نشست تخصصی «پیامک و زبان فارسی» با حضور تعدادی از کارشناسان حوزه زبان
فارسی و رسانه در اندیشگاه کتابخانه ملی برگزار شد.
حسن ذوالفقاری، دبیر
علمی نشست و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، در ابتدای این مراسم به
سخنرانی پرداخت و گفت: شرکت کردن در این بحث متأسفانه کمتر در جامعه رخ
می‌دهد در حالی که یکی از مسائلی است که جامعه ما در حال حاضر بسیار با آن
ارتباط مستقیم و نزدیکی پیدا کرده است.
وی ادامه داد: سابقاً به جای پیامک در ایران تلگراف‌نویسی بوده است. پیامک
پیشینه 20 ساله در کشور ما دارد، اما آنچه که در حال حاضر بخشی از جامعه
با آن روبرو است، دنیای مجازی از جمله فضاهایی که در وایبر و واتس اپ است. این مبحث اتفاقی است که خطرات زیادی را در جامعه از لحاظ زبانی به وجود
آورده است و ما تا زمانی که نتوانیم واقعیت این مسئله را بپذیریم،
نمی‌توانیم در برابر مشکلات آن مقاوم باشیم.
وی افزود: گویشی که در حال حاضر بین جوانان به وجود آمده است، گویشی مخصوص
در فضای مجازی است که نکات مثبت و منفی آن در جامعه در حال گسترش است. اصل
فرهنگی پیامک به دو گونه زبان معیار و غیر معیار تقسیم‌بندی میشود.
نگرانی اصلی زبان در جامعه بیشتر در بحث غیر معیار است؛ چرا که در زبان
معیار پیامک آنچه که جریان دارد، اشعاری است که قواعد زبانی را مورد تهدید
قرار نمی‌دهد.
دبیر علمی نشست گفت: در سال‌های اخیر چهار همایش از جمله همایش‌هایی که در
دانشگاه شریف در حوزه‌های مربوط به فضای مجازی برگزار شد و در سمنان نیز
انجمن زبانشناسی همایش‌هایی را برگزار کرده است، اما متأسفانه تاکنون در
حوزه زبان پیامک به طور جدی اقدامی صورت نگرفته است. سه کتاب در حوزه فارسی
و رایانه از جمله «مردم‌شناسی و اصطلاخات خودمانی» منتشر شد که این سه اثر
توانسته‌اند تا حدود زیادی بحث فرهنگ و زبان معیار را در بین پیامک‌ها
مورد بررسی قرار دهند.
وی ادامه داد: بحث پیامک را می‌توانیم از سه منظر خطی، زبانی و ادبی بررسی
کنیم که خطی از جمله عدم رعایت رسم‌الخط، کاربرد خط لاتین، انگلیسی نوین و
آمیختن فارسی و انگلیسی است. در بحث زبانی نیز کوتاه‌نویسی، کاربرد
اختصارات زبان، کاربرد واژگان بیگانه، جابجایی اجزای جمله و... است.
راهکارهای مواجهه با معظلات زبان پیامکی در سه حوزه آموزش(استاندارد نویسی
اصول پیامک)، آموزش تمایز زبان پیامک با نگارش رسمی، ارسال پیامک‌های
آموزشی از طریق مخابرات می‌تواند بسیاری از مشکلاتی که در حوزه زبان پیامک
در جامعه جریان دارد را ترمیم کند.
ذوالفقاری یادآور شد: همچنین در حوزه زیرساخت و زمینه‌سازی فرهنگی پیامک
در خط فارسی این مشکل را توسط مخابرات و نصب رایگان نرم‌افزارها از طریق
این سازمان برای رفع مشکلات خط و زبان فارسی می‌توان ارائه داد. در حوزه
پژوهش با برگزاری نشست‌های تخصصی و انجام پژوهش‌های میدانی نیز می‌توان
آمارهای دقیقی را که در حوزه پیامک و خط و زبان معیاری که در این حوزه وجود
دارد، به دست آورد.
محمدرضا سنگری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد، در این مراسم با اشاره به
اینکه علت برگزاری این نشست اطلاع‌رسانی دقیق و آشنایی هرچه بیشتر جامعه با
ویژگی خاص زبان و پیامک است، گفت: مشکلات زبانی‌ای که در حوزه پیامک‌ها
وجود دارد، حتی بسیاری از اوقات پیش آمده که وارد حیطه خانواده‌ها و روابط
انسانی شده است. نادیده گرفتن این معضل می‌تواند خطرات بزرگتری را برای
جامعه ما در پی داشته باشد.
سنگری ادامه داد: پیامک مسئله انشا را در جامعه فراگیر کرده است، در
حالیکه در جامعه ما در عید نوروز 200 میلیون پیامک رد و بدل می‌شوند که
حداقل 100 میلیون از آنها ارزش انشایی دارند، نمی‌توان این را نادیده گرفت
که ارزش بسیاری از پیامک‌ها در حوزه ادبیات قوی است. پیامک خط تازه‌ای را
رقم می‌زند و کلمات با بهره‌گیری از زبان و تصویر قرار می‌گیرد. زمانی که
پیامکی به گوشی موبایل مخاطب می‌رسد، همزمان با کلام، تصویر هم در آن جاری
است و این به خودی خود اتفاقی جدید برای عرصه رسانه است و یک‌نوع خط و
ساختار تازه را به وجود می‌آورد. اتفاقی که در پیامک افتاده، در بسیاری از
موارد قالب‌های مختلف شعر و زبان را به هم می‌ریزد و با ایده‌های تازه
بافتی نوین تشکیل می‌دهند که از نظر انشایی ارزش بسیار دارد؛ هر چند این
ترس هم وجود دارد که ممکن است در بسیاری از پیامک‌ها خطاهای زبانی در جامعه
رایج شود، اما نمی‌توان خلاقیت‌ها را نادیده گرفت.
وی با اشاره به اینکه فرصت انتشار سریع از دیگر ویژگی‌های مثبت پیامک است،
گفت: زمانی که یک‌شعر و یا متن ادبی نوشته می شود، اگر قرار باشد آن را در
جامعه توزیع کنیم، پروسه زمانی طولانی‌ای طی خواهد گرد، اما همین اتفاق در
فضای مجازی با سرعت بسیار انجام میشود. پیامک‌ها عکس‌العمل بلافاصله‌ای
نسبت به زمان خود دارند؛ هر چند بسیاری خلق‌الساعه هستند، اما زمانی که
یک‌مراسمی در جامعه به وجود می‌آید ما با خیل عظیمی از پیامک‌ها مواجهیم.
پیامک‌ها فرصتی برای مطالعه و شعرخوانی را نیز گسترش داده‌اند. زمانی که ما
پیامکی شعرگونه می‌خوانیم، هرچند در زمان کوتاهی باشد، اما فرصتی برای
مطالعه را برای مخاطب به وجود آورده و این امتیاز و حسن بزرگ را نمی‌توان
در پیامک نادیده گرفت.