«دل‌شدگان» شبکه‌های اجتماعی

استفاده از شبکه‌های اجتماعی عمدتا در کنار استفاده‌های منطقی و معقول خود، آسیب‌های متعددی نیز در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصادی، اخلاقی و حتی امنیتی به دنبال خواهند داشت. در کشور ما نیز استفاده‌ از شبکه‌های مختلف اجتماعی آسیب‌های متعددی در حوزه‌های اجتماعی و اخلاقی و حتی امنیتی ایجاد کرده است که انتشار شایعات در حوزه‌های مختلف که بعضا زندگی شخصی و عمومی مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، نمونه‌هایی است که حتی پای برخی از آنها به رسانه‌ها نیز کشیده شده است.

سنتی بودن بدنه جامعه ایرانی از یک‌سو و بومی نبودن و عدم سازگاری شبکه‌های اجتماعی وارداتی با فرهنگ، عقاید و رسوم ایرانی باعث شد، استفاده مردم از عمده شبکه‌های اجتماعی همراه با برخی رفتارهای افراطی، دردسرها و مشکلاتی باشد که شاید در وهله اول هیچ‌کدام از مخاطبان این شبکه‌های اجتماعی، در بدترین شکل ممکن هم خودشان را دچار چنین مشکلاتی نمی‌دیدند.

بعد از ورود گسترده برخی شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، توئیتر و گوگل‌پلاس به ایران که همزمان با اغتشاش‌ و آشوب‌های پس از انتخابات 88 و به گفته برخی مسئولان غربی به منظور حمایت از آشوب‌طلبان صورت گرفت، در کنار بهره‌برداری‌های سیاسی و امنیتی از فعالیت این شبکه‌های اجتماعی در ایران، اپلیکیشن‌های جدیدی که پایه استفاده اصلی آنها تلفن‌های همراه هوشمند بود روانه بازار کم‌نظارت ایران شد.

خریداران گوشی‌های هوشمند هنگام خرید این گوشی‌ها و در میان تبلیغات فروشنده، با نرم‌افزارهایی آشنا می‌شد که اگر یک روز قبل برای خرید اقدام می‌کرد خبری از آن نبود و اگر یک روز دیرتر سراغ آن گوشی می‌آمد، آن نرم‌افزار از دور رقابت خارج شده بود و نسخه‌ای جدیدتر و با امکانات بیشتر در اختیارش قرار می‌گرفت؛ و نکته همه این نرم‌‌افزارها و اپلیکیشن‌ها، رایگان بودنشان بوده و هست.

برخلاف شبکه‌هایی مانند فیس‌بوک که همراهی آنها با جریان‌های آشوب‌طلب و برانداز، فیلتر شدن آن‌ها را در پی داشت، نرم‌افزارهایی که بر پایه استفاده در موبایل روانه بازار شدند، همچون فیس‌بوک، نیازی به ثبت اطلاعات متعدد شخص نداشت و صرفا با ارائه شماره تلفن، امکان ورود به شبکه‌ای جدید از دنیای بی‌پایان شبکه‌های اجتماعی شد.

در برخی از این شبکه‌ها نیز امکاناتی فراهم شده بود که افراد حتی بدون اینکه خودشان اطلاع یا تمایلی داشته باشند، به عنوان مخاطب یکدیگر شناخته می‌شدند و یک فرد ناگهان با انبوهی از مخاطبان روبه‌رو می‌شد که کوچک‌‌ترین شناختی نسبت به آنها نداشت. عضویت ناخواسته در برخی شبکه‌ها از جمله شبکه لاین نیز به امری طبیعی تبدیل شده بود و افراد هر چند روز یک بار خود را عضو گروهی جدید می‌دیدند بدون این‌که نظر و سلایق آن‌ها برای عضویت در این گروه‌ها مورد توجه باشد.

یکی از افراط‌گرایی‌های انجام شده در این شبکه‌ها که در حال انجام بود، انتشار گسترده عکس‌های خصوصی بود که باز هم تحت لوای ادعاهایی مانند آزاد بودن افراد، صمیمیت و جمع‌های خودمانی و دوستی صورت می‌گرفت؛ غافل از این‌که جدای از سوءاستفاده‌های مختلفی که از این تصاویر صورت گرفته و بارها و بارها اخبار آن در رسانه‌ها منتشر شده است، عدم رعایت برخی ضوابط خصوصی‌سازی این شبکه‌ها، دردسرهای متعددی از جمله سرقت و تهدید و اخاذی را برای افراد به دنبال داشته است.

وجه دیگری از سوءاستفاده و حریم‌شکنی‌های صورت گرفته در این شبکه‌های اجتماعی که به نوعی شکل جدید سوءاستفاده‌های قدیمی است مربوط به راه‌اندازی برخی گروه‌ها، صفحات و بخش‌های مدلینگ و آرایشگاه‌های زنانه، آتلیه‌های عروس، مزون‌ها و مواردی از این دست است؛ از گذشته‌های دور تاکنون، آتلیه‌های عکاسی از ارائه نسخه‌های اصلی تصاویر عروس و دامادها خودداری و معمولاً در تبلیغات حضوری و مجازی خود از تصاویر این زوج‌های جوان استفاده می‌کردند.

تا جایی که در محاکم قضایی پرونده‌های متعددی مبنی بر شکایت زوج‌های جوان به دلیل انتشار تصاویر خصوصی خود در فضای مجازی یا حتی به دلیل اخاذی برخی صاحبان آتلیه ثبت می‌شد اما اتفاقی که این روزها و به سرعت در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی موبایلی در حال وقوع است و شاید جدیت بیش از پیش مسئولان نظارتی، انتظامی و قضایی را می‌طلبد، انتشار و گردش بی‌سابقه و تأمل‌برانگیز تصاویر خصوصی برخی دختران و زنان ایرانی است که به اسم تبلیغات مد لباس، مو، آرایش و مسائل دیگر در شبکه‌های اجتماعی است که قطعاً عمده این افراد اطلاعی از انتشار تصاویرشان در این شبکه‌ها ندارند و شاید خدای‌ناکرده روزی متوجه این اتفاق شوند، که اسیر دامی شده باشند.

استفاده بهینه و سالم و هدفمند، مورد تأکید تمام مسئولان قضایی، انتظامی و دولتی بوده است و قول‌ و وعده‌های فراوانی برای راه‌اندازی فیلترینگ هوشمند برای استفاده سالم از فضای مجازی بدون مشکلات فعلی در این‌باره مکرراً داده‌ شده است اما مشکلات امنیتی و اخلاقی موجود در این شبکه‌های اجتماعی همچنان پابرجاست و هر روز تأخیر مسئولان در فیلترینگ شبکه‌های آسیب‌زا و تأخیر در راه‌اندازی و اجرای دقیق فیلترینگ هوشمند می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری را متوجه خانواده و جامعه ایرانی کند.