یک کارشناس امور خانواده با بیان اینکه مردم در آغاز استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای کسب هیجان به سراغ آنها می‌روند، گفت: اما این آغاز راه است و سرانجام آن در میان نوجوانان اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی و در میان متأهلین بدبینی است.
به گزارش گرداب و به نقل از فارس، مدتی است در هر جمع و محفلی وارد می‌شوید دیگر از جمع‌های و محافل گرم دوستانه و خانوادگی خبری نیست و پدیده‌ها و ابزارهای نوینی وارد این حریم شده اند که با سرعت هر چه تمام تر به پیش می‌رود و نتیجه آن دوری اعضای خانواده از یکدیگر و گوشه نشینی جوانان و نوجوانان است.
روزگاری خانواده‌ها و جوانان فرصت ها را مغتنم می‌شمردند تا ساعت‌هایی را در کنار خانواده خود باشند اما امروز بیشترین وقت جوانان در شبکه‌ةای اجتماعی می‌گذرد، شبکه‌هایی که آغاز آنها به اختیار خود فرد است اما پایان و سرانجام آن را دیگر خود فرد رقم نمی‌زند.
در گفت و گوی تفصیلی با افسانه نیک راد مشاور و کارشناس امور خانواده به بررسی این موضوع پرداختیم.
علت گرایش جوانان و حتی افراد میانسال به نرم افزارهای نوین ارتباطی چیست؟
اگر از زاویه مثبت به این موضوع نگاه کنیم، کنجکاوی مردم ایران و بعد پیگیری مردم ایران در حد بالایی است و سال‌های اخیر مشخص شده است که مردم ایران کنجکاو هستند و شرایط، وسایل و ارتباطات جمعی جدید را به شدت استقبال می‌کنند. این نکته مثبت است و از نگاه کنجکاوانه به این موضوع نگاه می‌کنند که این وسایل چه هستند؟ و چه کاربردی دارند بنابراین از آنها استقبال می‌کنند.
تا چه حد این گرایش به دلیل حس کنجکاوی افراد است؟ و با گذشتن از کدام مرز دیگر نمی‌توان دلیل آن را کنجکاوی دانست؟
اما چرا پیگیری و استقبال افراد بسیار بالاست؟ اگر از دید روانشناسی و جامعه شناسی به این موضوع نگاه کنیم یک مقدار برمی‌گردد به این موضوع که در ایران مسائل مهیج و جالب کم است و چیز جدیدی که وارد می‌شود مردم برای ایجاد هیجان پیگیر آن می‌شوند و از آن استفاده می‌کنند.
هر چیزی که برای مردم جدید و متفاوت باشد با استقبال مواجه می‌شود. البته این موضوع نشأت گرفته از این است که مردم دوست دارند مطالبی را پیگیری کنند که به آنها انرژی مثبت بدهد.
افراد بدون اینکه بررسی کنند و بخواهند جست و جو کنند که این نرم افزارها چیست به سراغ آن می‌روند چون برای آنها هیجان دارد وقتی می‌بینند جالب است و برای آنها این احساس خوب را ایجاد می‌کند به همه خبر می‌دهند و از آن استفاده می‌کنند.
بنابراین به گفته شما دو حس کنجکاوی و نیاز به هیجان مطالب جالب باعث می‌شود مردم به این نرم افزارها گرایش داشته باشند، و تا اینجا شاید احساس خطر متوجه افراد نباشد، از چه زمانی خطر استفاده از این نرم افزارها انسان ها را تهدید می‌کند؟
ایراد اساسی این است که این ارتباطات آغاز می‌شود بدون اینکه برای آن فرهنگ سازی انجام شود، چراکه که نه با عرف و نه با فرهنگ و مسائل شرعی ما هماهنگ نیست و در ابتدا به دلیل کمبودهایی که داشتیم با استقبال مواجه می‌شود و در حالی که این اصلا با عرف ما جور نیست بعد مسائل و مشکلات بعدی آن ایجاد می‌شود.
دقیقا مثل ماهواره، ویدئو، اینترنت، موبایل و حالا هم ابزارهای نوین ارتباطی مورد استقبال قرار گرفتند. مردم ارتباطات بین فردی و اجتماعی را دوست دارند و دوست دارند که روز باشند چون احساس می‌کنند کشور ما مقداری عقب‌تر از بقیه است اما بعد از این که آن را دریافت کردند متوجه می‌شوند این موضوع قابل هضم نیست. روانشناسان و جامعه‌شناسان هم‌اکنون شاهد هستند که تا چه حد مشکلات فرهنگی و خانوادگی به دلیل استفاده از این نرم افراها به وجود می‌آید چون هنوز فرهنگ‌سازی برای آن نشده است و اختلافات، سوء‌ظن‌ها و شک‌ها و تردید‌ها بنیان خانواده را متزلزل کرده است.
عده ای معتقد هستند محدودیت‌ها باعث می‌شود وقتی چنین نرم افزارهایی در اختیار مردم قرار گیرد به صورت افسار گسیخته از آن استفاده کنند و بسیاری از مرزها و حریم‌ها در استفاده‌های بیش از حد شکسته می‌شود.
مسئله از اینجا شروع می‌شود وسیله ارتباطی وارد کشور ما شده است که با عرف ما هماهنگی ندارد و از طرف دیگر فشار کشورهای غربی و فیلم‌های ماهواره‌ای و خانوادگی است چیزهایی را به خورد خانوادههای ما می‌دهند که مخل ارتباطات خانوادگی است.
اولین ضرر و آسیب این نرم افزارها حتما متوجه خانواده‌ها خواهد بود، چه طور می‌شود که این نرم افزارها بذر شک و تردید را در میان زوجین ایجاد می‌کند؟
وقتی پیام‌های کشورهای غربی و ماهواره ای تکرار می‌شود قبح آن ریخته می‌شود و مردم از آن استفاده می‌کنند. چیزی که ما تاکنون نداشتیم و روابط در حد خانوادگی و دوستان بوده است الان روابط جدیدی غیر از همسر تعریف می‌شود.
هم اکنون ارتباطات خارج از عرف نه تنها میان دختران و پسران مجرد بلکه در میان متأهلین نیز دیده می‌شود و در حال معنا پیدا کردن است.
وسایل ارتباطات جمعی از صبح تا شب این موارد را تکرار می‌کنند و خواه ناخواه همسر به همسر شک می‌کند این ارتباط را برای خود می‌پسندد اما برای دیگری نمی‌خواهد آن ارتباط را پذیرفته شده بداند و احساس می‌کند من که از وایبر، واتس‌آپ استفاده می‌کنم و با دیگران ارتباط برقرار می‌کنم حتما همسر من نیز می تواند چنین ارتباطی داشته باشد بنابراین شک می‌کنند و احساس سوء‌ظن در آنها ایجاد می‌شود.
رمزگذاری موبایل‌ها این شک و تردید را بیشتر می‌کند زوجینی که سال‌ها زندگی آنها شکل گرفته نفر سوم نمی‌‌تواند به راحتی وارد آن فرهنگ اعتمادی آنها شود اما زوج‌های جوانی که هنوز اعتماد میان آنها بسیار قوی نشده است یا زوجینی که اختلاف دارند خیلی راحت این نرم افزارها راه را برای نفر سوم باز می‌کند و اعتماد را از بینمی‌برد.
بیشتر چه افرادی به این نرم افزارها مانند وایبر و غیره گرایش پیدا می‌کنند؟
اگر دقت کنید بررسی‌های روزمره نشان می‌دهد افرادی که از لحاظ ارتباطات جمعی دچار مشکل هستند به این ارتباطات پناه می‌برند و در آن راحت هستند.
این افراد کمبودهایی که در دنیای واقعی دارند را در دنیای مجازی جبران می‌کنند و افرادی که در گفت و گو و روابط بین فردی حقیقی مشکل دارند چون در چت کردن طرف مقابل را نمی‌بینند خیلی راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند و از طرق مختلف برای خودشان دوست‌یابی می‌کنند.
از سوی دیگر کسانی که ترس‌های اجتماعی دارند و افرادی که دارای رفتارهای خاص شخصیتی هستند مانند افرادی که برخی انحرافات رفتاری دارند بیشتر به سمت این نرم افزارها گرایش پیدا می‌کنند.
هم اکنون شاهد هستیم که این نرم افزارها باعث انتقال سریع اطلاعاتی می‌شود که بعضا شاهد هستیم شایعات سهم بیشتری از این اطلاعات را به خود اختصاص داده است، دلیل گسترش شایعات در این نرم افزارها چیست؟
هر جا که جمعی دور هم جمع می‌شوند نقل و انتقالات گفتاری خیلی زود منتشر می‌شود و نقل به نقل شدن باعث می‌شود هر کس به تعبیر خودش آن را منتقل کند و هر چه این موضوع مهیج‌تر شود و از عواطف و احساسات و ترس‌ها استفاده شود مورد استقبال قرار می‌گیرد.
تعداد که زیاد می‌شود تبدیل به شایعه و خبرپراکنی می‌شود و متأسفانه به یک سرگرمی تبدیل شده است و گویی افراد نشسته‌اند و آن را سازماندهی می‌کنند.
نقطه شروع انتشار شایعه چیست؟
نقطه شروع آن از یک هیجان است بعد همان‌طور که نقل به نقل می‌شود تبدیل به یک شایعه می‌شود که ممکن است برای جامعه مشکل ساز شود، گروه‌ها نیز در انتشار این خبرها و شایعات بسیار مؤثر است از سوی دیگر عدم نظارت بر روی این نرم‌افزارها نیز دلیل آزادی در انتشار شایعات شده است و راحت آن را انتقال می‌دهند.
در شرایط کنونی که سایه این نرم افزارها بر روی روابط خانوادگی احساس می‌شود و فرهنگ سازی خوبی نیز در این مورد انجام نشده است، افراد و خانواده‌ها چگونه می‌توانند خود را از آسیب‌های آنها مصون نگاه دارند؟
اول باید با این فرهنگ آشنا شویم و خواسته خود را مشخص کنیم که چه استفاده‌ای قرار است از وایبر داشته باشیم، هم اکنون گروه‌های مفید هم در این فضا فعالیت می‌کنند که مسیر و نوع حرکت و استفاده خود را مشخص کرده اند.
بعد سطح آگاهی را باید بالا ببریم، باید مسئولان آموزش دهند که استفاده صحیح این نرم‌افزارها چگونه است و سطح اطلاعات و آگاهی افراد را بالا ببرند و برنامه‌ریزی کنند. از سویی خطرات آنها را نیز مطرح کنند به عنوان مثال شماره شما در اختیار صدها نفر قرار می‌گیرد تا چه حد به این افراد اعتماد دارید، اعتماد به نفس و سطح آگاهی را باید بالا ببریم بعد از آگاهی دادن، افراد می‌توانند انتخاب کنند که آیا از این نرم‌افزارها استفاده کنند یا خیر؟
استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مانند وایبر، چه تغییرات خلقی را برای نوجوانان ایجاد می‌کند؟
متأسفانه باید این موضوع را بپذیریم که هم اکنون بخشی از قشر نوجوان جامعه ما درگیر اعتیاد اینترنتی شده‌اند، چون بسیار این نرم افزارها قابل دسترس هستند و هیچ محدودیتی نیز ندارد بنابراین ساعت خواب و غذای آنها بر هم خورده است و متأسفانه ارتباطات خانوادگی آنها مختل می‌شود و باعث افزایش خشم و پرخاشگری بین نوجوانان شده است.
شک و تردید و بدبینی در میان افراد متأهل نتیجه استفاده از این نرم افزارها است و در میان مجردها نیز نسبت به آینده تردید ایجاد می‌شود و دیگر نمی‌توانند به راحتی برای آینده خود تصمیم بگیرند و از سوی دیگر بیشتر نیازهای عاطفی خود را در این فضاها برطرف می‌کنند و بنابراین افزایش سن ازدواج نیز از آسیب‌های این نرم افزارها است.
در شرایط کنونی مردم باید چه کار کنند؟
مردم نباید تنها هیجان و جالب بودن این نرم افزارها را در نظر بگیرند بلکه باید به دنبال آسیب‌ها نیز باشند.
بهتر است اول مهارت‌های استفاده از آنها را یاد بگیریم و برنامه‌های آموزشی در قالب انیمیشن و فیلم ساخته شود، مردم بعد از آگاهی می‌توانند راه صحیح را خودشان انتخاب کنند.