیز غافل بود.
حال در برخی کشور‌ها نظیر رومانی یا سنگاپور این حاشیه‌ها چندان موضوعیت ندارند و همین منجر به آن می‌شود که یک ارتباط اینترنتی نامحدود با سرعت دانلود حدود ۷۱ مگابیت بر ثانیه در رومانی، تنها ۱۱ دلار ماهیانه هزینه داشته باشد.
این موضوع یک پیام اساسی دارد: امکان کاهش هزینه‌های اینترنت وجود دارد؛ اما ضرورتا این امر به معنای رایگان شدن اینترنت نیست.
در حالی که ایده استفاده از اینترنت بدون داشتن هزینه یک ایده خارق‌العاده است، حتی اگر این هزینه‌های جانبی را نیز از اینترنت حذف کنیم، هنوز موضوع اصلی بر سر هزینه نگهداری و تداوم کار سخت‌افزارهایی است که به عنوان زیر‌ساخت‌های وب عمل می‌کنند. برای رایگان کردن اینترنت، نخست لازم است که هزینه‌های این سخت افزار‌ها به صفر برسد.
ایده فیس‌بوک: Internet. orgمارک زاکربرگ، بنیان‌گذار فیس‌بوک همواره از مدافعان پرشور ارائه اینترنت به کاربرانی بوده که قادر به پرداخت هزینه‌های آن نیستند و در راستای این ایده نیز دست به کار شده و پروژه Internet. org را رقم زده است. این ایده بر این مبناست که کاربران قادر به دسترسی مستقیم به ۳۷ برنامه و ابزار آنلاین، از جمله فیس‌بوک بدون نیاز به پرداخت هیچ هزینه‌ای باشند.
برای رسیدن به این هدف زاکربرگ طرح همکاری با ISPهایی را از سراسر دنیا در سر دارد تا این خدمات را رایگان از مسیر سرورهای خود عملی سازند تا هیچ هزینه‌ای بر گردن کاربران قرار نگیرد.
البته این ایده در برخی کشور‌ها از جمله هندوستان به سرعت مخالفانی را برانگیخت. استدلال این مخالفان این بود که یک چنین برخوردی با اینترنت، منجر به نقض منشور آزادی اینترنت یا Net Neutrality خواهد بود؛ ایده‌ای که بر این امر مبتنی است که همه اینترنت بی‌هیچ کم و کاست و هیچ دخالتی آزادانه در دسترس باشد.
البته در برابر این مخالفت‌ها زاکربرگ عنوان کرده که دسترسی به ۳۷ ابزار از جمله فیس‌بوک، قطعا بهتر از عدم دسترسی کامل به اینترنت است.
آیا زمانی می‌رسد که اینترنت بی‌هزینه باشد؟ تا زمانی که نگهداری و استفاده از سخت افزار‌ها هزینه دارد، اینترنت رایگان نخواهد بود. البته ارتباط وایرلس استثنایی بر این مورد است. برای مثال سازمان‌ها و نهاد‌ها می‌توانند با یک Hotspot اقدام به عرضه اینترنت رایگان کنند؛ اما تنها تا زمانی که پهنای باند به آن‌ها اجازه دهد. به محض افزایش ترافیک اینترنت این سازمان‌ها نیز مجبور به بلاک کردن روتر‌ها با استفاده از گذرواژه خواهند بود تا تنها به مشتریان یا کاربران اصلی خود خدمات دهند.
ایده‌های دیگر اینترنت رایگان نیز نمونه‌هایی است که از پشتیبانی دولتی برخوردار هستند و از سوی دولت‌ها ارائه می‌شوند. خوب که دقت کنیم خواهیم دید این اینترنت نیز چندان رایگان نیست، زیرا هزینه آن را مالیات دهندگان قبلا پرداخت کرده‌اند.
آن گونه که به نظر می‌رسد، هنوز زمان اینترنت رایگان فرا نرسیده است. شاید در آینده‌ای نه چندان دور پیشرفت‌های تکنولوژی هزینه‌های اینترنت را به قدری کاهش دهد که عملا اینترنت به شکل رایگان در اختیار کاربران قرار گیرد؛ اما امروز قطعا آن زمان نیست.