به گزارش
گرداب، وسایل ارتباط جمعی روز به روز تغییر میکنند و در عصر حاضر اینترنت گوی سبقت را از سایر رسانه‌ها ربوده است. امکان دسترسی به فناوری‌های نوین ارتباطی شرایطی را فراهم کرده تا با تغییر موازنه مخاطبان مردم بیش از پیش انتظارات خود را دست یافتنی بدانند. حالا هر کاربر فضای مجازی با در دست داشتن تلفن همراه و اتصال آن به شبکه جهانی در میان خیل عظیمی از کاربران و اطلاعات قرار می‌گیرد.
در سال‌های اخیر شبکه‌های اجتماعی مجازی، فضایی را فراهم کرده‌اند که کاربر با اتکا به آن علاوه بر آنکه روابط اجتماعی خود را مستحکم‌تر کرده است، با دوستان و گروه‌های جدید آشنا می‌شود و در لحظه در تجربیات آنان شریک می‌شود. فضای مجازی با حذف محدودیت‌های فضای واقعی کاربران را به تعامل جدیدی همراه با آزادی بیشتر دعوت میکنند. کافی است کاربر اراده کند و وارد شبکه اجتماعی شود تا با انواع اطلاعات واقعی، غیرواقعی، اخلاقی و غیراخلاقی مواجه شود.
شبکه‌های اجتماعی در سال ۱۳۸۳ با اورکات در میان کاربران ایران معنا پیدا کرد. در مدت کوتاهی استفاده از این شبکه چنان رونق پیدا کرد که ایران توانست پس از برزیل و آمریکا به عنوان سومین کشور عضو اورکات شناخته شود. ایران در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ به میزان نصف جمعیت آمریکایی‌ها و دو برابر هندی‌ها و با ۶ درصد، رتبه سوم در میان اعضای اورکات را بدون در نظر گرفتن ایرانیان خارج از کشور از آن خود کرد.
به طور کلی شبکه‌های اجتماعی چند بُعدی هستند و به کاربران این امکان را می‌دهند تا پیام‌های فوری را به اشتراک بگذارند. این شبکه‌ها با طراحی خاص خود شرایطی را فراهم کردند تا کاربران وبلاگ‌ها یا پیام‌های شخصی خود را تا کیلومترها آن طرف طرف به دست مخاطبان خود برسانند. امکان بارگذاری محتوای تولیدی کاربر مانند پست‌ها، تصاویر، ویدئو و وجود قابلیت‌هایی مانند یافتن دوستان قدیمی و دوست‌یابی جدید محیطی جذاب را برای کاربران خلق کرده است. در شرایط فعلی کاربران فضای مجازی در حال تجربه زندگی آنلاین از طریق شبکه‌های اجتماعی هستند.
شبکه‌های اجتماعی به عنوان چاقویی دو لبه در بطن زندگی کاربران رسوخ کرده است. شبکه‌های اجتماعی فیسبوک، توئیتر، تلگرام و اینستاگرام در کنار قابلیت مثبت خود در حوزه ارتباطات همه با سلطه غرب و به وسیله غرب طراحی شده است. آنچه درباره این شبکه‌ها غیرقابل انکار است، این است که جذابیت و امکانات این شبکه‌ها سبب شده فضای مجازی به عنوان همراه لحظه‌ای کاربران شناخته شود. با وجود این امکان تنها یک کلیک کافی است تا کاربر در لحظه با حجم عظیمی از اطلاعات رو به رو شود. حضرت آیت اللّه خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی سال‌ها است که در بیانات خود در جمع گروه‌های مختلف بر نقش فضای مجازی تاکید کردند.
رهبر انقلاب در سال ۱۳۹۵ در جمع مسؤولان جبهه فرهنگی فضای مجازی را قتلگاه جوانان و نوجوانان خواندند و گفتند: «فضای مجازی، حقیقتا به قتلگاه نوجوانان و جوانان شده است. منطقه عظیمی از این فضا اکنون در دست دشمن است. باید دشمن را از فضای مجازی برانید و بتارانید.»
این سخن رهبر انقلاب اسلامی گویای ابعاد پیدا و پنهان آثار فضای مجازی بر روی تک‌تک کاربران فضای مجازی است، فضایی که حالا خیل عظیمی از آنها را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند که در حساس‌ترین برهه زندگی خود به فعالیت در این شبکه‌ها می‌پردازند. فضایی که غرب خود آن را تولید کرد و در اختیار جهان قرار داد و در نهایت هم کامل بر آن سلطه دارد. سران غرب خود بارها اذعان کرده‌اند که با اتکا به این وسایل نوین ارتباطی تلاش کردند دست به اقدامات خراب‌کارانه بر ضد امنیت ملی کشورمان بزنند.
همان‌طور که پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸، غربی‌ها برنامه‌ریزی کرده بودند تا بتوانند با به کارگیری ایزارهای نوین ارتباطی، این انتخابات را زمینه‌ای برای روند تغییر نظام یا به اصطلاح خود براندازی در ایران قرار دهند. آنها در این مسیر در بستر فضای مجازی از شبکه‌های اجتماعی به عنوان جدیدترین ابزارهای رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی استفاده کردند.
تلفن‌های همراه هوشمند و دسترسی به تکنولوژی‌های نوین ارتباطی فضایی را فراهم کرده‌اند تا کاربران به واسطه عدم مدیریت‌ها ناخواسته و ندانسته بازی‌گردان میدان جنگ سایبری شوند. در سال‌های اخیر دشمن در جنگ نرم با حداکثر توان وارد شده و با روش‌های متنوع و گوناگون از ایجاد شبکه‌ها و کانال‌ها گرفته تا انواع محتواهای تولید شده در شبکه‌های اجتماعی مجازی، برنامه‌های گوناگونی را برای اقشار و گروه‌های سنی مختلف تولید و به اشتراک می‌گذارد. با این حال سال‌هاست که مقام معظم رهبری در فرمایشات خود تاکید کردند که باید اقدام درخوری برای مقابله این حربه دشمن اندیشیده شود.
رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با مردم قم به مناسبت نوزدهم دی ماه مجدداً به موضوع فضای مجازی اشاره کردند و فرمودند: «از جمله‌ی کارهایی که مردم می‌توانند به بهترین وجهی در خدمت به کشور انجام دهند، حضور در صحنه‌های انقلاب است؛ از جمله‌ی کارهایی که مردم می‌توانند انجام بدهند، مواجهه و مقابله با شایعه‌سازی دشمن است. امروز یکی از شگردهای فعّال دشمن، شایعه‌سازی است که مردم را مضطرب کنند، مردم را با هم مخالف کنند، علیه این و آن تهمت بزنند، مردم را به جان یکدیگر بیندازند که البتّه چنین اتّفاقی نمی‌افتد به توفیق الهی؛ امّا آنها قصدشان این است؛ مردم باید هوشیار باشند، متوجّه باشند.
مردم را با کمال وقاحت به مواجهه‌ی با انقلاب، با نظام دعوت میکنند؛ این مردمی که نظام متّکی به آنها است. اگر مردم پشتوانه‌ی نظام، پشتیبان نظام نبودند، این ماجرای به این اهمّیّت پیش نمی‌آمد، پیش نمیرفت؛ این قدر وقیحند که همین مردم را وادار میکنند یعنی تشویق میکنند، تحریک میکنند به مواجهه‌ی با نظام. مردم در مقابل این تبلیغات ایستادگی کنند، علیه این تبلیغات حرکت کنند. جوانها امروز در فضای مجازی فعّالند؛ فضای مجازی میتواند ابزاری برای زدن توی دهن دشمنان باشد.»
سیدعلیرضا آل‌داود کارشناس فضای مجازی در مورد فرمایشات اخیر رهبرمعظم انقلاب پیرامون فضای مجازی اینگونه توضیح داد: رهبر معظم انقلاب ده‌ها سخنرانی در باب اهمیت فضای مجازی دارند که با کنار هم قرار دادن آنها نقشه راه مشخص می‌شود. مهمترین مسئله در فضای مجازی از نگاه ایشان راه اندازی شبکه ملی اطلاعات است. ایشان حضور تنها در توئیتر را بی‌فایده می‌دانند و می‌فرمایند تخاطب واقعی لازم است.
این کارشناس مسائل فضای مجازی گفت: حضرت آقا در دیدار با معلمان در سال ۹۵ فرمودند باید زمینه استفاده صحیح از فضای مجازی فراهم شود نه آنکه به صورت رها و غیرقابل کنترل باشد. ایشان طی جلسات متعدد حمایت از پیام‌رسان‌ها و سرویس‌های داخلی را از مسئولان مطالبه کرده‌اند و بارها در تارانیدن، راندن و پس زدن دشمن از صحنه فضای مجازی کشور تاکید داشتند و فضای مجازی را قتلگاه جوانان و نوجوانان دانستند. امام خامنه‌ای پس از فتنه ۸۸ بیش از ۴ بار به جلوگیری از تعطیل شدن توئیتر توسط دولت آمریکا اشاره داشته‌اند.
آل‌داود با بیان اینکه این بار رهبر معظم انقلاب در جمع مردم قم ایشان بر زدن بر دهان دشمن در فضای مجازی تاکید داشتند که متاسفانه برخی افراد فرمایش ایشان را بر رفع فیلتر توئیتر تعبیر کردند، بیان کرد: این افراد و برخی قرارگاه‌های دچار اختلال و عمدتاً کم سواد در فضای مجازی تنها شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌ها غربی را به رسمیت شناخته و همچنان دنبال به استعمار کشیده شدن ایران در این زمین تحت مالکیت و مدیریت دشمن هستند.
وی تاکید کرد: باور داشته باشیم با حاکمیت واقعی انقلاب اسلامی بر فضای مجازی می‌توان تمدن‌سازی کرد و به جای بازی خوردن از دشمن، می‌توانیم در زمینش با تقویت سرویس‌های داخلی و ارائه جهانی آنها، صحنه‌گردان قوی در عرصه رسانه‌های جهانی باشیم.
آل‌داود درباره شگردهای مختلف دشمنان در فضای مجازی اظهار داشت: دشمن با استفاده از شبکه‌سازی گسترده در فضای مجازی با اهدافی چون جمع‌آوری اطلاعات، جریان سازی و جنگ روانی به دنبال بی‌ثبات‌سازی کشور است. بهره‌گیری از ابزار مکمل جنبش‌های اجتماعی ( پیام رسان هایی نظیر تلگرام و شبکه های اجتماعی نظیر اینستاگرام) برای انتقال سریع شایعات، دوقطبی‌سازی، فریب و جریان سازی رسانه‌ای یکی دیگر از اهداف دشمن در فضای مجازی است.
این کارشناس مسائل فضای مجازی در همین زمینه ادامه داد: دشمن با ایجاد موج های رسانه‌ای منفی و سازمان یافته به منظور ایجاد ناامنی و سردرگمی در مخاطب به دنبال این است که نشان دهد رهبران سیاسی و نظام به نظرات و خواسته‌های اجتماعی مردم بی‌توجه هستند. ایجاد جنبش اجتماعی توسط فضای مجازی و تبدیل آن به جنبش عمل‌گرا و حقیقی در کف جامعه مانند فتنه۸۸ که فیسبوک و توئیتر این نقش را بر عهده داشتند، یکی دیگر از اهداف و روش‌های دشمن در فضای مجازی است. دشمن همچنین با جنگ نرم اعتقادی-اجتماعی مانند جنبش‌های زنانه چهارشنبه های سفید، دختران خیابان انقلاب و... نه به حجاب اجباری، اجرای سند ۲۰۳۰، که با محوریت فضای مجازی و سرویس های آن دنبال می شود، به دنبال ایجاد جنبش های اجتماعی براندازانه در کشور است.
وی در ادامه افزود: با توجه به اظهارات صریح سران آمریکا و رژیم صهیونیستی مبنی بر حمایت از رسانه‌های مختلف نظیر شبکه های ماهواره‌ای، شبکه های اجتماعی، پیام رسان ها و... برای از بین بردن مشروعیت داخلی نظام، ایجاد جنبش های اجتماعی چند ماه اخیر را باید در این راستا ارزیابی کرد.
آل‌داود همچنین در این زمینه اضافه کرد: با توجه به ترس آمریکا و رژیم صهیونیستی از رویارویی مستقیم با ایران به دلیل غیرقابل پیش بینی بودن هزینه‌های این جنگ، آنها ترجیح دادند از ضعف‌های موجود و طمع جریان نفوذ استفاده کرده و پیام رسان‌ها و شبكه‌های اجتماعی غربی را در ایران تقویت کنند.
این کارشناس مسائل فضای مجازی در ادامه درباره راهكارهای مواجهه با شايعه‌سازی دشمن در فضای مجازی توضیح داد: در بحث شایعه سازی هم باید توجه داشت که رسانه‌ها با تأثیرپذیری از یکی از طرفین، از طریق نوعی قالب‌دهی، واقعیت را بازسازی و به مخاطبان خود ارائه میکنند، در واقع رسانه‌ها به طرزی به روایت واقعیت می‌پردازند که با انعکاس آینه‌وار آن متفاوت است.
وی با تاکید بر آنکه مردم ما از دشمن زیاد گُل می‌خورند،گفت: ترک امر به معروف و نهی از منکر مردم را شایعه پذیر کرده است. بازنشر شایعات در فضای مجازی نیز توهم برانگیز است و به علت اضطرابی که ایجاد می کند جامعه را در معرض خطر قرار می دهد.
آل‌داود در ادامه با بیان اینکه وجود فضای مجازی و کانال های مختلف و از سوی دیگر سرعت بالای رسیدن پیام سبب شده تا شایعه و شبهه بیش از گذشته گسترش یابد، بیان کرد: مردمی که مخاطب پرسش‌های جهت‌‌دار هستند، کم نیستند. هر چقدر که مردم از فضای مجازی بیشتر استفاده کنند، میزان رسیدن به شبهه و شایعه نیز افزایش می‌یابد و این به دلیل از دست دادن فرصت های بسیاری است که ما برای پاکسازی این فضا از انواع منکرات و فسادها داشتیم و همچنان مخاطب و مصرف کننده اینترنت آمریکایی هستیم و هنوز بومی‌سازی جدی در این موضوع انجام نداده ایم.
با توجه به این توضیحات آنچه در آستانه چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه فضای مجازی باید مدنظر قرار گیرد، این است که با اتکا به توان نیروهای جوان و انقلابی می‌توان بستری را فراهم کرد که کاربران به دور از سلطه غرب به تولید محتوا بپردازند و با کوتاه کردن دست سلطه‌گر بیگانگان از این فضا، اجازه انتشار شایعات و امکان تشویش اذهان عمومی را به آنان نداد. در این شرایط است که فضای امن برای کاربران فضای مجازی ایجاد خواهد شد و آنها به دور از هیچ تهدیدی می‌توانند فعالیت مجازی خود را همسو با فعالیت واقعی خود پیش ببرند.
