به گزارش
گرداب، هفتمین جلسه از سلسله جلسات نقد و اندیشه با موضوع «مؤلفه‌های جریان ساز در فضای مجازی بر اساس منویات مقام معظم رهبری» و با حضور احمدرضا متین فر استاد دانشگاه و رئیس مرکز فضای مجازی سازمان سراج، سید بشیر حسینی استاد دانشگاه و رئیس باشگاه سواد رسانه‌ای و احسان محمدی روزنامه‌نگار و فعال مجازی در وزارت ارتباطات برگزار شد.
متین فر در ابتدای این جلسه با تقدیر از برگزارکنندگان این جلسات «نقد و اندیشه» و لزوم تولید محتوا و استمرار آن، در پاسخ به سؤالی درباره تفاوت فضای مجازی و حقیقی، با اشاره به اینکه تعبیر درست این فضا، فضای سایبری است، گفت: فضای سایبری موجودی زنده با اتمسفر خاصی است که کنش و واکنش‌ها در آن اتفاق می‌افتد.
وی با تأکید به معنی لغات سایبری و مجازی، افزود: در این فضا مجاز در مقابل حقیقت نیست و فضای سایبری حقیقت است.
بشیر حسینی نیز دراین‌باره بابیان اینکه در این دوران ما فضای مرده‌ای نداریم و در حقیقت در تک جهان زندگی می‌کنیم، گفت: در این دوره که فرض بر این است که با یک گوشی همراه باید همیشه آنلاین باشیم، جنگ‌های فضای واقعی در فضای مجازی بیشتر نمایان می‌شود و به دلیل اینکه مخاطبان حاضر و ناظر و رودررو نیستند وجهه شیطانی بر وجهه‌های رحمانی غلبه می‌کند و با صراحت بیشتری نظرات منتشر می‌شود که این خود موجب افزایش بیشتر خشونت در فضای مجازی می‌شود.
وی با اشاره به احساس بغض‌های فروخورده در جامعه و عدم بروز و ظهور و کمتر دیده شدن به‌عنوان دلایل شدت حضور مردم در فضای مجازی، افزود: مردم این فضا را بهترین فضا و بدون واسطه‌ترین فضا برای حرف زدن می‌دانند.
رئیس باشگاه سواد رسانه‌ای درباره اقبال مردم در ایران به شبکه‌های اجتماعی نیز گفت: به دلیل سبک فرهنگی و زندگی ایرانی‌ها که با دورهمی و جمع بودن سازگار است، بیشتر با فضای دورهمی در شبکه‌های اجتماعی همدل شدند و تعلق‌خاطری نسبت به این فضا پیدا کردند و برای آن‌ها جدی شد.
متین فر درباره اهمیت شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام نیز گفت: اینستاگرام در عصر الگوریتم فقط یک پلتفرم نیست و مداخلات جهانی را هدایت می‌کند.
وی افزود: گوگل در سال 1998 با 100 هزار دلار و روزی هزار جستجو راه‌اندازی شد درحالی‌که هم‌اکنون یک تریلیون دلار و 6 میلیارد جستجو دارد و در دولت‌ها و ملت‌ها جایگاه دارد و مفهوم دارد.
این استاد دانشگاه اهمیت شبکه‌های اجتماعی را به ظرفیت تراکم داده‌ها و تراکنش‌ها دانست و تأکید کرد که این شبکه‌ها به این صورت تأثیرگذار هستند.
احسان محمدی: ترک عرصه فضای مجازی به جریان سازی کمک نمی‌کند
احسان محمدی در ابتدای سخنان با اظهار رضایت از برگزاری چنین نشست‌هایی توسط وزارت ارتباطات، گفت: بخشی از این موضوع به هوشمندی وزیری جوان برمی‌گردد، بااینکه از منظر بیرونی وظیفه این وزارتخانه در حوزه ارتباطات و زیرساختی است اما به این موضوعات نیز پرداخته می‌شود.
وی با اشاره به رسمیت شناختن فضای مجازی از طرف سیاست‌گذاران، گفت: اینترنت نیز مانند هر پدیده مدرنی که واردشده است با مقاومت‌هایی مواجه شده و برای به رسمیت شناختن آن‌ها هزینه‌هایی پرداخت‌شده است.
احسان محمدی بابیان اینکه ترک این صحنه به ضرر کشور است و جریان ساز نیست، افزود: در این فضا برای جریان سازی باید مخاطب را بشناسیم اما هنوز در نگاه رسمی و در این فضا مخاطب در یک رابطه فروشنده و مشتری دیده نشده است و از قبل برای مخاطب تصمیم گرفته می‌شود، درصورتی‌که مخاطب خیلی جلوتر است و سیاست‌گذاران در این حوزه از مردم عقب‌تر هستند.
احسان محمدی با اشاره به اینکه 25 میلیون نفر ایرانی در شبکه اجتماعی اینستاگرام حضور دارند، گفت: ایران ششمین کشور دارای صفحه در اینستاگرام است و این تعداد دیگر اقلیت نیست و 40 میلیون نفر از تلگرام استفاده می‌کنند.
سید بشیر حسینی درباره شناختن مخاطب و ضرورت آن در جریان سازی‌ها با تأکید به اینکه ما نیاز به فهم نسلی داریم، گفت: در پژوهشی از افراد زیر 30 سال و بالای 60 سال خواسته‌شده که 10 بحران کشور در سال 98 را بیان کنند که در 60 درصد موارد هیچ وجهه مشترکی در پاسخ‌ها وجود نداشت و در 4 مورد مشترک نیز در 2 مورد راه‌حل‌های کاملاً متضاد پیشنهادشده بود و این نشان می‌دهد که درعین‌حال که اولویت‌ها نسل‌ها یکی نیست حتی راه‌حل‌های آن‌ها نیز نسبت به مسائل مختلف بسیار متفاوت و متضاد است.
وی درباره فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی که برخی آن را به‌عنوان راه‌حل می‌دانند، افزود: بر اساس آمار موجود بعد از فیلتر تلگرام در ایران آمار مراجعه به سایت‌های پورن در کشور بالا رفت چراکه نسل امروز متفاوت است و منتظر تصمیم ما نمی‌ماند و راه‌حل مواجهه با آن نیز متفاوت است.
متین فر: فضای مجازی به‌درستی فهمیده نشده است
متین فر درباره شاخص‌های بیانات رهبر معظم انقلاب درباره فضای مجازی، با اشاره به بررسی سخنان مقام معظم رهبری از سال 79 تا 97 درباره فضای مجازی، گفت: در سال 79 ایشان اعلام می‌کنند به دنبال روش‌های جدید باشید و رهبری در سال 83 درباره اهمیت فهم فضای مجازی و گسترش این فضا و رسیدن به موفقیت‌های آن تأکید کردند درصورتی‌که به نظر می‌رسد فضای مجازی به‌درستی فهمیده نشده است.
وی افزود: فضای مجازی موجودی زنده و حوزه تمدنی است و این فضا فرهنگ‌سازی می‌کند، شبکه‌سازی و جریان آزاد اطلاعات دارد و فقط شبکه‌های اجتماعی و موضوع آن فقط فیلترینگ نیست.
رئیس مرکز فضای مجازی سازمان سراج با اشاره به گفتگویی با یکی از کارشناسان لهستانی در حوزه فضای مجازی، تصریح کرد: این کارشناس عنوان کرد ادبیات فیلترینگ در این کشور به‌عنوان پالایش و نه مسدودسازی معرفی‌شده و با چنین ادبیاتی (مسدودسازی) فیلترینگ وجود ندارد و درست نیست.
متین فر در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد از اینکه حکمرانی فضای مجازی با مهندسین است، گفت: در این بخش علوم ارتباطات و روان‌شناسی کجا قرار دارد، درصورتی‌که در سال 79 رهبر انقلاب فرموده بودند که به روش‌های روان‌شناسانه و استفاده از آن برای جریان سازی توجه داشته باشید.
وی با انتقاد از ورود ادبیات فیلترینگ که در حوزه سخت‌افزار و نرم‌افزار است به حوزه علوم اجتماعی، افزود: تقلیل این موضوع به فیلترینگ ما را دچار مشکل می‌کند چراکه نسل امروز منتظر نمی‌ماند و ما را دور می‌زند.
متین فر با تأکید به اینکه فضای مجازی ابزار نیست، تصریح کرد: اشتباه راهبردی ما این است که فکر می‌کنیم طراحی مدل مفهومی یک پلتفرم برای شبکه‌های اجتماعی کافی است.
وی فضای مجازی را در 5 لایه توصیف کرد و افزود: زیرساخت، ابزار، سرویس و خدمات، محتوا و کاربر لایه‌های مختلف این فضا است که روح قوانین بر آن حاکم است.
این استاد دانشگاه درباره مؤلفه‌های جریان ساز، بابیان اینکه مقابله با فناوری امکان ندارد، گفت: فضای مجازی امتداد ذهن انسان است و نمی‌توانیم جلوی آن را بگیریم و باید ابعاد روان‌شناسانه، جامعه‌شناسانه و تکنیکی و چندلایه آن دیده شود بهتر ما را به هدف می‌رساند.
بشیر حسینی: برای جریان سازی باید نگاه ما فرصت محور باشد
بشیر حسینی در ادامه این بحث برای جریان در فضای مجازی را فرصت محور عنوان کرد و گفت: نگاه فرصت محور می‌تواند به نفع ما باشد درصورتی‌که نگاه تاکنون تهدید محور بوده است.
وی افزود: سیاست‌گذار گوش شنوایی ندارد و به دنبال این جلسات و مباحث نیست و تصمیم خود را از قبل گرفته است و انتقاد و ذائقه مخاطب برای او مهم نیست.
رئیس باشگاه سواد رسانه‌ای با اشاره به اینکه انسان با 3 هویت در فضای مجازی حضور دارد، گفت: یکی همین هویت فیزیکی است و هویت دیگر در شبکه مجازی با نام حقیقی است و یکی هم هویت فیک که در هویت حقیقی به دنبال شناخته شدن به‌عنوان بهترین‌ها هستیم ولی در هویت دیگر تعلقات کمتری داریم و با آزادی عمل بیشتری در فضای مجازی حضور داریم.
محمدی: مردم به رسانه‌های رسمی و صداوسیما اعتماد ندارند
در بخش دیگری محمدی با اشاره به اینکه مردم به دلیل عدم اعتماد به رسانه‌ها و صداوسیما بیشتر اخبار خود را از رسانه‌های رسمی دریافت نمی‌کنند، گفت: باید برخورد روبرو و نزدیک با مردم در فضای مجازی داشته باشیم تا انتقاد و نظرات مردم را به‌صورت مستقیم و رودررو ببینیم و بدانیم به چه چیزی انتقاد دارند.
وی درباره شتاب و تندروی در فضای مجازی نیز افزود: از گذشته تاریخی فضای شاه و رعیتی وجود داشته است، ولی این رابطه در فضای مجازی شکسته شده است و مردم برای پر کردن این گسل در فضای مجازی با شتاب و تندی حرکت می‌کنند.
متین فر: عدالت، مقاومت و اخلاق اولویت‌های جریان ساز از نگاه مقام معظم رهبری است
متین فر درباره مؤلفه‌های جریان ساز که باید در این حوزه داشته باشیم، گفت: با بررسی منویات رهبری از سال 79 تا 97 در حوزه فضای مجازی به این مؤلفه‌ها رسیدیم اول، نیازسنجی و مسئله یابی دوم تأمین نیاز (سرویس و خدمات) سوم، وابستگی عقلی چهارم، دل‌بستگی قلبی پنجم، شاخص سازی و ششم، نیاز سازی و مدیریت افکار عمومی
وی در ادامه درباره اولویت‌های جریان ساز از نگاه مقام معظم رهبری افزود: عدالت، مقاومت و اخلاق از این اولویت‌ها است.
این استاد دانشگاه با استقبال از برگزاری جشنواره کودک آنلاین توسط وزارت ارتباطات گفت: بسیار از این موضوع خوشحال شدم چون یکی از مغفول‌ترین مباحث در کشور این حوزه است؛ و من به‌عنوان فعال در این حوزه وظیفه خود می‌دانم در حوزه ارتقای فرهنگ کاربری و ارتقای سواد رسانه‌ای و تولید محتوا فعالیت کنم.
بشیر حسینی: در دهه پنجاه انقلاب به نهضت سواد رسانه‌ای پرداخته شود
سید بشیر حسینی نیز با اظهار امیدواری به اینکه جریان سازی و فضاسازی در دهه پنجم انقلاب دیده شود، گفت: اگر به حوزه سواد رسانه‌ای به‌صورت نهضتی پرداخته نشود موفق نمی‌شویم و باید نگاه ما امیدوارانه و آرمان‌گرایانه باشد و باعث تأسف است که در سال 97 دغدغه‌های تهدید محور در این حوزه داریم و این رویکرد به‌شدت مانع تحقق این نهضت است.
وی افزود: در رویکرد نهضت سواد رسانه‌ای است که جشنواره کودک آنلاین و فعالیت‌های دیگر را به‌جای اینکه تهدید بدانم، فرصت می‌بینم.
بشیر حسینی با اشاره به اینکه بیشتر مصرف‌کنندگان رسانه‌های نوین کم سن و سال‌تر هستند، تصریح کرد: نهضت به‌صورت چرخه و جامع دیده شود و بدانیم که جریان سازی دست ما نیست و مخاطب نیز باید توانمند شود و به‌غیراز نهضتی دیدن موضوع و عاقل و بالغ دیدن مخاطب چاره‌ای نیست.
وی افزود: اگر این اقدامات انجام نشود دعوای ما بین بد و بدتر نخواهد بود بلکه بین بد و مرگ است و با این رویکرد این نسل بااینکه با ما هم‌زیستی دارد اما در دنیا خود زندگی می‌کند.
احسان محمدی نیز در پایان سخنان خود درباره مؤلفه‌های جریان ساز این حوزه با اشاره به تأثیرپذیری دوره‌های مختلف سیاسی و اجتماعی ایران از پدیده‌های مختلف، گفت: اتفاق بعدی را مردم پدید می‌آورند و اگر به کشور علاقه‌مند هستیم و مسئولیت داریم اگر نمی‌توانیم کاری انجام دهیم باید کنار برویم و اگر می‌خواهیم کاری انجام دهیم باید هزینه پرداخت کنیم که امکان دارد توهین و یا اخم باشد.
وی افزود: کاری که من به عنوان یک فعال در این حوزه می‌توانم انجام دهم تولید محتوا و تزریق امید است البته امید دادن نه به معنای سفید نمایی است و باوجود جنگ روانی موجود برای ناامیدی مردم من به نسل آینده امیدوار هستم و از این شرایط گذر خواهیم کرد.
