قوانین بین المللی علیه فعالیت سایبری غیرنظامی در جنگ‌های مدرن

به گزارش گرداب به نقل از خبرگزاری مهر، در عصر دیجیتال، تضاد‌های نظامی سنتی دیگر به فعالیت نیرو‌های نظامی در میدان نبرد محدود نیست. با رشد فناوری‌های نوین و تسریع فرایند دیجیتالی‌سازی جهان، گروه‌های سایبری غیرنظامی به عنوان بازیگران مهم در تعیین نتایج جنگ‌ها در سراسر جهان ظهور یافته‌اند. این گروه‌ها، اغلب از هکر‌های حرفه‌ای غیرنظامی تشکیل شده‌اند و تأثیر قابل توجهی را در عملیات سایبری تهاجمی و دفاعی در طول منازعات نظامی دارند. قدرت و اثرگذاری این گروه‌ها در نبرد‌های امروزی به حدی افزایش یافته است که برخی نهاد‌های بین المللی و فعالان حقوق بشر به فکر تنظیم مقررات جهانی برای این قبیل فعالیت‌ها افتاده‌اند.

در بحبوحه جنگ روسیه و اوکراین کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (ICRC) و برخی از گروه‌های غیرانتفاعی جهانی دیگر، متوجه گسترش گروه‌های سایبری غیرنظامی شدند. بر اساس بسیاری از گزارش‌های آماری، دامنه فعالیت این گروه‌ها پس از افزایش تنش‌ها در اوکراین به شکل محسوسی تشدید شده است. کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در واکنش به رشد نگران کننده فعالیت‌های مذکور، اقدام به بررسی مسئله و تدوین برخی اصول کلی برای فعالیت این گروه‌ها کرده است. این سازمان بین المللی، اخیراً مفاد هشت گانه مدنظر خود برای چارچوب‌مندسازی اقدامات سایبری مذکور را منتشر کرده است. با این وجود، همچنان خطرات و تهدیدات بی‌شماری در ارتباط با هک زیرساخت‌های حیاتی و نقض گسترده حقوق بشر در کشور‌های درگیر جنگ، از سوی گروه‌های هکری یاد شده، وجود دارد.

در این نوشتار، ضمن بررسی ابعاد گوناگون ظهور، نقش و تأثیر این گروه‌های سایبری غیرنظامی در جنگ‌های امروزی به تشریح مفاد اصلی قانون تعیین شده از سوی کمیته بین الملل صلیب سرخ نیز خواهیم پرداخت.

ظهور و پیشرفت گروه‌های سایبری غیرنظامی

بسیاری از گزارش‌های آماری، حاکی از آن است که تعداد و میزان فعالیت گروه‌های سایبری غیرنظامی در دهه گذشته، افزایش محسوسی یافته است. کارشناسان عقیده دارند که فرایند مذکور از زمان جنگ سوریه آغاز شده به شکلی نگران‌کننده، همزمان با آغاز نبرد میان روسیه و اوکراین تسریع شده و با مقیاس کلان در سطح جهانی رشد یافته است. گروه‌ها سایبری غیرنظامی عاملان غیردولتی هستند که معمولاً مستقل عمل می‌کنند و در برخی موارد عملیات و اقدامات خود را با نیرو‌های نظامی رسمی تحت حمایت دولت‌ها، هماهنگ می‌کنند.

گروه‌های مذکور به چابکی، انعطاف‌پذیری و سطح بالای توانمندی در پیشبرد حملات سایبری با اهداف متنوع، مشهور هستند. برخی از این اهداف کلیدی آن‌ها شامل مواردی از جمله مختل کردن زیرساخت‌های حیاتی، سرقت داده‌های حساس، انتشار اطلاعات غلط و اخبار جعلی و حملات باج افزاری می‌شود.

تأثیر گروه‌های سایبری غیرنظامی در جنگ‌های مدرن

نقش پر رنگ این گروه‌ها در جنگ‌های مدرن نشان از اهمیت و تأثیرگذاری بالای آن‌ها در کنار عملیات نظامی و اقدامات ژئوپلیتیک دارد و از همین روی، به یکی از نگرانی‌های بزرگ فرماندهان نظامی و دولت‌مردان جهان بدل شده‌اند. به طور کلی می‌توان محور‌های اصلی تأثیرگذاری گروه‌های هکری را شال موارد زیر دانست:

تخریب، اختلال و نفوذ به زیرساخت‌های حیاتی

گروه‌های سایبری غیرنظامی در جریان جنگ میان کشورها، به طیف گسترده‌ای از زیرساخت‌های حیاتی دشمن مانند شبکه‌های انتقال برق، شبکه‌های ارتباطی و مخابراتی، سیستم‌های مالی بانکی، سیستم‌های حمل و نقل، سامانه‌های بهداشت عمومی و بخش صنعت حمله می‌کنند. این حملات می‌توانند توانمندی یک کشور را در مقاطع بحرانی مانند زمان بروز جنگ، تحت تأثیر قرار داده و به شکل محسوسی کاهش دهد. بی شک بروز اختلال در هر یک از حوزه‌های مذکور، سبب بروز هرج و مرج، چالش و ابهام در میان مردم و نیرو‌های نظامی می‌شود.

جنگ اطلاعاتی، پروپاگاندا و عملیات تأثیر

گروه‌های سایبری، با انتشار اطلاعات نادرست و پروپاگاندا، قادر به تغییر دیدگاه عمومی هستند و می‌توانند در فرآیند تصمیم‌گیری فرماندهان و دولت‌مردان در جنگ تأثیر گذار باشند. این استراتژی می‌تواند تأثیر مهمی بر نتیجه تضاد‌های نظامی داشته باشد، همانطور که در موارد مختلفی از جنگ‌های اطلاعاتی در نبرد‌های اخیر مشاهده شده است. انتشار اطلاعات نادرست و ترویج پیام‌های تحریک‌آمیز توسط این گروه‌ها می‌تواند بر افراد و سازمان‌ها تأثیر بگذارد و فضای اطلاعاتی را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، نقش گروه‌های سایبری در جنگ‌ها به عنوان ابزاری برای تأثیر گذاری بر نظر عمومی و تصمیم‌گیری‌های مهم، از اهمیت چشمگیری برخوردار است و باید با دقت و موشکافانه مدیریت شوند.

جنگ اقتصادی در قالب حملات باج‌افزاری

حملات باج‌افزاری انجام شده توسط گروه‌های سایبری غیرنظامی، می‌توانند تأثیرات جدی بر اقتصاد یک کشور داشته باشند و منابع و توجه مردم و دولت را از برنامه‌های نظامی منحرف کنند. این نوع حملات نه تنها ممکن است به تخریب زیرساخت‌های اقتصادی کشور‌های درگیر جنگ، منجر شود؛ بلکه می‌تواند سبب جریان منابع مالی از دولت به گروه‌های سایبری شود.

علاوه بر این، درآمد حاصل از این نوع حملات می‌تواند صرف خرید تسلیحات سایبری جدید و توسعه توانمندی عملیاتی این گروه‌ها شود. به این ترتیب، حملات باج‌افزاری سایبری از اهمیت چشمگیری در جنبه‌های اقتصادی و نظامی برخی کشور‌ها برخوردارند و نیاز به توجه و پاسخ مؤثر دولت‌ها و سازمان‌های امنیتی دارند.

عملیات نفوذ با هدف سرقت اطلاعات

حملات سایبری گروه‌ها هکری غیرنظامی، می‌تواند بر طیف گسترده‌تری از عملیات مخرب رایانه‌ای نیز مبتنی باشد. در این میان مسئله نفوذ به سیستم‌های حساس و سرقت اطلاعات حیاتی، یکی از اهداف کلیدی محسوب می‌شود. دسترسی به اطلاعات نظامی دشمن در جریان عملیات نظامی می‌تواند سرنوشت جنگ را تغییر دهد.

چالش‌های پیش‌رو و تدابیر بین‌المللی برای مهار تهدیدات

کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در همین راستا، ضمن هشدار در خصوص افزایش شدید تعداد نیرو‌های فعال در این گروه‌ها، اقدام به تدوین و انتشار مجموعه قواعد کلی هشت‌گانه برای فعالیت‌های مذکور کرده است.

بر اساس گزارش‌های منتشر شده، محور‌های اصلی این قواعد، عبارت‌اند از:

منع حمله و اجرای عملیات سایبری علیه اهداف غیرنظامی
منع استفاده از بدافزار‌ها و سایر ابزار و روش‌هایی که به صورت خودکار و بی‌رویه به اهداف نظامی و غیرنظامی آسیب می‌رسانند
عدم آسیب و یا به حداقل رساندن میزان آسیب به غیرنظامیان در جریان عملیات سایبری
منع اجرای عملیات سایبری علیه تأسیسات و زیرساخت پزشکی و بشردوستانه
منع اجرای عملیات سایبری علیه زیرساخت‌های ضروری برای تداوم بقای مردم
منع تبلیغات با مضمون تهدید به خشونت با هدف گسترش ترس میان مردم
منع نقض قوانین بین‌المللی و بشردوستانه
پایبندی به قوانین با وجود نقض احتمالی آن‌ها توسط دشمن
با عنایت به مباحث مطرح شده، می‌توان نتیجه گرفت که نقش گروه‌های سایبری غیرنظامی در جنگ‌های مدرن غیر قابل انکار است. توانایی در تخریب زیرساخت‌های حیاتی، تلاش برای جنگ اطلاعاتی و تغییر داده‌ها و اعمال فشار اقتصادی بر دشمن، آن‌ها را به عنوان بازیگران اثرگذار و تهدیدی جدی در منازعات نظامی معاصر مطرح ساخته است. بر اساس پیش‌بینی‌های مطرح شده، با پیشرفت فناوری، تأثیر این گروه‌ها احتمالاً افزایش نیز خواهد یافت و نیاز به استراتژی‌های کارآمد برای مقابله با تأثیر آن‌ها را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.