Gerdab.IR | گرداب

گروه فرهنگ و جامعه گرداب: پدیده سلفی، این روزها پدیده‌ای رایج در شبکه‌های اجتماعی است. اتفاقی که با آمدن ابزار جدیدی مانند مونوپاد فراگیری بیشتری را شامل شده‌است. هشتگ #Selfie یکی از پرطرفدارترین هشتگ‌ها در شبکه‌های اجتماعی است و روزانه تعداد زیادی از عکس‌ها به شیوه سلفی در سایت‌ها و اغلب در شبکه‌های اجتماعی بارگزاری می‌شوند. اتفاقی که اگرچه در ابتدا بین کاربران خارجی فراگیر شد اما امروزه بسیاری از محتواهای تولید شده توسط کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی نیز به همین شیوه است.

پدیده سلفی نیز مانند همه موضوعات، دارای تاریخچه‌ای نسبتا مشخص است. همچنین در پاسخ به این سوال که چرا این پدیده تا این حد فراگیر شده‌است بهتر است از دو جنبه تکنولوژیک و روانشناختی به آن نگاه شود که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

نگاهی به تاریخچه عکسهای سلفی:

اگر صرفا عکس گرفتن از خود را سلفی و یا خودگرفت بنامیم، می‌توان حتی به عکسهایی که شخص دوربین را در جایی قرار داده و از خود عکس گرفته نیز عنوان سلفی را اطلاق کرد. این نوع عکس پدیده تازه‌ای نیست و چیزی که با شنیدن نام سلفی به شکل مدرن آن به ذهنمان می‌رسد این نیست. پس در واقع باید گفت شاید اولین عکس خودگرفت به شیوه امروری آن، توسط شخصی به نام جوزف بایرون، مؤسس کمپانی بایرون و بن فالک گرفته شده‌است که پنج نفر در آن حضور دارند.همچنین عکس سلفی تکی دیگری از جوزف بایرون در سال 1909 میلادی ثبت شده‌است که از اولین نمونه‌های آن است.
 
گفته می‌شود واژه سلفی ابتدا در یک تالار گفتگوی استرالیایی در سپتامبر 2002 به کار برده شده‌است و 11 سال بعد، این کلمه توسط دیکشنری انگلیسی آکسفورد به عنوان کلمه سال شناخته شد.


توسعه تکنولوژی و موضوعیت عکسهای سلفی

در ابتدا محدودیت‌های بیشتری برای گرفتن عکس سلفی وجود داشت. از جمله اینکه دوربین‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شدند که با برعکس کردن آن و بر خلاف شیوه همیشگی، امکان گرفتن عکس سلفی میسر می‌شد. در این نوع سلفی‌ها به سبب اینکه در آن واحد کادر توسط عکاس سلفی دیده نمی‌شد، امکان دلخواه نبودن عکس بیشتر بود. گوشی‌های موبایلی هم که به بازار می‌آمدند ابتدا تنها یک دوربین داشتند که به مرور در کیفیت آن تحولاتی پیش آمد، اما با به بازار آمدن گوشی‌هایی با دوربین جلو، تحولی دیگر رخ داد و انسان‌ها را بیشتر به این فکر انداخت تا از خود عکس‌های سلفی جذاب‌تری بگیرند. حالا دیگر صحبت از تولید گوشی‌هایی با دوربین جلوی 13 مگا پیکسلی و گوشی‌هایی با دو دوربین جلوی مجزاست. همچنین شرکت‌های تولید گوشی‌های موبایل سعی دارند تا عملکرد دوربین جلوی تولیدات خود را ارتقا دهند، چرا که میزان استفاده مصرف‌کنندگان از این قابلیت، فراگیرتر شده‌است.

از طرفی تا چند سال پیش، اغلب شبکه‌های اجتماعی، متن محور بودند و بیشتر جذابیت مطالب، به خاطر کلمات و متون آنها بود؛ اما با روی کار آمدن شبکه اجتماعی اینستاگرام و همه‌گیر شدن آن، پدیده سلفی قوت بیشتری به خود گرفت. چرا که  تمرکز اصلی اینستاگرام و کار آن انتشار عکس است و محتواهای دیگر تا حدود زیادی در حاشیه قرار می‌گیرند. از این رو، توجه ویژه‌تری توسط کاربران به تنوع در عکس انداختن شد.

سلفی‌های چند نفره، موضوع دیگری بود که به بازار آمدن انبوه وسیله‌ای به نام «مونوپاد» توانست رونق بیشتری به بازار عکس‌های سلفی بدهد.

عکس‌های خودگرفت و ویژگی‌های روانشناختی:

حضور بیش از حد در شبکه‌های اجتماعی، به خودی خود ریشه‌های روانی دارد و توسط روانشناسان مورد مطالعه قرار گرفته‌است. از جمله این ریشه‌ها، نیاز به محبوبیت و دیده شدن است که باعث می‌شود گرایش عموم مردم بخصوص جوانان به این شبکه‌ها زیاد شود. همچنین اختلال خودکم‌بینی در دنیای واقعی باعث شده‌است که بسیاری از افراد، سعی کنند این کمبود را در شبکه‌های مجازی برطرف کنند و با ساختن جمعی مجازی گرد خود، از واقعیت فرار کنند. اما نوع دیگری از این اختلالها، به گفته روانشناسان، اختلال خودشیفتگی است.

افراد خودشیفته طبق یافته‌های روانشناسی، افرادی هستند که به طور اغراق‌آمیز خود را بزرگتر و مهم‌تر از آنچه هستند می‌پندارند. آنها تا حد زیادی از دیگران انتظار تحسین و احترام دارند و در غیر این صورت ناامید می‌شوند. بیشتر مشغولیت ذهنی آنها پیرامون خیالاتی از قبیل موفقیت، زیبایی، شهرت، ذکاوت، محبوبیت، قدرت و غیره به صورت نامحدود و کنترل‌نشده می‌باشد.

اینستاگرام و موج جدید سلفی گرفتن

شبکه‌های اجتماعی بهشتی برای خودنمایی افراد خوشیفته است تا با خوب نمایش دادن خود بتوانند خود را راضی نگه دارند. با فراگیر شدن اینستاگرام که در آن عکسها بیش از هر چیز دیگری موضعیت دارند، عکس گرفتن از خود توسط افرادی با اختلال خودشیفتگی به مسأله‌ای مهم و جذاب تبدیل می‌شود. سلفی گرفتن که نوعی نمایش خود است، برای کسانی که خود را بسیار محبوب می‌پندارند عملی دوست‌داشتنی تلقی می‌شود. همچنین طبق تحقیقاتی که توسط گروههای مختلف انجام شده‌است، اختلال نارسیسیسم یا خودشیفتگی بین افرادی که عکسهای بیشتری از خود در فضای مجازی منتشر می‌کنند رایج‌تر است، که عکس‌های سلفی نمونه بارزتر این نوع عکس‌هاست.

اگرچه همان‌طور که توضیح داده شد، رواج پدیده سلفی دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد، اما توجه به رابطه بین اختلال خودشیفتگی و زیاد سلفی گرفتن نیز امری مهم است.