روپیه دیجیتال: پروژه رمزارز ملی اندونزی

به گزارش گرداب، امروزه نظام‌های بانکی در سراسر جهان برای ارائه نوآوری‌های پرداخت سریع و آسان و همچنین تسریع در یکپارچگی مالی با هم رقابت می‌کنند. فناوری بلاک چین باعث ایجاد پدیده ارز‌های دیجیتالی شده است که از محبوبیت زیادی در سرتاسر جهان برخوردار هستند. ارز‌های رمزنگاری شده که ماورای مرز‌های سیاسی کشور‌ها وجود دارند، یک واحد پولی بدون مقررات الزام آور به شمار می‌روند که ناپایدار بودن ارزش آن‌ها و تضمین نشدن آن از سوی بانک‌های مرکزی می‌تواند باعث ضرر سرمایه گذاران بسیاری شود. از سوی دیگر مفهوم ارز دیجیتالی با توجه به اینکه تراکنش‌های پرداخت و تبدیل را در سطح جهانی تسهیل می‌کند، مورد توجه بانک‌های مرکزی جهان قرار گرفته است. تقریباً تمام بانک‌های جهان در حال توسعه ارز دیجیتالی بانک مرکزی (CBDC) به عنوان جدیدترین محصول پولی خود هستند تا از این طریق بتوانند ضمن حفظ حاکمیت ارز واحد کشور آن را برای استفاده در دنیای دیجیتالی انعطاف‌پذیرتر سازند.

بانک مرکزی اندونزی (BI) با معرفی پروژه Garuda در حال سازگاری با تحولات مالی جهانی است. روپیه دیجیتالی به عنوان راه حلی برای کاهش پراکندگی سیستم پرداخت با ایجاد راحتی برای عموم در معاملات آنلاین و تبدیل پول معرفی شده است. پروژه Garuda به عنوان ابتکاری برای توسعه ارز دیجیتالی در اندونزی برای نخستین بار با انتشار کتاب سفید روپیه دیجیتالی از سوی بانک مرکزی اندونزی در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲، مطرح شد. در این سند آمده است که روپیه دیجیتالی پتانسیل بالایی به عنوان ارز دیجیتالی آینده در اندونزی دارد که کل چشم انداز مالی کشور را متحول خواهد کرد. تولد روپیه دیجیتالی می‌تواند به عصر جدیدی از ارز دیجیتالی در اندونزی منجر شود که تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد این کشور خواهد داشت. بر این اساس روپیه دیجیتالی همان پول فیات روپیه (کاغذ و فلز) است که فقط به شکل دیجیتالی تبدیل می‌شود. وجود آن بر عرضه پول تأثیر نمی‌گذارد، ارزش آن ثابت است و همان واحد پول روپیه محسوب خواهد شد. روپیه دیجیتالی تبدیل به پول بانک مرکزی خواهد شد که علاوه بر بدون ریسک بودن، می‌تواند برای پرداخت‌های برون مرزی نیز استفاده شود.

بانک اندونزی از سال گذشته در حال بررسی راه اندازی احتمالی ارز دیجیتالی بانک مرکزی خود بوده است. این بانک در حال حاضر در حال مطالعه گزینه‌های ایجاد این فناوری با همتایان خود و کار بر روی ویژگی‌های امنیت سایبری روپیه دیجیتالی است. ارز دیجیتالی بانک مرکزی پس از صدور، بین بانک‌های بزرگ و ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت توزیع می‌شود، که این مجموعه‌ها به نوبه خود روپیه‌های دیجیتالی را برای تراکنش‌های مختلف خرده‌فروشی به مؤسسات بانکی کوچک‌تر می‌فروشند.

راه اندازی صرافی دولتی ارز دیجیتالی

اندونزی برای بهبود وضعیت اقتصادی و مالی خود از اواخر سال ۲۰۲۲ دست به ایجاد تغییراتی در سیستم پولی و بازار‌های مالی خود زد. یکی از این تغییرات ارائه طرح راه اندازی اولین صرافی دولتی ارز دیجیتالی است. قرار است این صرافی تا پایان سال ۲۰۲۳ راه اندازی و مورد بهره برداری واقع شود. راه اندازی این صرافی برای کشوری که در سال ۲۰۲۲ ارزش تراکنش‌های مربوط به ارز‌ها و دارایی دیجیتالی آن تقریبا ۷۰ درصد نسبت به سال‌های گذاشته کاهش یافته است امری بسیار قابل توجه است. ارزش تراکنش‌های مربوط به دارایی‌های رمزنگاری شده در اندونزی در سال ۲۰۲۲ از ۸۵۹.۴ تریلیون روپیه اندونزی (۵۵ میلیون دلار) به ۲۹۶.۶۶ تریلیون روپیه اندونزی (۱۹ میلیون دلار) کاهش یافت.

راه اندازی اولین صرافی دولتی اندونزیایی در اصل در جریان زمینه سازی و مقدمه چینی برای انجام تغییرات بزرگتری صورت می‌گیرد که یکی از آن‌ها تصویب لایحه توسعه و تقویت بخش مالی P۲SK توسط نمایندگان مجلس اندونزی است و به موجب آن ظرف مدت دو سال نظارت و کنترل بر معاملات از آژانس تنظیم مقررات معاملات و قرارداد کالا (Bappebti گرفته شده و به اداره خدمات مالی) (FSA) اعطا می‌شود. رییس بانک اندونزی از شروع ضرب روپیه دیجیتالی پس از راه اندازی صرافی مذکور خبر داده است.

معرفی روپیه دیجیتالی در جشنواره اقتصاد مالی دیجیتالی (FEKDI) که با همکاری بانک اندونزی (BI) و وزارت هماهنگی امور اقتصادی این کشور در اوایل ماه می‌سال ۲۰۲۳ برگزار شد، مورد تاکید مقامات اندونزی قرار گرفت. قانونی بودن روپیه دیجیتالی و آغاز استفاده از ارز دیجیتالی مورد نظر اندونزی در قانون شماره ۴ سال ۲۰۲۳ توسعه و تقویت بخش مالی (UU P۲SK) تصریح گردیده است. مطابق این قانون روپیه به صورت دیجیتالی صادر می‌شود و از تعهدات پولی بانک مرکزی اندونزی (BI) می‌باشد.

مراحل اجرای طرح روپیه دیجیتالی

به گفته رئیس بانک مرکزی اندونزی طرح روپیه دیجیتالی به صورت مرحله‌ای اجرا می‌شود. این طرح در مرحله اول از عمده‌فروشی ارز دیجیتالی و انتقال بین بانک‌ها شروع می‌شود و گام بعدی توسعه مدل کسب و کار روپیه دیجیتالی خواهد بود. در نهایت پس از موفقیت اولین مدل، روپیه دیجیتالی برای خرده فروشی و استفاده روزمره راه اندازی خواهد شد. بر اساس کتاب سفید توسعه روپیه دیجیتالی، روپیه دیجیتالی در دو نوع صادر می‌شود، اول روپیه دیجیتالی عمده فروشی (w-Digital Rupiah) و دوم روپیه دیجیتالی خرده فروشی (r-Digital Rupiah). نوع اول دسترسی محدودی دارد و فقط برای تسویه معاملات عمده فروشی مانند عملیات پولی، معاملات بازار ارز و معاملات بازار پول توزیع می‌شود. دامنه دسترسی روپیه خرده فروشی برای عموم آزاد مردم می‌باشد و برای تراکنش‌های مختلف، هم در قالب تراکنش‌های پرداخت و هم به صورت نقل و انتقالات توسط افراد یا شرکت‌ها قابل استفاده است.

ویژگی‌های روپیه دیجیتالی

برای اینکه روپیه دیجیتالی بتواند به ابزار اصلی بانک مرکزی اندونزی در اجرای وظایف خود در عصر دیجیتالی تبدیل شود می‌بایست دارای ویژگی‌های خاصی باشد. اولین و مهم‌ترین ویژگی روپیه دیجیتالی ثبات و امنیت است. روپیه دیجیتالی با پشتوانه ذخایر و تضمین شده توسط BI به عنوان بانک مرکزی، باید ارزش ثابتی برای حفظ اعتماد بازار و جلوگیری از نوسانات بیش از حد داشته باشد و در برابر حملات سایبری و اختلالات فناوری از امنیت بالایی برخوردار باشد. روپیه دیجیتالی باید بتواند اطلاعات شخصی را تضمین کند و هویت کاربران مورد سوء استفاده قرار نگیرد. بنابراین، حفاظت از حریم خصوصی افراد از طریق رمزگذاری سرتاسری و در عین حال برخورداری از شفافیت (امکان مشاهده تراکنش‌ها و مسیر‌های حسابرسی) برای حفظ اعتماد عمومی و جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی، مانند پولشویی و تامین مالی تروریسم ضروری می‌باشد.

دومین ویژگی مهم روپیه دیجیتالی قابلیت دسترسی برای عموم مردم است. برای اینکه ارز دیجیتالی به طور گسترده مورد پذیرش قرار گیرد، همه اقشار جامعه باید بتوانند بدون هیچ گونه مانع یا محدودیتی به آن دسترسی داشته باشند در این صورت، روپیه دیجیتالی می‌تواند با کمک به افراد بیشتری برای دسترسی به خدمات مالی و مشارکت در اقتصاد، به افزایش یکپارچگی مالی کمک کند. علاوه بر این پلتفرم روپیه دیجیتالی باید کاربر پسند و از طریق دستگاه‌های مختلف به راحتی برای عموم قابل دسترسی باشد.

قابلیت ادغام نیز سومین جنبه کلیدی است که می‌تواند به افزایش استفاده از روپیه دیجیتالی کمک کند. قابلیت ادغام به توانایی روپیه دیجیتالی برای کار یکپارچه با سایر سیستم‌های پرداخت، از جمله سیستم‌های پرداخت موجود در جامعه مرتبط می‌شود. روپیه دیجیتالی بایستی از امکان انتقال سریع و آسان بین کاربران، پرداخت با استفاده از کد‌های QR و ادغام با کیف‌پول‌های الکترونیکی در تجارت الکترونیک و Super App برخوردار باشد. به منظور مقبولیت روپیه دیجیتالی در سطح جهانی، قابلیت همکاری روپیه دیجیتالی با سایر نظام‌های ارز دیجیتالی جهان نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد و از قابلیت پرداخت‌های برون مرزی کارآمد برای ادغام آسان با این نظام‌ها برخوردار باشد.

لازم به ذکر است اندونزی در حال حاضر استفاده از ارز‌های دیجیتالی را برای پرداخت در سراسر کشور ممنوع کرده است. با این حال، دولت معاملات ارز‌های دیجیتالی در بازار کالا را برای مقاصد سرمایه گذاری مجاز کرده است.

مقامات بانکی سایر کشور‌های منطقه نیز به دنبال اجرای فناوری بلاک چین برای بهبود نقل و انتقالات و تسویه حساب‌ها هستند، از جمله بانک‌های مرکزی فیلیپین و استرالیا که ارز‌های دیجیتالی را برای عمده فروشی نیز در نظر می‌گیرند. کشور‌های استرالیا، سنگاپور و مالزی سال گذشته انجام آزمایش‌های پرداخت‌های فرامرزی با ارز دیجیتالی را اعلام کردند. بانک‌های مرکزی این کشور‌ها هدف از همکاری خود را توسعه پلتفرم‌های مشترک برای تراکنش‌های بین‌المللی با استفاده از ارز‌های دیجیتالی دولتی اعلام نموده اند.

اندونزی در دو سال گذشته رشد دو رقمی در تراکنش‌های دیجیتالی را تجربه کرده است. مطابق داده‌های بانک مرکزی اندونزی، ارزش تراکنش‌های دیجیتالی این کشور در سال ۲۰۲۲ به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ رشد داشته است و به ۵۳۱۴۴ تریلیون روپیه (۳.۳۸ تریلیون دلار) رسیده است.